Sponsors:
* Gemeente Zwolle
---
---
Programma Open Monumentendag Zwolle
Zaterdag 12 september 2009
"Zwolle op de kaart"
Op de Kaart thema op de Open Monumentendag in Zwolle
Vanaf 1390 tot 1550 was het Rodetorenplein de middeleeeuwse haven in
de bloeitijd van de Hanze voor Zwolle. Tot 1880 werden de schepen aan
dit havenplein gelost en voeren beurtvaartschepen af en aan. In de
middeleeuwen waren dit Koggeschepen die de Aa Zwolle
konden bereiken. Met dit havenplein zette de middeleeuwse Hanzehaven
zichzelf op de kaart. Het Rodetorenplein verdween grotendeels in de
tweede helft van de 19e eeuw. Op zaterdag 12 september 2009 wordt het
Rodetorenplein in haar oude vorm weer in gebruik genomen. Nu niet meer
als haventerrein maar Markt en evenemententerrein.
Net als in de Hanzetijd speelt zich op de Open Monumentendag van 10.00
- 17.00 een Historische Markt en Havengebeuren af. Een groot aantal,
in middeleeuwse outfit gestoken, figuranten van het Zwolse Sint
Michaëls Gilde, de stichting "Ridders van de IJssel", de groep "Green
Thingz, muziekgezelschap "Alouette" en anderen zullen die dag present
zijn op de gescedenis te laten herleven. Kooplieden, speellieden,
handelslui en sjouwerslui aan de kade. Diverse oude ambachten worden
gedemonstreerd. De Stichting Levende Stadsgeschiedenis Zwolle geeft
een beeld van het Rode Torenplein dat rond 1390 werd aangelegd als
middeleeuwse handelshaven met een model van de kraan en een
standerdmolen. In de stand zijn foto's en tekeningen te zien van het
havenplein. Diverse middeleeuwse kooplui laten hun waren
zien. Sjouwerslui zijn bezig om Bentheimer Zandsteen en vaten bier en
wijn te laden en te lossen. De Hanzekogge uit Kampen ligt aangemeerd
aan het Havenplein. Vanaf het Rodetorenplein vertrekt geregeld een
rondvaartboot richting windoliemolen "De Passiebloem" vv.
* Het Rodetorenplein in de bloei van de Hanze 15e eeuw
Open Monumentendag en Nationale Open Orgeldag
De Open Monumentendag, het moment dat in Zwolle maar ook het hele land
vele monumentale gebouwen gratis worden opengesteld voor het publiek,
met tal van aanverwante activiteiten, wordt dit jaar voor de
tweeëntwintigste keer georganiseerd. De Open Monumentendag is
onderdeel van de Europese Open Monumentendagen, oftewel de European
Heritage Days. De Open Monumentendag in Zwolle biedt veel
activiteiten. Zoals koor- en orgelconcerten. Met de
rond vaartboot kan met tussen 10.00 en 16.00 vanuit de
Passantenhaven aan het Maagjesbolwerk een
boottocht maken naar de Oliewindmolen "De Passiebloem". In het
Vrouwenhuis kan men terug in de tijd met speciale rondleidingen
gericht op de levende geschiedenis van het pand. Figuranten zullen de
tijd van Aleida Greve en de geschiedenis van het Vrouwenhuis weer toto
leven brengen. In diverse kerken wordt aandacht gegeven aan de
nationale orgeldag. Orgels worden bespeeld en dikwijls bestaat de
mogelijkheid om over de rug van de organist mee te kijken. In de Grote
of St. Michaëlskerk vindt om 16.30 een afsluitend concert plaats door
organist/dirigent Toon Hagen op het Schnitgerorgel.
In het nieuwe Magazine is een "wandelroute langs Zwolse gevelstenen"
opgenomen .
Het tweede van een jaarlijks verschijnend magazine voor de Open
Monumentendag in Zwolle wordt uitgegeven op de Open Monumentendag
zelf. Marcel Overbeek en Hemmy Clevis geven een beschrijving van de
veelvoud van Gevelstenen die er in de binnenstad te vinden zijn. Deze
gevelstenen zetten de Hanzekooplieden en hun handelshuizen op de
kaart. Het Monumentenmagazine geeft verder een beschrijving van de
monumenten die geopend zijn op de Open Monumentendag in Zwolle.
Centraal informatiepunt en opening.
Het centrale punt voor die dag is op het Rodetorenplein. Hier wordt
het tweede nieuwe magazine voor de Open
Monumentendag gratis uitgegeven. Hier is ook informatie te vinden over
de geopende monumenten en is er een overzicht van de uitgaven van de
afdeling archeologie en monumentenzorg van de gemeente. Op zaterdag 13
september a.s. om 09.30 zal de wethouder van Monumentenzorg, de heer
Janco Cnossen de Open Monumentendag openen door het uitreiken van de
eerste Magazines en en aanslaan van een vat bier op de Middeleeuwse
Markt.
Thorbeckegracht Festival
Voor het eerst dit jaar wordt er op de Thorbeckegracht een groot
festival georganiseerd met podiumkunsten en concerten waarbij door een
aantal groepen wordt deelgenomen. De Start is om 12.00 uur met de
Vuurvogel waar Linda Wagemakers zal optreden speciaal voor de
kinderen. Over het hele festivalterrein zullen studenten van het
Stedelijk Conservatorium musiceren. Op speciale podia van
Stadsschouwburg Odeon/de Spiegel en Popfront Hedon worden vanaf 13.00
voorstellingen gegeven eveneens vanaf de Verhalenboot. Het Concert op
het hoofdpodium begint om 20.00 uur met
Maria Joao Mendez (Portugese Jazz en Fado) verder de sopraan Heleen
Koele met Concerto `d Amsterdam. In de pauze een optreden van de
cabaretière Mathilde Santingh met haar biband. De organisatie van dit
festival is in handen van de stichting Thorbeckegracht Festival
Zwolle.
Programma Open Monumentendag Zwolle
Centraal informatiepunt: Informatiestand op het Rode Torenplein van
10.00-17.00 uur
Rode Torenplein
Van 10.00- 17.00 Het Rodetorenplein als 15e eeuwse Hanzehaven:
historisch Markt en Havengebeuren met Kooplieden, speellieden,
handelslui en sjouwerslui aan de kade. Diverse oude ambachten worden
gedemonstreerd. De Stichting Levende Stadsgeschiedenis Zwolle geeft
een beeld van het Rode Torenplein dat rond 1390 werd aangelegd als
middeleeuwse handelshaven met een kraan en een standerdmolen. In de
stand zijn foto's en tekeningen te zien van het havenplein. Diverse
middeleeuwse kooplui laten hun waren zien. Sjouwerslui zijn bezig
om Bentheimer Zandsteen en vaten bier en wijn te laden en te lossen.
De Hanzekogge uit Kampen ligt aangemeerd aan het Havenplein.
Van 10.00 tot 16.00 uur vertrekt een speciale rondvaartboot richting
Thorbeckegracht, en de Nieuwe Vecht. U kunt zich hier gratis laten
inschepen voor een tocht naar de Oliewindmolen De Passiebloem.
Om 10.00 uur opent wethouder Janco Cnossen de Open Monumentendag met
het aanslaan van een vat bier dat vanuit de Kogge op de haven
wordt gebracht.
Om 14.00 uur wordt het Rodetorenplein officieel weer in gebruik
genomen met diverse evenementen op en aan het water. Zo komt het
kunstenaarscollectief Oxo met vlotten vanaf Schuttorf
de Vecht afvaren en komt die dag in Zwolle aan. Zij geven het
roemrijke handelsverleden aan van Zwolse Kooplieden van de handel op
Bentheimer zandsteen vanuit Bentheim naar Zwolle waarbij het
Rodetorenplein met zijn kraan een grote rol speelde. Aan dit
openingsspektakel wordt door diverse groepen medewerking verleend
zoals de scouting, een shantykoor en maritieme evenementen.
