Ministerie van Defensie
Ministerie van Defensie
Postbus 20701
2500 ES Den Haag
Telefoon (070) 318 81 88
Fax (070) 318 78 88
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Plein 2
2511 CR �s Gravenhage
Datum 14 september 2009
Ons kenmerk DMO/DB/2009025584
Onderwerp Antwoorden op schriftelijke vragen over het advies aan het Amerikaanse
ministerie van Defensie om minder JSF-toestellen aan te schaffen
Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de vragen van het lid Pechtold over het advies aan
het Amerikaanse ministerie van Defensie om minder JSF-toestellen aan te schaffen. Deze
vragen werden ingezonden op 20 augustus 2009 met kenmerk 2009Z14938.
DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE
drs. J.G. de Vries
Ministerie van Defensie
Antwoorden op schriftelijke vragen van het lid Pechtold over het advies aan het
Amerikaanse ministerie van Defensie om minder JSF-toestellen aan te schaffen
(Ingezonden op 20 augustus 2009 met kenmerk 2009Z14938)
1
Hoe beoordeelt u het advies van het Center for Strategic and Budgetary
Assessments (CSBA) aan het Amerikaanse ministerie van Defensie om minder JSF-
gevechtstoestellen aan te schaffen dan gepland en, door investeringen in zowel
lange afstandbommenwerpers als onbemande toestellen, zonder effectiviteitverlies
hoge kosten te besparen? 1)
Het rapport van het Center for Strategic and Budgetary Assessments (CSBA) beschouwt
de Amerikaanse defensiebegroting voor het begrotingsjaar (Fiscal Year) 2010 dat op 1
oktober 2009 ingaat. Deze door de regering-Obama ingediende conceptbegroting dient
overigens nog te worden goedgekeurd door het Congres. Het CSBA-rapport schetst in
algemene termen een aantal opties om de strijdkrachten te moderniseren. Een van de
opties is de aanschaf van meer verschillende nieuwe typen wapensystemen en van
minder wapensystemen van hetzelfde type. Dit zou mogelijk doelmatiger zijn. Hierbij geeft
het rapport als voorbeeld een vermindering van het nu geplande aantal F-35's en in
plaats daarvan de aanschaf van nieuwe langeafstandsbommenwerpers. Het Pentagon
zou dit kunnen onderzoeken, aldus het rapport. Daarnaast stelt het rapport dat met
onbemande systemen dezelfde effectiviteit kan worden bereikt als met bemande, tegen
veel lagere kosten. De opties, voorbeelden en uitspraken in het rapport worden echter
niet uitgewerkt of onderbouwd. Het onderwerp F-35 komt in de conclusies van het rapport
niet aan de orde en bovendien bevat het rapport geen concrete aanbevelingen. Het
rapport stelt wel dat de Quadrennial Defense Review de mogelijkheid biedt de opties uit
te werken.
In verband met het in het CSBA-rapport genoemde voorbeeld is het relevant te
vermelden dat de Amerikaanse minister van Defensie Gates op 6 april jl. reeds enkele
hoofdlijnen van zijn beleid voor materieelverwerving in de komende jaren heeft
gepresenteerd. Daarbij heeft hij onder meer aangekondigd dat de ontwikkeling van
nieuwe langeafstandsbommenwerpers voorlopig wordt stopgezet.
2
Ministerie van Defensie
Verder heeft hij het planningsaantal van 2.443 JSF-toestellen herbevestigd dat de
Verenigde Staten reeds enkele jaren hanteren. Minister Gates beklemtoonde daarbij het
belang van een capaciteit aan vijfde generatie jachtvliegtuigen, in het bijzonder de F-35.
Tijdens een bezoek aan de F-35 fabriek te Fort Worth op 31 augustus jl. heeft de minister
nogmaals gewezen op het belang van het F-35 programma en heeft hij zijn steun voor dit
programma uitgesproken.
2
Wat zullen de financiële consequenties zijn voor Nederlandse deelname aan het
JSF project en voor het eventueel aanschaffen van deze toestellen door Nederland,
wanneer de Verenigde Staten besluit minder JSF-toestellen aan te schaffen? Indien
u daar geen inzicht in heeft, bent u dan bereid dit door te rekenen?
