De Pont stichting
Peer Veneman
projectzaal
De zeven Deugden en enkele Heiligen
12 september tm 1 november 2009
| beeldbank
Peer Veneman (Eindhoven 1952) is vanaf het begin van de jaren tachtig
een uitgesproken representant van de Nederlandse beeldhouwkunst. De
sculpturen van het modernisme waren destijds letterlijk uit beeld
verdwenen. Er was zelfs geen sokkel meer over. Alternatieven zoals de
performancekunst losten zichzelf ook op. Voor een nieuwe generatie
beeldhouwers zat er niets anders op dan na te gaan hoe de sculptuur
zichzelf opnieuw kon uitvinden. Peer Veneman heeft dat met verve
gedaan.
Inmiddels zijn we dertig jaar verder en Peer Veneman heeft een
indrukwekkend oeuvre tot stand gebracht. Een constante factor daarbij
is, dat hij in feite nooit twee keer hetzelfde doet. Zelfs niet in een
en dezelfde sculptuur. Alle elementen waaruit een kunstwerk bestaat,
bekijkt hij van voren af aan. Als beeldhouwer begint het voor hem met
een vorm, maar die heeft ook een oppervlak en bestaat in een
ruimtelijke constructie. Sculptuur (vorm), schilderkunst (het
oppervlak) en architectuur (ruimtelijke constructie) wil hij opnieuw
van inhoud voorzien. Zijn beelden van zeer uiteenlopende materialen
zijn daarom vrijwel altijd beschilderd of op een andere wijze van een
bewerkte huid voorzien en ze staan in een ruimtelijke verhouding tot
elkaar, zelfs als het beeld op zichzelf staat. Een van zijn vroege
beelden - Wie schön ist die Natur - is een goed voorbeeld van die
werkwijze. Het is een half abstracte, half figuratieve sculptuur
waarin de beeldhouwkunst zichzelf reflecteert in een spiegel die de
natuur ons voorhoudt. Het beeld ziet eruit als een plantachtig insect
dat met zijn twee verschillend geslepen, rode facetogen naar zichzelf
kijkt.
Het zijn niet alleen de formele aspecten van de beeldende kunst die
door Veneman in zijn werk worden bevraagd. Ook zijn inhoudelijke
intenties worden aan dat procédé ondergeschikt gemaakt. De onderwerpen
die nu in de Projectzaal van De Pont door hem naar voren worden
gebracht laten dat duidelijk zien. De katholieke beeldtaal die hij van
huis uit heeft meegekregen zweert hij als eigentijdse kunstenaar
overeenkomstig de tijdgeest van de jaren tachtig af. Desondanks is hij
zich ervan bewust dat hij is voorzien van culturele bagage die hij
niet naast zich neer kan leggen door het afzweren van het geloof.
Doordat onderwerpen als zonde en deugd in de morele en ethische
dilemma's van zijn tijd zich blijven aandienen, gaat hij na hoe
cultureel bepaald zijn opvattingen daarover in feite zijn.
Tien jaar geleden begon hij aan een serie sculpturen van De zeven
hoofdzonden. Hij toonde ze in 1999 in Galerie Onrust in Amsterdam.
Deze typisch Middeleeuwse thematiek van de innerlijke zielenstrijd van
de mens, werd door Veneman vanuit de bestaande religieuze beeldtaal
omgezet naar algemeen menselijk overwegingen ten aanzien van de vormen
die het kwaad kan aannemen. De zeven, iets meer dan een meter hoge,
brozen sculpturen, hebben daardoor een onafhankelijke positie in de
kunstgeschiedenis. Opvallend is dat in deze beelden sprake is van een
grote ernst, terwijl Veneman die wel lichtvoetig ter sprake brengt.
Die lichtvoetige ernst is in de presentatie De zeven Deugden en enkele
Heiligen nog nadrukkelijker te ervaren. Veneman baseerde zich hiervoor
op het boek `Symboliek en Iconographie der Christelijke Kunst' van
J.J.M. Timmers uit 1947. Daarin staan de personificaties in de kunst
van de zonden en de deugden nauwkeurig beschreven. Overigens is het
niet gebruikelijk dat Veneman zich voor zijn werk beroept op
literatuur. In zijn atelier is nauwelijks een boek te vinden. Het
staat helemaal vol met voorwerpen en materialen.
In tegenstelling tot de zeven Hoofzonden zijn de sculpturen van de
zeven Deugden niet eerst uit klei opgetrokken. De beelden zijn voordat
ze in brons werden gegoten in piepschuim geconstrueerd. Een
traditionele ledenpop vormde het uitgangspunt voor de opbouw van ieder
beeld. Net als de zonden, zijn de deugden niet manshoog, maar
modelmatig van grootte.
Hoewel Veneman gebruik maakt van een gekende christelijk iconografie,
zijn het vreemde beelden. Dat komt doordat hij sommige attributen uit
de christelijke beeldtraditie weglaat en andere benadrukt, maar vooral
door de openhartigheid waarmee hij laat zien hoe ieder beeld is
opgebouwd. Alle hulpmiddelen die hij heeft gebruikt, zoals plakband en
verbindingsmaterialen, zijn tot in minutieuze details zichtbaar.
In de eerste druk van het boek van Timmer staat nog dat de
personificatie van `Gerechtighied' zit op het voeteneind van een bed.
In een herdruk is die specificatie verdwenen. Veneman geeft
`gerechtheid' dan een extra dimensie door dat bed toch te gebruiken.
Hij hanteert ook vrije interpretaties zoals de beschrijving van
`Voorzichtigheid' waarin sprake is van een personificatie van twee of
drie gezichten. Bij hem zijn dat twee losse hoofden geworden. Hij
benadrukt dat dergelijke keuzes vaak triviale beslissingen zijn en dat
het voor hem niet allemaal zo zwaarwichtig is.
Veneman combineert zijn Deugden met reliëfs van vier Heiligen, een
verwant thema omdat Heiligen vaak staan voor bepaalde deugden en goede
werken. Voor de heiligenbeelden baseerde hij zich op borduurpatronen
die hij op de hobbywebsite `patroonheiligen in kruissteek' vond. De
simpele kruissteektechniek maakte hij sculpturaal door de gegeven
kleurstellingen om te zetten naar hoogteverschillen. Opnieuw bouwde
hij zijn beelden op met piepschuim die hij in gelijke blokjes had
gesneden. Deze reliëfs hebben de vorm van een levensgrote maquette. Zo
is zijn Sint Joris 280 x 220 x 23 cm. De patroonheiligen vormen zo in
dubbel opzicht een voorbeeld waar we ons op kunnen richten. We kijken
naar met acryl beschilderde reliëfs in een rekenkundige structuur die
Veneman een onverwachte uitkomst heeft gegeven. In zijn werk ontdekt
hij zijn eigen wetmatigheden. De gegevens uit het verleden zijn
opnieuw geordend voor de goede verstaander.
Kunstenaarsgesprek
Op zaterdag 3 oktober, van 14.30-16.00 uur: Alex de Vries in gesprek
met Peer Veneman
in het auditorium van De Pont
toegang gratis voor museumbezoekers
Voorpagina English site home algemeen educatie collectie
tentoonstellingen auditorium publicaties pers
e-mail vulling vulling vulling