De Monumenten die op de Open Monumentendag geopend zijn:
1. De Grote- of St. Michaelskerk, Grote Markt 18
Het eerste houten kerkje stond hier al in 785 toen Lebuinus en
Marcellinus op verzoek van de bewoners van het nog jonge
handelsnederzetting aan de Aa bezocht. Het huidig kerkgebouw werd
opgetrokken tussen 1370-1450 en daarna werd er telkens aan gewerkt. De
kerk oorspronkelijk gebouwd van baksteen op natuursteen heeft bij de
laatste restauratie van 1882-1893 een buitenmuur gekregen van
Eifelsteen. Het Noorderportaal vertoont nog het oorspronkelijke
bouwmateriaal. De kerk heeft twee voorlopers gehad, waarvan de
Romaanse St. Michielsbasiliek rond 1040 klaar moet zijn geweest. Na de
laatste inval van de Vikingen werd de oorspronkelijke houten kerk
vervangen. De huidige kerk werd over de oorspronkelijk Romaanse
basiliek gebouwd waarna de oude kerk werd gesloopt rond 1404-1405. De
stenen van deze kerk werden gebruikt voor de aanleg van het havenhoofd
net buiten de Rodetoren. Toen bekend als "dat statwerc". De lengte van
de huidige kerk inclusief de consistoriekamer is 78 meter lang. Het
kerkgebouw in niet compleet, ooit was de kerk inclusief de beroemde
St. Michaelstoren ruim 95 meter lang. De St.Michaelstoren die ooit een
lengte kreeg van ruim 120 meter hoog was een van de hoogste in het
land. De toren stond bekend om haar slanke vorm en hoge spits en een
klokkenspel van 70 klokken. In 1683 werd de resten van de in 1669 door
bliksem getroffen toren omver gehaald. Door een storm werden de
zijgewelven van de kerk vernield en niet meer opgebouwd. Aanleiding
tot het verder verval van de toren was het verwijderen van een enorm
Sint Michaëlsbeeld boven de ingang van de toren. De toren stond midden
in de Luttekestraat en de fontein is op de fundamenten van de
oorspronkelijke doopkapel geplaatst. Onder het straatniveau van de
Luttekestraat bevinden zich de fundamenten en muurresten kerk en
toren. Het kerkbouw kreeg na de Beeldenstorm op de late avond van de
15e juni 1580 een wijziging. Meer dan 35 altaren, veel beelden en
andere kunstwerken werden uit de kerk gesloopt op de brandstapel
gesmeten of doorverkocht. In de kerk nog enkele fragmenten van
fresco's uit de 15e eeuw van Meester Joan van der Mynnesten, een
fragment van de voormalige Sacramentstoren van de beeldhouwer Willem
Backerweerd en een timpaan van fijnkorrelig zandsteen in het
Noorderportaal van bouwmeester Arnt van Calcar voorstellend het oude
Stadswapen. Verder een fraai koorhek(1597), de renaissance Kansel
vervaardigd door Adam Straes tussen 1617-1622 en een fraai barok orgel
vervaardigd door Hamburger orgelbouwer Arp Schnitger uit 1721 De
orgelkast werd uitgevoerd door Jurriaan Westermann een Amsterdamse
bouwmeester. De hierachter liggende consistoriekamer werd vervaardigd
door Berend Tigler, Hermannus van den Borg en Hermannus van Arnhem.
Kunstwerken zijn het schilderij uit 1691 van de Zwolse schilder
Hendrick ten Oever en de Verguld houten Kaarsenkroon uit 1724
vervaardigd naar ontwerp van de Franse bouwmeester Daniël Marôt. Een
wetenschappelijk standaardwerk met de beschrijving van deze kerk is
nog niet voorhanden.
Tentoonstellingen:
Tentoonstellingen:
· Michaëls Gouden Eeuw over de bouw en gebruik van de kerk
door de eeuwen heen
· Graven en begraven in de Grote Kerk, overzicht over de
onlangs gevonden adellijke grafkelders in het hoogkoor en een
iconografie in de voormalige Grafkapel.
· Koor en orgelconcerten
· 11.50 uur Groot Mannenkoor Zwolle
· 12.50 uur Neutrale Zang en Operetteverening
· 16.30 uur Afsluitend concert van de Nationale Open
Orgeldag op het Schnitgerorgel door organist Toon Hagen.
Toon Hagen, organist van de Grote Kerk geeft tussendoor aan
geïnteresseerden de mogelijkheid het orgel te bezichtigen, ook boven
bij de speeltafel. Orgelconcerten in kader van Nationale Orgeldag.
2. Onze Lieve Vrouwenbasiliek en Onze Lieve Vrouwentoren
(Peperbus) Ossenmarkt 10
In 1395 stierf de Zwolse Schepen Gerard van Spoelde en werd op de
Ossenmarkt op zijn erf een kapel gebouwd ter ere van Onze Lieve Vrouwe
ten Hemelopneming, een kapel die in 1399 werd ingewijd. Rond het
midden van de 15e eeuw werd een begin gemaakt om de kapel te vervangen
door de huidige vrij hoge kruiskerk. Bouwmeester was de Zwolse
stadsbouwmeester Berend van Covelenz (Koblenz). In 1464 wordt een
begin gemaakt om een toren op te bouwen waarvoor in 1484 zes klokken
werden gegoten. Voor het optrekken van de lantaarn boven op de toren
werd het toen aanwezige pannendak gesloopt. Het oorspronkelijke
ontwerp van Meester Gerard ter Borch werd uiteindelijk door
muurmeester Jacob van Ceulen in 1540 opgetrokken De Onze lieve
Vrouwentoren kreeg na 1828 haar bijnaam "Peperbus" toen de door brand
getroffen lantaarn in dat jaar werd voorzien van een koperen
koepeldak. Het kerkgebouw werd tot 1591 intensief gebruikt door de
katholieken maar door de meest uiteenlopende
bestemmingen(opslagplaats, werkplaats, koeienstal, manegerie enz.enz)
sterk in verval geraakt. In 1809 werd het kerkgebouw aan de Katholieke
gemeenschap teruggeschonken en werd een zelfstandige parochiekerk.
Nadat in de jaren 1887-1889 de kerk werd uitgebreid met lagere
zijbeuken of processiegangen werd in 1980 het middeleeuwse kerkgebouw
in ere hersteld, zijbeuken werden weer gesloopt. In de kerk, inmiddels
verheven tot basiliek, zijn vele kunstwerken te bewonderen. Uit de
middeleeuwen stammen gepolychromeerde beelden van Maria met het
kindeke Jezus(15e eeuw), een piëta(Maria met Christus), een
Eikenhouten Kruis 14e eeuw en het beeld van de heilige Fransiscus aan
de hand van de Zwolse Stadsbouwmeester Arnt van Calcar(1484). Veel
schilderijen zoals de Heilige familie uit 1560 toegeschreven aan de
Mechelse schilder Vincent Sellaert, Thomas a Kempis voor zijn klooster
op de Agnietenberg. Verder bezit de kerk veel kunstschatten en
reliekhouders. De fraaie Neogotische altaren en andere kunstwerken
zijn van de 19e eeuwse bouwmeester Friederich Willem Mengelberg, de
Utrechtse geelgieter Gerard Brom en de Utrechtse orgelbouwer
Maarschalkerweerd. Sinds juni 2006 is de reliekschrijn van Thomas a
Kempis in de basiliek opgesteld. In de kerk treft U een uitgebreide
beschrijving aan.
Rondleidingen: informatie in de kerk
Koor en orgelconcerten
· 10.30 Inn Singers
· 14.10 Groot Mannenkoor Zwolle
· 14.30 Orgelconcert op het grote Maarschalkerweerd orgel
door organist Gerard Keilholtz ikv de Nationale Open
Orgeldag
Torenmuziek van de beiaard van de Onze Lieve Vrouwetoren (Peperbus).
Bij het centraal Informatiepunt op het Rode Torenplein kunnen
verzoeken worden doorgegeven aan de Zwolse Stadsbeiaardier Roy
Kroezen.
3. Dominicanenklooster en kerk Rectoraat 'St. Thomas van
Aquino', Assendorperstraat 27-29
De eerste steen voor het te bouwen Dominicanenklooster en kerk Sint
Thomas van Aquino werd gelegd op 3 mei 1900 en op 19 augustus 1902
ingewijd door Mgr. Henricus van de Wetering, aartsbisschop van
Utrecht. Het gehele neogotisch kerk en kloostercomplex werd uitgevoerd
naar ontwerp van architect J. Kayser. Het Kerkgebouw is van binnen
fraai ingericht met een lang koor met het koorgestoelte voor de
Dominicanen en een fraai Frans Koororgel uit 1912 van P.J. Adema. In
de kerk verder een sacramentsaltaar gebouwd naar voorbeeld van de
Sacramentstoren van Gabriel van der Bruyne in de St.Jacobskerk te
Leuven(16e eeuw). Het koorhek is voorzien van een bronzen baldakijn
gedragen door kolommen en dragende Engelenfiguren door Jan Eloy Brom
uit Utrecht. De kloostergang, eveneens in Neogotiek opgetrokken
geeft een bepaalde rust langst de deuren en trappen die verbinding
geven tot de kloostergebouwen, w.o. de refter en de sacristie. In de
kloostergang ook een opstelling van oude ornamenten aan het
kerkgebouw die vervangen werden door nieuwe.