4
Kunt u een prognose geven van de mogelijke effecten die een mogelijke (partiële)
overname van de genoemde adviezen door het Amerikaanse ministerie van
Defensie zou hebben op de Nederlandse industrie, zoals bijvoorbeeld geraamd
door PricewaterhouseCoopers en het Centraal Planbureau? 2
Nederland draagt $ 800 miljoen bij aan de System Development and Demonstration
(SDD)-fase van de JSF. Deze vaste bijdrage is onafhankelijk van het aantal door de
Verenigde Staten aan te schaffen toestellen. De Verenigde Staten spreiden de aanschaf
van de geplande 2.443 toestellen over vier decennia. De stuksprijs van de geplande
Nederlandse toestellen wordt onder meer bepaald door het aantal toestellen dat de
komende jaren wordt geproduceerd voor de Verenigde Staten, de partnerlanden en de
exportlanden. Als de Verenigde Staten zouden besluiten minder toestellen aan te
schaffen in de jaren na het voorziene Nederlandse invoerschema, heeft dat geen invloed
op de stuksprijs van de geplande Nederlandse toestellen.
Het aantal geproduceerde toestellen is van invloed op de omzet van de Nederlandse
industrie. Dit verband is echter niet lineair. Dit komt onder meer door de
productieleercurve, waarbij de prijs van toestellen en onderdelen daalt naarmate de
productiesnelheid toeneemt en er meer ervaring wordt opgedaan met de productie.
3
Ministerie van Defensie
Zo heeft een vermindering van het aantal toestellen in 2030 een kleiner effect op de
omzet dan dezelfde vermindering in 2015.
Zoals in het antwoord op vraag 1 is uiteengezet, heeft het Pentagon het geplande aantal
F-35 toestellen herbevestigd en bevat het CSBA-rapport geen concrete, uitgewerkte
opties, waardoor er geen aanknopingspunten zijn voor een berekening van de gevolgen
voor de Nederlandse aanschaf of voor de Nederlandse industriële omzet.
3
Bent u van mening dat de inzet van nieuwe lange afstandbommenwerpers en
onbemande toestellen voordelen op kan leveren zonder het door Nederland
gewenste militaire ambitieniveau terug te voeren? Kunt u uw antwoord toelichten?
Langeafstandsbommenwerpers zijn in beginsel ontworpen voor strategische missies op
grote hoogte en grote afstand. Dit is slechts een beperkt deel van de missies van
gevechtsvliegtuigen. Nederland heeft met de F-16 het multi-role concept omarmd. In dat
concept kunnen met één type jachtvliegtuig defensieve en offensieve taken worden
uitgevoerd in alle delen van het geweldsspectrum. Gezien de succesvolle inzet van
Nederlandse F-16's vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw wordt bij ook bij hun
vervanger het multi-role concept als uitgangspunt gehandhaafd. Nederland heeft derhalve
geen behoefte aan langeafstandsbommenwerpers. Los daarvan is het voor Nederland
binnen de huidige budgettaire kaders niet haalbaar gespecialiseerde gevechtsvliegtuigen,
zoals langeafstandsbommenwerpers, aan te schaffen en te onderhouden. De aanschaf
daarvan zou grote infrastructurele, organisatorische en financiële gevolgen hebben voor
de krijgsmacht.
De operationele behoefte aan bemande gevechtsvliegtuigen blijft de komende decennia
bestaan. Het is nog niet te voorzien welk deel van de capaciteiten van bemande
gevechtsvliegtuigen op de langere termijn door onbemande bewapende vliegtuigen kan
worden overgenomen, en tegen welke kosten. Daarom hanteert de regering voor de
vervanging van de F-16 een fasegewijze aanschaf in twee batches, waarover de Kamer
onder meer met de beleidsbrief `Wereldwijd dienstbaar' van 18 september 2007 is
geïnformeerd (Kamerstuk 31 243, nr. 1).
4
Ministerie van Defensie
Deze benadering maakt het mogelijk na de aanschaf van een eerste batch de
internationale veiligheidssituatie en de technologische ontwikkelingen rondom het
luchtwapen gedurende een reeks van jaren te volgen alvorens in het volgende
decennium een besluit over een tweede batch te nemen.
1) Center for Strategic and Budgetary Assessments, 2008: "Analysis of the FY 2010
Defense Budget Request"
2) CPB, 23 februari 2009: "Werkgelegenheidseffecten deelname JSF programma"
PWC, "Nederlandse deelname aan het JSF programma levert $ 16 miljard omzet en
ongeveer 50.000 arbeidsjaren werkgelegenheid op"
5
---- --