Utrecht op de kaart in Het Utrechts Archief


UTRECHT, 20090904 -- Op Open Monumentendag zaterdag 12 september a.s toont Het Utrecht Archief hoe Utrecht in de loop der eeuwen letterlijk en figuurlijk op de kaart is gezet. Behalve de vaste opstelling en de nieuwe expositie Utrecht on tour worden enkele unieke stadsplattegronden uit het depot gehaald. Kaartenkenners geven toelichting bij het bijzondere kaartmateriaal. Ook zijn er doorlopend gratis rondleidingen met speciale aandacht voor Utrecht op de kaart. Kinderen kunnen meedoen aan een speciale kinderspeurtocht. Ook kunnen ze een historische krant maken over hun favoriete plekjes in de stad.

UTRECHT OP DE KAART

Speciaal voor Open Monumentendag haalt Het Utrechts Archief een aantal bijzondere stadsplattegronden uit het depot. Twee specialisten van het archief geven de gehele dag tekst en uitleg over de achtergrond en inhoud van deze kaarten vanaf de 16e eeuw.
De oudste kaarten van stad en provincie hebben een militaire oorsprong. De Spaanse koning Philips II had om de opstandige gewesten weer onder controle te krijgen behoefte aan goede topografische informatie. Daaraan danken we de prachtige provinciekaarten van Christiaan 's-Grooten uit c. 1570 en de stadsplattegronden van Jacob van Deventer uit diezelfde tijd. Op deze kaarten fungeren onze huidige monumenten: de kerken en de stadskastelen als vaste punten: ze worden dan als kleine miniatuurtjes afgebeeld..
Ook de belangrijke bestuursfunctie van Utrecht als bisschoppelijke stad heeft mooie en informatieve kaarten opgeleverd: de bisschop en de kapittels waren rijk: hun grond- en goederenbezit brachten ze gedetailleerd in kaart om beheer en belastingheffing mogelijk te maken.
Sommige kaarten geven niet de werkelijkheid maar de toekomst weer en vertellen ons over de idealen van de tijdgenoten. De uitbreidingsplannen van H. Moreelse uit 1664 en van E. Meyster uit 1670 laten goed zien dat stadsuitbreiding toen nog in dienst stond van de militaire verdediging van de stad. Ook op de bekende en zeer fraaie kaart uit 1920 van Berlage en Holsboer spelen de verboden kringen rond de forten nog een (beperkende) rol, maar hét thema van de 20e eeuw: de bereikbaarheid zien we in het nimmer gerealiseerde vliegveld ten oosten van de stad. Op de plannen van Feuchtinger 1958 en Kuiper uit 1965 heeft die bereikbaarheid gewonnen: als de bolwerken niet subiet tot monument waren verklaard zouden ze zijn gesloopt en de stadsbuitengracht gedempt. Utrecht zou een heel ander aanzien hebben gehad. Zo spreken de Utrechtse kaarten van ambitie en werkelijkheid. De archieven hebben het allemaal bewaard.


UTRECHT ON TOUR. REIZIGERS OVER DE DOMSTAD

Utrecht is ook internationaal op de kaart gezet. De stad werd in de loop der eeuwen door veel beroemde en minder beroemde (buitenlandse) reizigers bezocht. Wie waren deze gasten en wat vonden ze van de stad? Beklommen ze in de 17e eeuw al de Domtoren of maakten ze een boottochtje over de gracht? Reisden ze per koets of was de trekschuit comfortabeler en vanaf wanneer kwam men met de trein? En waar overnachtten deze eerste toeristen? Persoonlijke notities, prenten, tekeningen, stadsplattegronden, panorama's en de vele `groeten uit Utrecht' tonen hoe de Domstad door bezoekers van alle tijden is beleefd.


ONTDEK 2000 JAAR UTRECHTSE GESCHIEDENIS EN MAAK UW EIGEN HISTORISCHE KRANT

In de permanente opstelling kunt u kennis maken met bekende Utrechtse personen (waaronder paus Adrianus, Trijn van Leemput, NSB-leider Mussert en Marco van Basten), plekken (bv de Neude) en gebeurtenissen (bv de storm in 1674). Alle informatie die u hier vindt, kunt u ook bewaren en verzamelen in een persoonlijk elektronisch dossier. Vervolgens kunt u dit naar huis e-mailen, of uit laten printen als historische krant.


VAN ABDIJ TOT RECHTBANK

Ook het gebouw waarin Het Utrechts Archief zetelt is een bijzonder monument. In de 11e eeuw stond hier het Paulusklooster, waarvan nog steeds de resten duidelijk zichtbaar zijn. Zo is het huidige auditorium ingericht op de plaats waar vroeger de eetzaal van de Benedictijner monniken was. Ook zijn er door het hele gebouw nog oude kloostermuren zichtbaar, met hier en daar zelfs wat spitsbogen. In de oude voorraadkelder van het klooster is nog steeds de wijnkeldergang, speciaal voor nieuwsgierige kinderen. Wie goed zoekt en doorloopt tot de allerlaatste hoek in de kelder, vindt er nog twee fundamentstenen van de Pauluskerk, die hier in 1050 werd gewijd.
Maar ook de rechtbank heeft er zijn sporen nagelaten, bijvoorbeeld in de vier cellen in de kelder. Een bijzondere plek dus. Doorlopend is in een bijzondere multimediale presentatie de geschiedenis van het gebouw te bekijken en beluisteren.

Open Monumentendag, Zaterdag 12 september 2009
Tijd: 10.00 uur - 17.00 uur
Toegang gratis
Het Utrechts Archief | Hamburgerstraat 28 | Utrecht
www.hetutrechtsarchief.nl





Het Utrechts Archief