Presentatie van Liturgische gewaden in de sacristie van de kerk.
Om 10.30 en 15.30 uitleg over de gebrandschilderde vensters door
pater K. Brakkee, tevens signeert hij zijn boek "Met het oog op de
ramen"
Van 12-17 uur in de kloostergang geeft Anne Miek Stam informatie over
de gebedssnoer in de diverse religies, nu en door de eeuwen heen.
Van 10.30-17 uur Tentoonstelling : "Dominicanerklooster op de kaart",
met historische beelden van het klooster, in de Refter. Bezoekers
krijgen hier een kopje koffie of thee aangeboden.
Rondleidingen op speciale tijden programma in de kerk
Koor en orgelconcerten
o 10.30-17.00 Orgelspel op het Adema orgel
o 11.30 uur Von Vocaal olv Coert Bremmers
o 12.30 uur Concert op het Grote Adema Koororgel
door organist Dennis Vallenduuk, in 2007 winnaar van het Nationaal
improvisatieconcours. Concert ikv Nationale Open Orgeldag.
o 14.50 uur Melodysingers onder leiding van Martin
Glas
4. Waalse Kerk (Eglise Wallonne), Schoutenstraat 4
gIn het voorjaar 1386, werden de plannen duidelijk voor de bouw van
een klooster te Windesheim. Een zestal fraters vertrok vanuit het
Zwolse fratershuis naar Windesheim, waar zij op het landgoed
geschonken door Berholt ten Have aan het werk gingen om de
kloosterbouw ter hand te nemen. Er werden voor nood een aantal hutten
opgezet voor de broeders en op korte afstand daarvan een aantal van
hout opgezette loodsen. Gertrude Cadeneters van Zwol, een zuster
Bertrude uit 't Maagdenhuis aldaar en andere aanzienlijke vrouwen,
ijverig bezig om voor de behoeften der broeders te zorgen. De
gaarkeuken en het wassen van de kleding behoorden tot hun werk Zij
gaven gehoor aan de oproep van Henrik van Wilsum, Schepen van de Stad
Kampen en broeder Jacobus, kannunik van St. Jan te Utrecht, om de zes
broeders te volgen naar Windesheim. Als omstreeks 1387 de kerk, het
refter, de bouwhuis en de keuken onderdak zijn besluiten Geertruid en
de andere vrome vrouwen de bouwplaats te verlaten. De broeders konden
zich zelf nu wel redden Geertrude van Cadeneter had ander plannen zij
wilde haar huis woonhuis ter beschikking stellen aan een kleine groep
devote vrouwen. Deze samenlevingsvorm groeide uit tot een
Bagijnenconvent met kloostergebouwen in de Schoutenstraat. De
levenswijze van de broeders van het Gemene Leven in Windesheim heeft
steeds als voorbeeld voor de vrouwen gediend. De bij het
kloostercomplex behorende St. Geertudiskapel (nu Waalse kerk) werd
kort na 1501 gebouwd. In het koor van de kerk zijn nog steeds resten
te vinden. Bijvoorbeeld een aantal grafstenen van de zusters en een
altaarsteen met wijkruisjes. Na de hervorming kwamen de
conventbezittingen in handen in handen van de Stad Zwolle en zij
verhuurden de kloostergebouwen voor particuliere bewoning, zowel aan
de Schoutenstraat als aan de Walstraat (achterzijde). Johan Knoppert
werd in 1607 aangesteld als administrateur van de geestelijke
goederen. In deze periode worden verschillende conventsgebouwen
bewoond door geestelijke zuster. In 1629 Bette Wijcherts, oud zuster
van het "St. Geertruids klooster" en in 1615 Fenne Greven, zuster van
het voormalige "Maetklooster" samen met Jennechien Wolters, eveneens
zuster. Ook in de "Schultensteghe" treffen we bewoning door een groep
begijnen. Langs de Wolweverstraat , daar waar nu de Synagoge is
gebouw, bezaten de zusters een boerenbedrijf met vee en een hof.
Oorspronkelijk een éénbeukige kloosterkerk die behoorde bij het
convent dat in 1390 door Geertruid van Kadeneter en enkele vrome
vrouwen in Zwolle is gesticht. De kapel zelf werd kort na 1501 gebouwd
en werd later St. Geertrudiskapel genoemd. Het klooster werd opgenomen
in het "Kapittel van Windesheim". Achter en aan de zijkant van het
kerkgebouw zijn resten te zien van de kloostergebouwen. In 1686 werd
de kerk toegewezen aan de "Waalsen" of "Wallonen", vluchtelingen
(Hugenoten) die uit Frankrijk kwamen, om hun geloof vervolgd door
Lodewijk XIV. Sindsdien is het de Waalse kerk waar nog steeds diensten
in de Franse taal worden gehouden. In het koorgedeelte van de kerk
zijn nog grafstenen zichtbaar van voor de Reformatie. Ook zijn er in
de kerk gewelfschilderingen en kaarsennissen zichtbaar. Het orgel is
in 1820 door Jan Willem Timpe vervaardigd en in 1840 hier geplaatst.
Koorconcerten
o 12.30 uur Swing Shift
o 14.10 uur Blent
5. Lutherse Kerk, Koestraat 2
Het kerkgebouw is ontstaan uit een schuilkerk die hier in 1649 al
stond. Later verbouwingen gaven het kerkgebouw het huidige uiterlijk
een typische zaalkerk met een balkon aan weerzijden. In 1799 werden
twee windvanen op het dak geplaatst. In de kerk ligt een beschrijving.
Koorconcerten
· 10.50 uur Zang en Vriendschap Westenholt
6. Plantagekerk, Ter Pelkwijkstraat 15-17
De Plantagekerk, het symbool van hereniging van de Zwolse
Gereformeerden, werd in 1874, volgens een eclectisch ontwerp van
architect J.W. Bosboom in 1874 gebouwd op de plek waar ooit de
stadsplantagerie was. Bij de afbraak van de "Stratenmakerstoren" en de
muur kwam plaats vrij om een nieuwe kerk te bouwen. In 1884 werd de
orgeltribune aangebracht volgens een ontwerp van de Zwolse architect
S.J.H. Trooster. De gevelbekroning van de kerk is van 1894. De kerk
zelf, gebouwd tegen de buitenzijde van de stadsmuur is gefundeerd op
een houten paalconstructie, aan de oostzijde, omdat hier het riviertje
de Kleine Aa lag. De preekstoel dateert van 1883 is is afkomstig uit
de Grote Kerk van Hoorn en het orgel werd in 1845 aangeschaft en in
1876 in deze kerk geplaatst.
Kooren orgelconcerten
· 13.10 uur Con Vocaal
· 14.30 uur Zwols Vocaal Ensemble
· 15.10 uur Overijssels Kamerkoor
7. Doopsgezinde kerk, Wolweverstraat 9
Op de plaats waar het kerkgebouw van de Doopgezinde Gemeente in Zwolle
staat, wordt al sinds 1638 "gekerkt". Achter reeds bestaande huisjes
werd een ruimte voor samenkomsten ingericht. Begin 1700 werd het
gebouw aanzienlijk uitgebreid en de huidige gevel dateert van een
verbouwing tussen 1847 en 1856. Het karakter van het gebouw is
gebleven niets in de voorgevel wijst erop dat er sprake is van een
kerkgebouw; een schuilkerk dus, een van de weinigen die Zwolle nog
heeft.
