Universiteit Leiden

Kies je voor de 'auto' of de 'oto'?

Taalverandering is vergelijkbaar met de evolutie in de planten- en dierenwereld. Zo is er in taal sprake van variatie in woordkeus, betekenis of uitspraak. Volgens promovendus Frank Landsbergen kan een individuele taalgebruiker de evolutie van taal in gang zetten. Zijn vernieuwende invalshoek om taalverandering met evolutie te vergelijken biedt diverse voordelen bij de bestudering van taalverandering. Landsbergen promoveert 8 september.

De gebruiker bepaalt
Taal is een evolutionair systeem: aan de basis liggen dezelfde mechanismen als in de planten- en dierenwereld. Zo is er in taal sprake van variatie in woordkeus, betekenis of uitspraak. We kiezen er - bewust of onbewust - voor om een bepaald woord te gebruiken. Als dit woord zich door een groep verspreidt, verandert de taal. De basis van taalverandering ligt dus bij de taalgebruiker.

Van pakken naar ontvangen
In zijn onderzoek combineerde Frank Landsbergen een taalkundige aanpak met een biologische aanpak om zo enkele gevallen van taalverandering te onderzoeken. Zoals de betekenisverandering van een woord als 'krijgen'. Dat betekende in 1300 nog 'pakken', tegenwoordig betekent het 'ontvangen'. Uit de resultaten blijkt dat redelijk eenvoudige tendensen in het gedrag van de taalgebruikers dit soort veranderingen kunnen verklaren.

Evolutionaire computermodellen
In zijn onderzoek heeft Landsbergen gebruik gemaakt van zelfgemaakte computermodellen. De modellen bestaan uit groepen individuen. Deze individuen hebben een bepaalde kennis van taal en een bepaalde manier van communiceren. Via de modellen kon Landsbergen taalgebruik nabootsen en het effect van een individu op groepsniveau bestuderen. Met deze methode is het dus mogelijk om een complex proces als taalverandering inzichtelijk te maken. Ook kun je op deze manier de invloed van verschillende mogelijke factoren op het proces goed bestuderen.

Samenwerkingsproject
Het onderzoek van Landsbergen was onderdeel van het project 'Modeling cultural evolution. A parallel investigation of changes in bird song and human language'. Het doel was inzicht krijgen in onderliggende evolutionaire processen van taalveranderingen en veranderingen in vogelzang. Het project werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Frank Landsbergen is nu werkzaam bij het Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Bron: NWO