Koorconcerten
o 13.50 uur On Cue
o 15.10 uur Musica Vocalis
8 Synagoge, Samuël Hirschstraat.
Op 21 juli 1899 werd deze synagoge voor een ruim 600 leden tellende
Joodse Gemeente ingewijd. Joden woonden al sinds honderden jaren in
Zwolle. De eerste berichten daarover dateren uit het begin van de 14e
eeuw. De geschiedenis vertelt ons van het wel en wee van deze groep
Zwollenaren. Nadat in 1349 een verschrikkelijke jodenvervolging had
plaatsgevonden, werd in latere tijd een meer liberale houding van het
stadsbestuur tegenover de jaden aangenomen. Dat alles resulteerde in
de bouw van deze synagoge naar een ontwerp van architect F.C.Koch. Aan
de voorzijde is de spreuk uit Jesaja 56 vers 7. aangebracht: "Want
mijn huis is een huis van gebed voor alle volkeren". Zoals
gebruikelijk bij een synagogebouw is de richting oost-west
georiënteerd. Aan de oostzijde (richting Jeruzalem) zien we de ark,
waar zich de Torarollen bevinden. In het midden bevindt zich de Bima,
de verhoging waarop de lezing uit de Tora plaats vindt. Aan de
westzijde zien we het (vroegere) damesbalkon. Daar is nu een
tentoonstelling ingericht over "Joods leven in en om Zwolle". Omdat de
tegenwoordige Joodse Gemeente zo klein is (geworden), plaatste men na
de restauratie (1989) een mechietsa, een hek dat de ruimte voor de
eredienst afscheidr van de ruimte die een cultureel/educatieve
bestemming heeft. Aan de wanden zijn de namen van de 500 Zwolse joden
aangebracht die in de Tweede Wereldoorlog in de vernietigingskampen
zijn vermoord. Boven de toog is de spreuk aangebracht: "Gedenk de Tora
van Mozes mijn dienstknecht die hem is aangeboden op de berg Horeb".
De straat waaraan de synagoge is gelegen werd in 1989 vernoemd naar de
laatste opperrabbijn Samuel Juda Hirsch.
Koorconcerten
* 13.30 uur Multiple Voice
* 14.50 uur Koorschool Konstantijn
9. Oosterkerk Bagijnesingel/Turfmarkt
De Oosterkerk dateert van 1888. Zij is gebouwd volgens een ontwerp van
de architekten J.W. en C.W. Meyer. Met is een charmante kerk van
bescheiden allure geworden. De sfeer past bij de orthodoxe kleine
luyden die zich ontworstelden aan de greep van de vrijzinnige gegoede
burgerij, die in de hervormde kerk de dienst uitmaakte. De bouwstijl
heet Oosterkerk formeel eclectisch. Dit het betekent dat de ontwerpers
naar hartelust stijlelementen uit diverse vroegere perioden door
elkaar gebruikten. Kenmerkend voor het interieur zijn het tongewelf,
de kloeke preekstoel en de zuilengallerijen. Dat het begrip
"stijlelementen uit vroegere perioden" ruim opgevat moet worden,
blijkt als we de zuilen nader bekijken. In de oudheid en de
renaissance waren zuilen van hout of van steen Als je tegen deze
zuiltjes tikt zul je ontdekken dat ze van gietijzer zijn. Met is een
aardige combinatie van een klassiek thema met een vroeg industriële
techniek. Sfeerbepalend voor de Oosterkerk is de verlicbting door
middel van grote en kleine koperen armaturen. In 1980 kwam de
Oosterkerk op de rijksmonumentenlijst. Dat kwam goed uit omdat de kerk
nodig gerestaureerd moest worden. Door het gedaalde grondwaterpeil
waren de houten funderingspalen aangetast. De ingrijpende restauratie
vond plaats in de jaren 1988 -1990 onder leiding van architekt
G.E.B.J. Nijhoff van bureau Verlaan en Nijhoff. Nijhoff slaagde erin
de historische karakteristiek te behouden en toch de kerk geschikter
te maken voor de moderne liturgische praktijk.
10 Bibliotheek met Statenzaal (vml. Provinciehuis en
Gouvernementsgebouw van de Provincie Overijssel), Diezerstraat 80,
Onder leiding van Rijksbouwmeester Jacobus van Lockhorst werd de
Statenzaal opgetrokken in Neo-gotische stijl, Tussen 1895 en 1898 werd
hieraan gewerkt. Jacobus van Lockhorst was in Zwolle geen onbekende,
al eerder tekende hij voor het ontwerp van het "Gouvernementspaleis"
en de restauratie van de eeuwenoude Sassenpoort. Het
Gouvernementsgebouw van de Provincie Overijssel stond er al, het witte
gebouw met pilasters en een fronton dateert van 1874 en werd in Neo
Classisistische stijl opgetrokken. De Statenzaal, immers de
vergaderzaal van de Overijsselse bevolking, werd toegevoegd aan het
reeds bestaande pand. De voormalige Statenzaal zelf werd ook van
binnen neo-gotisch ingericht. De stijl is doorgevoerd tot in het
kleinste detail van wandversieringen en meubilair. Dit maakt deze
ruimte tot een bijzondere ruimte omdat deze bouwstijl tot die datum
alleen op kerkelijke bouwkunst werd toegepast. Van uitzonderlijke
technische en kunstzinninge kwaliteit zijn de glas en lood vensters
vervaardigd in de bekende ateliers van Nicolas in Roermond en
ontworpen door Jan de Quack. Afgebeeld zijn de wapens van de
Overijsselse gemeenten in 1894. De gemeenten, steden en dorpen zijn
ingedeeld in de bekende Overijsselse kwartieren: Salland, Twente en
het land van Vollenhove. De IJsselsteden hebben hun eigen raam waar
ook de Overijsselse Ridderschap aanwezig is. Monumentaal zijn de grote
wandschilderingen(op doek) van de hoogtepunten uit de geschiedenis van
de provincie Overijssel. De doeken werden geschilderd door
kunstschilder Van der Laars naar een ontwerp van Sturm.
Concerten
· 11.10 uur De Koor
· 12.10 uur Tourdion
11. Fraterhuizen, Papenstraat/ingang Praubstraat (alleen
binnehof te bezichtigen)
In het middeleeuwse Zwolle nam het Fraterhuis een belangrijke plaats
in. Het was de basis van waaruit de fraters hun werkzaamheden
verrichtten met betrekking tot de huisvesting van scholieren of de
zielzorg van de zusters van het gemene leven. Daarnaast hielden zij
zich binnen de muren van het gebouw bezig met kopiëren en illustreren
van religieuze werken. Het fraterhuis was een stichting van Geert
Grote die voor de Zwolse fraters de onbetwiste, door God uitverkoren
leider, de inspirator van de Moderne Devotie en de stichter van hun
huis te Zwolle. Hij had kerk en geestelijkheid gered van moreel verval
en algehele verloedering. Zelf gaf Geert het goede voorbeeld door het
opgeven van zijn wereldse levenswijze en door het leiden van een
boetvaardig leven. Daarbij beschikte hij over een groot
redenaarstalent. Met zijn preken over boetedoening en inkeer wist hij
velen voor zijn overtuiging te winnen. Geïnspireerd door Geert Grote
nam een aantal volgelingen in Zwolle het initiatief om samen in één
huis te gaan wonen en zo God te dienen in nederigheid en eenvoud. De
eigendomsrechten van het huis droegen zij in 1384 over aan Geert
Grote, Florens Radewijns en Johan van den Gronde. De laatste twee
waren belangrijke volgelingen van Geert Grote in Deventer. Bij de
overdracht van het huis werd nadrukkelijk bepaald dat het bestemd was
voor huisvesting van vrome devote lieden. Het lag volgens de akte van
overdracht in de Begijnenstraat. De woning stond echter kort daarop
leeg, daar de bewoners 'vertrokken' waren naar een klooster op de
Nemelerberg buiten Zwolle (het latere St. Agnietenbergklooster). Ruim
tien jaar later kreeg het pand eindelijk de bestemming die er
oorspronkelijk aan gegeven was. Het ging namelijk deel uitmaken van de
nieuwe stichting van de broeders van het gemene leven, ontstaan in
1396 op instigatie van de Zwolse edelman Meinold van WindesheimDe
geschiedenis van het Fraterhuis en zijn bewoners is omstreeks 1500
opgetekend door de al eerder genoemde Jacobus de Voecht. Hij maakte
sinds 1450 deel uit van de fratergemeenschap en bekleedde een vrij
hoge functie als provisor. De titel van zijn werk luidt Narratio de
in- choatione Domus Clericorum in Zwollis ofwel "Het verhaal van het
Klerkenhuis te Zwolle vanaf de stichting". Behalve Domus Clericorum of
Klerkenhuis werd het ook -naar de schutspatroon -St. Gregoriushuis
genoemd. terwijl in de 16de eeuw de benaming Fraterhuis of ook wel
Rijke Fraterhuis algemeen werd. Het Gregoriushuis was de biblioteek
waar de boekproductie ook plaats vond. Dit gebouw moest plaats maken
voor de huidige manegezaal van schouwburg Odeon. Het Domus Parva, Het
Domus Vinicia, de ziekenzaal, de brouwerij (later kapel) en de
rectorswoningen zijn nog te vinden. In een van de gotische
kelders(Domus Parva) bevinden zich de fundamenten van het huis dat
Geert Grote hier liet bouwen. Het Zwolse Fraterhuis beleefde, zowel
materieel als spiritueel zijn bloeitijd 15de eeuw. In de loop van de
16de eeuw kwam deze ontwikkeling tot stilstand. Enerzijds kwam dit
door externe factoren, zoals de economische malaise ten gevolge van de
opstand tegen de Spaanse overheersing en de secularisering van het
maatschappelijk leven. Anderzijds was deze stilstand te wijten aan
interne factoren: een verminderd religieus elan (het pionierswerk was
immers gedaan) en nieuwe religieuze idealen voortvloeiend uit de
Reformatie. In 1592 werd de gemeenschap van het Fraterhuis definitief
ontbonden. De vier overgebleven fraters werden elders in Zwolle
gehuisvest.
12.
Galerie Het Langhuis [voormalig reventorium voor arme studenten van de
Broeders des Gemeenen Leevens]
Het pand waarin de Galerie "Het Langhuis" [een stichting die zich
inzet om jonge aankomende kunstenaars
tentoonstellingruimte te bieden] bestaat uit twee gedeelten. Het meest
zuidelijk gedeelte grenzend aan het hofje van Emmauelshuizen en het
Hof van Suthem, is de oudste. De muur zowel van de voorzijde als de
achterzijde laat een onmiskenbaar puur middeleeuws metselwerk
zien dat dateert uit eind 14^e en begin 15^e eeuw. Het pand vertoont
een prachtige zoldering van moerbalken en kinderbalken op laat
middeleeuwse consoles. De vloer is in prachtig ossebloed kleur
geschilderd. De bovenverdieping vertoont een eenvoudige authentieke
kapconstructie met aan de zuidzijde een wand met gedeeltelijk vakwerk.
Het langhuis werd in de 15^e en 16^e eeuw gebruikt als refectorium of
refter. Deze refter behoorde tot een groter, er naast gelegen complex
van het Domus Pauperum of Armen Fraterhuis, een convict waar arme
studenten werden opgevangen. Deze panden zijn nu herkenbaar als het
"Domus Clericorum" en het "Venduhuis" dat ooit werd gebruikt als het
"Domus Scolasticum" waar de studenten waren gehuisvest. In het
complex van het Armen Fratershuis werden soms tussen de 150 en 200
arme scholieren tegelijkertijd ondergebracht na hun schooltijd. De
studenten kregen hier van de broeders des Gemeenen Levens opvang, zij
leerden hier het persoonlijk gebed en meditatie. Overdag bezochten de
studenten de stadsschool aan het Grote Kerkplein.
13 Sassenpoort, Van Nahuijsplein 1,
In 1409 werd deze forse Stadspoort opgetrokken als vervanging van een
ouder poortgebouw " die Zaggingporte" dat zich waarschijnlijk aan het
einde van de Krommejak bevond. De Stadsrekeningen van december 1409
maken melding van de kosten voor de sloop van de oude poort en het
optrekken van de "nieuwe" Sassenpoort waar "101.000 groets steen uyt
den schepe te draghen" De stenen werden met schepen aangevoerd naar
het Rodetorenplein en de Grote Markt en van daaruit met karren
gebracht naar de Sassenpoort. Verantwoordelijk voor de bouw was
"Meister Henric van Roden ende sijne knechten". De poort opgetrokken
van Baksteen vertoont vele sierwerken van natuursteen die in de
Hanzetijd veelvuldig werden gebruikt zoals, Drakenfelder steen,
trachiet en Bentheimer zandsteen. Het binnenpoortgebouw laat tussen de
twee vestingtorens aan de veldzijde een speciale weergang zien waar
naar Franse aard de vijand werd verrast met kokende pek en olie. De
ronde gaten onder de vensters op de bovenverdieping werden gebruikt
voor falconetten of "slangen"waar brandende vuurkogels naar beneden
werden geworpen. De verdediging is gemaakt voor het gebruik van pijl
en boog, kruisboog en speren. Na het aanleggen van de bastions en
vestingwerken(1592-1612) werd de Sassenpoort een gevangenis. Door
tussenkomst van de Rijksbouwmeester Jos Cuijpers en de Staatscretaris
van Kunsten & Wetenschappen Victor de Stuers werd het poortgebouw
gespaard voor de sloop en kreeg het haar huidige bekroning (1894-1897)
14. Stadhuis (oude raadhuis met hal en schepenzaal, Sassenstr.
2,
Van het oorspronkelijke Zwolse Raadhuis dat tussen 1447 en 1450 werd
opgetrokken als tweede raadhuis op deze plek herinneren de oude hal en
de Schepenzaal. Bouwactiviteiten voor het huidige stadhuis komen rond
1447 op gang nadat het gebouw van de "Zwolse School" klaar is. Meer
dan 600 voet Drakenfelder Stenen, Baumberger en Bentheimer zandsteen,
balken, lood en tichels om dat "dack tho decken" worden via het
havenhoofd voor de Rodetoren aangevoerd. Het zijn Meester Bartolomeus
met behulp van de bouwmeesters Berend van Covelenz en Arnt van Calkar
die het fraaie stadhuis bouwen. Nog voor dat de Raadstoren het werk
kompleet maakt vindt de Hanzevergadering van het "Keulse kwartier" in
Schepenzaal plaats. In een van de oude glas-in-lood vensters was te
lezen: Ïn 't jaer dusent vier hundert veertigh aght, is dit Raedhuys
volwraght", howel er nog tot 1450 aan werd gewerkt. Het werk aan de
Raadstoren vergde nogal wat tijd, immers pas in 1452 welfde Meester
Berend van Covelenz de bovenste torenverdieping. Voor raadhuis,
wijnhuis (de beurs) en raadstoren werden grote hoeveelheden
Drakenfelder Steen en Bentheimer zandsteen geleverd. Ook veel
Munstersteen(Baumberger steen) is verwerkt aan het stadhuis. Op 24
januari 1448 lezen we in de Stads maand- en jaarrekeningen dat de
raadzaal met een Heilige Mis wordt ingewijd. In de 19e eeuw werd veel
van het oude Stadhuis gesloopt bijvoorbeeld de Raadstoren en het
Stadswijnhuis dat ook als Hanzebeurs dienst deed. De oorspronkelijke
Schepenzaal wordt nu gebruikt als trouwzaal, voor de Franse revolutie
was hier de rechtbank. Veel inventaris herinnert aan de rechtsspraak
zoals de beulszwaarden, wat teksten en het schilderij boven de schouw
uit het eind der 16e eeuw. De schouw zelf is van Drachenfelder
Trachiet geleverd door Herman van Ceulen. De figuren(sleutelstukkenj)
aan het plafond dateren uit de eerste helft van de 15e eeuw evenals de
muurkasten. De fraaie consoles stellen figuren weer van personen
"waarvan werd gesproken". Zo zijn te herkennen de bouwmeester Berend
van Covelenz, de zigeunerkoning Hertog Andries van Cleyn Egypte, enz.
Het fraaie staande Horloge van de Zwolse klokkenmaker Wilhelm Bramer
1728 vervangt een oudere klok, en is pas gerestaureerd. De
Oranjecollectie van geschilderde heupstukken van leden van het Huis
van Oranje Nassau werden rond 1776 aangeschaft. De opdracht werd
verleend aan leerlingen van het atelier van Miereveldt te
's-Gravenhage. In deze Oranjeportretten zijn gelijkenissen te zien van
de schilders Gerard Honthorst en Miereveldt. Waarschijnlijk hebben
leerlingen van beide schilders kopieën gemaakt. De schilderlijsten
komen uit hetzelfde atelier. Zij stellen voor Prins Willem van Oranje,
Phillips Willem, Prins Maurits, Stadhouder Frederik Hendrik, Prins
Willem II, Stadhouder-Koning Willem III en stadhouder Willem IV en
zijn gemalin Prinses Anna van Hannover, dochter van de Engelse Koning
George II. Zij werden vervaardigd tgv. het bezoek van Stadhouder
Willem V een de stad Zwolle.
15. Stedelijk Museum Zwolle, Melkmarkt 41,
Het Drostenhuis, onderdeel van het Stedelijk Museum Zwolle, is een van
oorsprong 16e-eeuws pand. De bouwheer was Engelbert van Ensse. Hij
stamde uit een Kamper magistraatsfamilie en was rentmeester van
Salland en, later, drost van Drente. Het Drostenhuis behoorde met z'n
10 haardplaatsen vanaf het begin tot de grootste huizen van Zwolle.
Het Drostenhuis heeft natuurlijk in de loop der eeuwen verschillende
bewoners gehad. De familie Podt heeft in de 18e eeuw de grootste
veranderingen laten aanbrengen. Het pand werd vergroot, de ingang
verplaatst en de kamers werden naar de mode van de tijd, de rococo,
verbouwd en ingericht. Ondanks andere bestemmingen die het gebouw
daarna nog heeft gehad, is het interieur goed bewaard gebleven. Nadat
het pand een museumbestemming had gekregen heeft men in de loop der
tijd een aantal stijlkamers ingericht die passen bij het nog aanwezige
interieur. Behalve de 18e-eeuws ingerichte keuken zijn er drie
stijlkamers te zien. De salon is een prachtig voorbeeld van de
rococoperiode. Maar ook de Blokzijlkamer (17e eeuw, Hollandse
renaissance) en de Patriottenkamer (eind 18e eeuw, neo-classicisme)
zijn de moeite waard.
16. Vrouwenhuis van Aleida Greve(1670-1742), Voorstraat 46
Theatrale rondleidingen om 14.00, 14.30, 15.00, 15.30, 16.00 en 16.30
uur voor max. 15 personen per rondleiding. [De rondleidingen van 16.30
is al volgeboekt]
Ingang: Voorstraat 46.
Duur: ca. 25 minuten.
Entrée gratis. Reserveren op tel. 038 4224823.
In het (Oude) Vrouwenhuis van Aleida Greve (1670-1742), een voormalig
hofje voor bejaarde vrouwen van protestantse huize, vallen verschil
lende soorten interieurs uit de periode 1680 tot 1980 te bewonderen.
Op deze dag komen op verschillende plekken in het huis bewoners uit de
geschiedenis van het pand tot leven...
Vanaf 14.00 uur wordt elk half uur de achterdeur geopend door de
trouwe dienstbode van de stichteres van het Vrouwenhuis, Sophia Jans.
De bezoekers worden verwelkomd door de welgestelde Aleida Greve
(Saskia Zwiers). Zij leidt hen rond door haar prachtige huis en tevens
door de geschiedenis van het pand.
In kamer 2 nodigt anno 1975 mevrouw Van der Molen, één van de laatste
bewoonsters van het Vrouwenhuis, de bezoekers uit haar knusse kamertje
te komen zien. Zij is bezig het vlees aan te braden voor de zondag en
haar schoenen te poetsen.
Op de binnenplaats wordt anno 1900 de dronken bewoonster Sientje
Jansen door de dienstbode op het tonnetje ontdekt. Ze loopt nog in
haar nachthemd rond. Voor haar dreigt na drie waarschuwingen inhouding
van het maandgeld en uiteindelijk uitzetting uit het Vrouwenhuis als
haar dronkenschap de directeur van het Vrouwenhuis ter ore zou komen.
In de Regentenkamer toont Aleida Greve de schilderijen die zij rond
1686 met haar halfzus en nichten schilderde.
Haar achter-achterneef mr. Willem Steven van der Gronden, directeur
van het Vrouwenhuis, houdt ontvangst in de Stenen Kamer en bepaalt
rond 1885 wie er in het Vrouwenhuis mogen komen wonen en wie er wegens
wangedrag moeten worden uitgezet.
Aleida Greve en Sophia Jans zwaaien de bezoekers na ca. 25 minuten
weer uit aan de voorzijde van het huis, Melkmarkt 53.
De laatste rondleiding van 16.30 uur is reeds volgeboekt. Vooraf
telefonisch reserveren wordt vanwege de te verwachten drukte
aanbevolen.
17. Groote Sociëteit, Koestraat
18. De Proosdij (voormalige kloosterkerk Bethlehem). [niet te
bezichtigen ivm verhuur]
Het klooster Bethlehem van de Augustijner koorheren, gesticht in
1309, is na de Reformatie opgeheven en gesloopt met uitzondering van
de kloosterkerk en van een gebouwengroep ten zuidoosten van de kerk
die bekend staat als 'het Reventer', en waarin zich dus waarschijnlijk
het refectorium heeft bevonden. De kloosterkerk, bekend onder de naam
'Bethlehernse Kerk', is in 1963 door de Hervornde Gemeente, die haar
in eigendom bezat, overgedragen aan de burgerlijke gemeente. De
gemeente gebruikte het kerkgebouw voor het houden van
tentoonstellingen. Bij de Kerksluiting van de Broerenkerk nam de
Hervomde gemeente opnieuw de kerk over die andermaal dit kerkgebouw
heeft verkocht. Nu is de voormalige kloosterkerk in gebruik als
partycentrum en horeca. Zo werd de historische naam omgedoopt in "De
Proosdij". In het Reventer is een vergadercentrum gevestigd. In 1309
stichtte de Deventer kanunnik en deken Bernard van Vollenho in zijn
woning te Zwolle, genaamd de Hof van Vollenho, een klooster van
Augustijner koorheren dat aan Maria was gewijd en als priorij werd
gesteld onder de proosdij Bethlehem bij Doetinchem. In 131 I kreeg de
nieuwe stichting de bisschoppelijke goedkeuring Bij de grote
stadsbrand van 1324 ging een belangrijk deel van de kloostergebouwen
te gronde, maar de kapel bleef ongedeerd. In 1332 werd een aflaat
ingesteld ten behoeve van het door brand geteisterde klooster, en in
1333 een aflaat voor allen die het koor van de kloosterkerk en de drie
altaren aldaar bezoeken of anderszins de kerkfabriek bevoordelen. Van
Joannes Smedeken, die 1333-1367 prior was, is te vertellen dat onder
zijn bewind de vrij kleine kapel werd vergroot. Hij zegt daarbij dat
de kapel de grote toeloop van het volk op feestdagen niet kon
bevattten, en dat het klooster door veel schenkingen tot welstand was
gekomen. Dit leidde tot een vergroting van het klooster onder prior
Joan (de) Wael ' In 1430 werd Bethlehem opgenomen als lid van de
Windesheimse Congregatie. Bij het zegevieren van de Hervorming naastte
de stad het klooster in 1580, en werd de kloostergemeenschap op
uitsterven gesteld. De kloosterkerk werd op den duur aan de Hervormden
in gebruik gegeven. Wanneer dat precies is gebeurd is ons niet
gebleken. Ingevolge besluiten van 1644-'55 werden de kloostergebouwen
afgebroken behalve de kerk en de groep van het Reventer. Op de
vrijgekomen terreinen, die zeer uitgestrekt waren, legde men o.a. de
Nieuwe Markt aan . Het Reventer werd in 1915-1917 op zeer ingrijpende
wijze gerestaureerd. De Bethlehemse Kerk is een tweeschepige gotische
hallekerk, die geheel door gemetselde gewelven wordt overdekt. Zij
bestaat uit een hoofdkoor van twee rechthoekige vakken en een wat
smaller driezijdig gesloten eindvak, een zuiderzijkoor van twee
rechthoekige vakken, en een tweebeukig schip. De hoofdingang, die met
het venster daarboven wordt omlijst door een geprofileerde bakstenen
spitsboog, bevindt zich in de westelijke gevel van de noorderbeuk. Een
tweede voorname ingang, die geheel in bentheimer zandsteen is
uitgevoerd, komt voor onder het meest westelijke venster van de
zuidmuur. De zuidermuur van het nevenkoor bevat een kleine toegang die
inwendig wordt omvat door een spitsboog. Midden 16^e eeuw heeft men
nog een ingang gemaakt in het noordoost muurvak van de sluiting van
het hoofdkoor, aan de buitenzijde zich vertonend als een sierlijk
poortje dat met het stadswapen is versierd. De kerk heeft twee
evenwijdige, met leien belegde kappen. Aan de westzijde eindigen zij
tegen geveltoppen, waarvan de noordelijke als de voornaamste wordt
gekenmerkt door een wijde geprofileerde spitsboognis. Boven de boog
die het zijkoor scheidt van het zijschip zijn overblijfsels voorhanden
van hoekkepers, die er op wijzen dat het zijkoor vroeger werd gedekt
door een afzonderlijk tentdak. Alle oorspronkelijke harnassen van de
open vensters zijn verdwenen; zij zijn in 1846 vervangen door ijzeren
ramen. In de kruin van het tweede vak van de hoofdbeuk eindigen de
ribben tegen een wijde ring, die ongetwijfeld heeft gediend voor het
doorlaten van de klok in het klokketorentje, dat op oude afbeeldingen
is weergegeven en in 1848 is verbrand. Dat het schip aan de noordzijde
blind is en geen steunberen heeft is ongetwijfeld gevolg van het feit
dat het aan die zijde door het winterpaleis van de familie Van
Ittersum was ingesloten. In de kerk bevinden zich een groot aantal
rijke grafstenen en een aantal adellijke grafkelders. Een van de
grafkelders die van de adellijke familie Van Ittersum is open gelegd.
Via een glasplaat kan men een kijkje nemen in deze grote grafkelder
die waarschijnlijk al in de 16e eeuw is aangelegd. Eigenlijk werd er
al heel vroeg begraven in deze kloosterkerk. Veel weldoeners van de
Augustijner Koorheren van Windesheim konden zich in deze kloosterkerk
een graf verwerven. Dit gebeurde al in de 14e eeuw. In de zuidmuur
van het schip en zijn steunberen zijn aan de buitenzijde drie
reliëfstenen ingemetseld. Een steen met een kruis en bladornamentenen
en rozen, Maria met Christus na de kruisafname en een afbeelding van
de gekruisigde Christus uitgevoerd in Baumberger steen. Deze laatste
is de grafsteen van Prior Johannes (Hemerken) van Kempen, oudere broer
van Thomas a Kempis. Op initiatief van de Utrechtse Bisschop Rudolf
van Diepholt werd op 29 oktober 1449 een aflaat verleend aan alle
pelgrims die neer knielden voor deze, eens, fraaie afbeelding van
Christus Kruisiging. De steen wordt daarom ook de "Nood Gods" genoemd.
19. Museum "De Fundatie", voormalig Paleis van Justitie aan de
Blijmarkt
In het voormalige Paleis van Justitie, gebouwd in 1838 in
neoclassicistische stijl, is sinds juni 2005 Museum de Fundatie
gevestigd. Dit museum voor moderne en hedendaagse kunst legt zich toe
op de passie van het verzamelen en de verrassingen van particuliere
collecties. De collecties van Paul Citroen en Dirk Hannema, voormalig
directeur van Boymans-Van Beuningen en de laatste bewoner van kasteel
Het Nijenhuis in Heino, vormen de basis. Daarnaast is er aandacht voor
andere spraakmakende verzamelaars uit heden en verleden. Op dit moment
zijn de belangrijkste werken uit de vaste collectie van Museum de
Fundatie geëxposeerd in het Paleis a/d Blijmarkt, dat geheel
gerenoveerd werd onder leiding van architect Gunnar Daan. Te zien zijn
werken van o.a. Appel, Mondriaan, Sluijters, Rachid Ben Ali, Zadkine,
Van Elk, Visch en Voerman.. Op open monumentendag zijn onze beide
locaties (ook Kasteel Het Nijenhuis bij Heino) gratis toegankelijk
voor publiek van 11.00 - 17.00 uur. I.v.m. de inrichting van een grote
overzichtstentoonstelling van het werk van Paul Citroen (v.a. 21
september te zien) zal de toegang tot het Paleis a/d Blijmarkt zich
wel beperken tot de benedenverdieping, waar onze vaste collectie te
zien is.
20. Hopmanshuis
Het Hopmanshuis is eigenlijk een dubbel pak- of faktoorshuis, hier in
1662 gesticht door de Zwolse Hanzekoopman Claes de Kock die eveneens
de grote Kraan op het Rodetorenplein van de stad in pacht had. Dit
pakhuis stond, evenals een kleiner huisje buiten de stadsmuur op het
oude haventerrein aan de kade van het Rodetorenplein, genoemd naar de
toren die toegang gaf tot de stad. Het pand stond met de achterzijde
aan het water waardoor de schepen direct konden worden gelost. Hopman
Nauta, eveneens factoor en koopman, liet het pand verbouwen waarbij de
grote gevel aan de voorzijde is ontstaan met hoge ramen en een
trapopgang. mIn november 1986 werd een start gemaakt met de algehele3
restauratie van het pand. Het pakhuis is beneden ingericht als
kantoor. Aan de bovenverdiepingen is de fucktie als pakhuiis nog
duidelijk zichtbaar54. De oude kelders hebben een horecabestemming
gekregen.
21. Windkorenmolen 'Windesheim', Hollewandsweg 33,
Achtkantige stellingmolen met een lage gemetselde voet, die verder met
riet bedekt is. Op de baard zijn het stichtingsjaar 1748 en het jaar
van restauratie 1952. De molen is onlangs gerestaureerd
22 Windoliemolen 'De Passiebloem', Vondelkade 175
Houten stellingmolen waarvan de romp gedekt is met riet. De molen
wordt geflankeerd door twee houten schuurvleugels. Nadat de molen, die
dagtekent van 1776, buiten gebruik was gesteld is hij door aankoop
eigendom geworden van de gemeente Zwolle die in 1965 tot restauratie
is overgegaan. Indien de wind het niet laat afweten zal het nieuwe
lijnzaad die dag worden verwerkt voor de vervaardiging van olie en
veekoeken.
Oliemolen de Passiebloem doet zaterdag 12 september mee aan de open
monumentendag/overijsselse molendag. Die dag zullen er rondleidingen
zijn door de molen ( in diverse talen), er wordt oliegeslagen, er is
een videopresentatie, een werkend model van een stoomoliefabriek, het
winkeltje met molenartikelen is open. Verder zullen er door onze eigen
koekenbakker molenpannekoeken gebakken worden, is er de mogelijkheid
om in historische kleding op de foto te gaan en is er een presentatie
'van vlas tot linnen'. Het zaad van vlas is de grondstof voor lijnolie
en de stengel is de grondstof voor linnnen.
Vanuit de Passantenhaven aan het Maagjesbolwerk vaart een
rondvaartboot van Vadesto vanaf de stad naar de molen. Men kan alleen
met deze speciale boot gratis mee, laatste afvaart is om 15.30 uur.
25. R.K. Begraafplaats, Bisschop Willebrandlaan
De R.K. Begraafplaats werd rond 1841 aangelegd op grond verkregen van
F.W.J. baron van Lamsweerde. Het gietijzeren toegangshek is
neogotisch. De neogotische kapel dateert van 1883 en is een geschenk
van Paulina Vos de Wael. Aan weerszijden van de ingang bevinden zich
de naamplaten van de pastoors en geestelijken van de St. Michael- en
O.L.Vrouwparochie, waaronder J.W. van Kessel, Aartspriester van
Salland en Drente. De stoffelijke overschotten zijn in de gesloten
grafkelder, voor deze kapel, bijgezet. Vooraan rechts heeft men
toegang beneden tot de hal met gewelven waarin de oorspronklijke
grafplaten van de geestelijkheid uit de 18 en 19^e eeuw zijn
ingemetseld.
Rondleidingen: 13.30 en 15.00 uur over de monumentale begraafplaats en
de Neogotische kapel, waarvan de grote restauratie is afgesloten.
26. Openluchtbad Zwolle 1933 - 2008
Het Openluchtbad Zwolle bestaat dit jaar - 2008 - precies 75 jaar!
In 1933 werd het bad voortijdig geopend voor publiek in verband met de
toenmalig heersende ziekte van Weill in de grachten en buitenwateren
van Zwolle. Het ontwerp is van constructeur-architect Jan Gerko
Wiebenga en is ontworpen naar de functionele, zakelijke en heldere
uitgangspunten van het Nieuwe Bouwen. Dit komt onder meer tot
uitdrukking in de strakke en functionalistische indeling van het
terrein, de ranke constructies en het gebruik van moderne materialen
als beton, staal en glas. Het zwembad is gebouwd naar olympische
maatstaven en beschikt over twee 50-meterbaden, twee 40-meterbaden en
twee peuterbaden en heeft in combinatie met het omliggende groen door
de jaren heen een parkachtig karakter gekregen. Aardig detail is dat
de `scheiding der sexen' in de jaren dertig nog goed zichtbaar is;
mannen en vrouwen waren toendertijd verplicht gescheiden te zwemmen
...
Sinds 1994 is het openluchtbad rijksmonument en is zowel
architectonisch als cultuurhistorisch van grote betekenis en kent een
zeldzaamheidwaarde op nationaal en internationaal niveau. Nog een
uniek gegeven: het openluchtbad wordt al weer 16 jaar geëxploiteerd
door een enthousiaste vereniging die de `bejaarde' van 75 jaar nog
springlevend houdt!
28. Huize Schellerberg, Schellerbergweg
Van oorsprong 17^e eeuws landhuis bewoond door o.a. de Zwolse
burgemeestersfamilies Greve
29. Pand Koestraat 10 Van der Heijst & Partners.
Het schitterende 17^e-eeuwse pand van bureau van Heijst & partners aan
de Koestraat 10 in Zwolle is één van de ruim veertig monumenten die
geopend zijn voor publiek. Het pand trok tijdens de Open
Monumentendagen in 2007 en 2008 honderden nieuwsgierige bezoekers. Een
aantal daarvan kwam zelfs voor een tweede of derde keer, nadat ze het
jaar daarvoor al de eerste aanzet voor de restauratie van het kapitale
pand hadden kunnen aanschouwen. Van Heijst & partners kreeg dit jaar
een eervolle vermelding voor de restauratie van het pand bij de
uitreiking van de Erfgoedprijs Zwolle-Kampen.
Leo van Heijst, die in 2001 startte met het bureau van Heijst &
partners vanuit het Zwolse Flevogebouw, kocht het `nieuwe' kantoorpand
een paar jaar geleden aan met het oog op de toekomst van het bedrijf.
In het pand ging hij echter terug in de tijd. Het is een monumentaal
pand dat een rijke historie ademt. "Waarin je de geschiedenis als het
ware voelt," aldus Leo van Heijst. Die sfeer van vroeger wilde hij
niet verloren laten gaan, maar koesteren. Sinds 2007 heeft hij het
pand daarom stukje bij beetje door vaklieden laten restaureren. Onder
andere de tuinkamer met serre, met een prachtig 19^e-eeuws stucplafond
met getrokken lijsten, beschilderde panelen en een rozet in het
midden. En ook het indrukwekkende trappenhuis met balusters van
siersmeedwerk en eikenhouten lambrisering. Het afgelopen jaar was de
voorkamer aan de beurt. Een kamer met 18^e-eeuwse allure, met een
eikenhouten schouw waarop een `gekuiste' schildering prijkt van de
zelfmoord van Cleopatra. Het imitatie goudleer behang, dat met twee
lagen muurverf was bedekt, is dit jaar weer in de oorspronkelijke
staat teruggebracht. Ook hangen er nu twee imposante oude
kroonluchters aan het plafond. Daarnaast is de keuken, die grenst aan
de voorkamer, onder handen genomen. Het plafond toont weer de
schilderingen van een paar eeuwen geleden. De restauratie van de
keuken zal in september nagenoeg afgerond zijn.
Koestraat 10 is door de eeuwen heen een pand geweest voor welgestelden
en weldoeners. Zo was het van 1647 tot ongeveer 1750 in bezit van de
adellijke familie Van Dedem, die ook in het bezit was van huize De
Gelder bij Wijhe en De Berg bij Dalfsen. Aan het begin van de
twintigste eeuw kwam het pand in de vrije verkoop, waarna
verschillende advocaten er kantoor hielden. In 2007 kocht Leo van
Heijst het pand. Eigenaar van het pand voelt Van Heijst zich echter
niet. "Zo zal ik me ook nooit gaan voelen. Eerder is het zo dat mij de
gunst is verleend dat ik, als rentmeester, een tijdlang een stukje van
het Zwolse erfgoed mag gebruiken. Met de plicht om het in goede staat
over te dragen op de volgende generatie. Ik beloof dat we goed op het
pand zullen passen. Daar vraagt het pand om, dat verdient het pand!"
Nationale Orgeldag
Op diverse orgels in de Zwolse kerken wordt er die dag concerten
gegeven en is er de mogelijkheid de instrumenten wat dichterbij te
bekijken. Om 16.30 uur vindt het slotconcert plaats in de Grote -of
St. Michaëlskerk op het Schnitgerorgel. Het concert wordt gegeven door
David Jansen.
Koorprogramma Open Monumentendag 2008:
(in samenwerking met de Zwolse Zangraad)
10.30 Inn
Singers OLV
Basiliek
10.50 Zang en Vriendschap
Westenholte Lutherse Kerk
11.10 De
Koor
Statenzaal Biblitheek
11.30 Con
Vocaal
Dominicanerkerk
11.50 Groot Mannenkoor
Zwolle Grote Kerk
12.10
Tourdion
Statenzaal Biblioptheek
12.30 Swing
Shift Waalse
kerk
12.50 Neutrale Zang- en Operette
Vereniging Grote Kerk
13.10 Con
Vocaal
Plantage kerk
13.30 Multiple
Voice Synagoge
13.50 On
Cue
Doopgezinde kerk
14.10
Blent
Waalse kerk
14.30 Zwols Vocaal
Ensemble Plantagekerk
14.50 Melody
Singers
Dominicanerkerk
14.50 Koorschool
Konstantijn Synagoge
15.10 Overijssels
Kamerkoor Plantagekerk
15.10 Musica
Vocalis Doopgezinde
kerk
Torenmuziek van de beiaard van de Onze Lieve Vrouwtoren (Peperbus).
Bij het centraal Informatiepunt op het Rodetorenplein verzoeken worden
doorgegeven aan de Zwolse Stadsbeiaardier Roy Kroezen.
Thorbeckegrachtfestival langs de Thorbeckegracht
Start Festival: Hoofdpodium 12.00 - 13.00 uur Wegener/Essent
Hans&Grietje KinderConcert met Linda Wagemakers en het
Jeugdsymfonieorkest De Vuurvogel
Kunst & Cultuurrally Locatie Librije en Broerenkerkplein
13.30 - 16.30 uur over het gehele festival terrein
zullen studenten en studentgroepen van het conservatorium musiceren.
PODIUM Odeon de Spiegel theaters en Poppodium Hedon:
13.00 - 13.20 uur Oek de musical
13.35 - 14.00 uur VET Kindercabaret
14.30 - 15.00 uur Speelman en Speelman
15.30 - 16.30 uur Al ex Roeka en band
17.00 - 18.00 uur The Horse Company
18.30 - 19.30 uur Bettie Serveert
PODIUM Thor Verhalenplatform
2 winnaars v an verhalenvertelw edstrijd onder auspiciën v an D e
Verhalenboot
PODIUM Amateurkunsten
13.30 - 14.30 uur Britten Jeugd Strijkorkest
14.45 - 15.30 uur Shantykoor "de Iselanders"
15.45 - 16.45 uur Mpingo Clarinet Choir (50 klarinettisten van jong
tot oud)
CONCERT HOO FDPODIUM
20.00 - 23.00 uur
Maria Joao Mendez (Portugese Jazz en Fado) en Heleen Koele (sopraan)
met Concerto `d A msterdam
Pauze
met een topverteller Mathilde Santing met h aar bigband
---
---
Speciale Websites van eerdere uitgaven van het Comite Open
Monumentendag Zwolle
2002: Alles uit de Kast!
Zwolle haalt alles uit de (kleren) kast om haar rijke
Hanzegeschiedenis te laten herleven. In 2001 was hun OMD-programma
een van de genomineerden voor de Bouwfondstroffee. Dat is mede de
vrucht van een prachtige driehoeksverhouding: tussen die van Kerk
Staat en Theater....... In het Magazine van de Stichting Open
Monumentendag verscheen een redactioneel artikel over het succes van
het Zwolse comite Open Monumentendag
Lesbrief over Graven en Begraafplaatsen uitgaven COMD 1999
Lesbrief De Hanze en de Stad Zwolle uitgave COMD 2002
---
---
Comité Open Monumentendag Zwolle
p/a Domus Scolarium Divitum of Domus Vicina
Praubstraat 16-18
Postbus 1155, 8001 BD Zwolle
tel: 038-4651565
E-mail: harry.vrielink@home.nl
Internetadres Landelijke Stichting OMD: www.openmonumentendag.nl
Internetadres Zwols Comite OMD:
http://home.hetnet.nl/~harry.vrielink/comd.htm
© comité Open Monumentendag Zwolle 2009/tekst & opmaak Harry Vrielink