Datum: 8 september 2009
Inlichtingen bij: Henry van der Wiel (tel. 070-3383378), of bij
Jacqueline Timmerhuis (tel. 070-3383477)
Minder koopzondagen: weinig gevolgen voor Nederlandse economie
Het kabinet wil de toerismebepaling in de Winkeltijdenwet aanscherpen
om het oneigenlijk gebruik van de koopzondagregeling tegen te gaan.
Deze wijziging zal een gering effect op de Nederlandse economie
hebben, omdat het aantal koopzondagen in slechts weinig gemeenten zal
dalen. Ook kunnen consumenten gemakkelijk uitwijken naar winkels in
gemeenten die koopzondagen blijven houden, of gaan ze op andere dagen
winkelen. De gevolgen voor de werkgelegenheid zijn dan ook gering:
hooguit enkele honderden arbeidsplaatsen zullen verdwijnen.
Dit zijn de belangrijkste conclusies van het CPB Document 'Economische
gevolgen beoogde aanpassing Winkeltijdenwet'. Het rapport is
geschreven op verzoek van het ministerie van Economische Zaken.
Aanscherping toerismebepaling
Gemeenten met een toeristisch regime mogen volgens de huidige
Winkeltijdenwet meer dan twaalf koopzondagen hebben. Het kabinet wil
de wet op dit punt veranderen. De hoofdregel blijft dat winkels
maximaal op twaalf zondagen geopend mogen zijn. Meer koopzondagen
onder de vlag van het toeristisch regime blijven echter mogelijk.
Alleen wil het kabinet de regels voor gemeenten aanscherpen, om
oneigenlijk gebruik van de toerismebepaling tegen te gaan. Ten eerste
kan een gemeente, zoals het wetsvoorstel luidt, alleen een succesvol
beroep op de toerismebepaling blijven doen als er sprake is van op de
gemeente gericht toerisme met een substantiële omvang en met een ander
doel dan om er recreatief te winkelen. Ten tweede moeten gemeenten
naast economische argumenten ook immateriële belangen, zoals
zondagrust en leefbaarheid, uitdrukkelijk in de besluitvorming
meewegen.
Aantal koopzondagen daalt in beperkt aantal gemeenten
Door de aanscherping van de toerismebepaling zal het aantal
koopzondagen naar verwachting met ongeveer 700 dalen vergeleken met de
circa 6000 koopzondagen die er in totaal zijn. Dit lijkt veel. Echter,
uitgedrukt in een percentage van het totaal aantal openingsuren per
jaar van alle winkels in de detailhandel vormt deze daling maar een
kwart procent. Dit percentage is laag, omdat op dit moment maar zo'n
60 gemeenten daadwerkelijk een beroep doen op de toerismebepaling. Van
dit aantal zullen naar verwachting de meeste gemeenten dat ook blijven
doen onder de aangescherpte bepaling. Hierbij hebben we aangenomen dat
gemeenten die in de internationale toeristengids Lonely Planet over
Nederland staan genoemd of die een hoge hoteldichtheid hebben op basis
van booking.com met succes een beroep kunnen doen op de aangescherpte
toerismebepaling.
Ook doorwerking op Nederlandse economie gering
De effecten van deze maatregel zijn dus klein voor de detailhandel, en
dat alleen al maakt dat vermindering van het aantal koopzondagen ook
weinig gevolgen zal hebben voor de totale Nederlandse economie. Ook
voor consumenten zullen de gevolgen beperkt zijn: zij blijven vrijwel
evenveel in winkels uitgeven. Wel zullen sommige mensen hun
boodschappen gaan doen op een andere dag en/of op een koopavond. Naar
verwachting zal een deel van de 'funshoppers' in gemeenten waar geen
beroep meer kan worden gedaan op de toerismebepaling, op zondag
blijven winkelen, maar dan in een gemeente waarvan de winkels die dag
wel open blijven.
De belangrijkste gevolgen vinden we vooral in die grensgemeenten waar
de winkels voortaan minder vaak op zondag open zijn. Hierdoor zullen
Belgen en Duitsers hun boodschappen meer in eigen land gaan doen. Op
korte termijn gaat het om tweeduizend arbeidsjaren die bij
vermindering van het aantal koopzondagen verloren gaan onder al het
winkelpersoneel, als alle minder te werken uren worden opgeteld tot
volledige banen. De meeste van de betrokken winkelmedewerkers zullen
echter hun baan behouden en hooguit minder uren per week gaan werken
als de zondagopenstelling vermindert. Winkelpersoneel dat toch
ontslagen wordt zal veelal na enige tijd elders weer werk vinden. Wel
zouden er door omzetverlies enige winkels failliet kunnen gaan.
Op langere termijn zijn de gevolgen voor de Nederlandse economie
minder groot dan op korte termijn. De werkgelegenheid zal met hooguit
enkele honderden arbeidsjaren afnemen. Deze afname komt voor rekening
van personen die alleen op zondag willen werken, zoals sommige
studenten en scholieren, zich niet langer meer aanbieden voor werk.
Dat de aanscherping van de toerismebepaling in de huidige
winkeltijdenwet maar weinig gevolgen heeft voor de Nederlandse
economie ligt in lijn met eerdere ervaringen in Nederland en andere
landen na verandering van de winkeltijden.
Nationale koek wel iets anders verdeeld
Het nationaal inkomen zal wel iets anders worden verdeeld.
Bijvoorbeeld, de concurrentiepositie van kleine winkels verbetert ten
opzichte van winkelketens, omdat de laatste hun schaalvoordelen minder
kunnen benutten bij minder zondagopenstelling. Bovendien gaan winkels
in gemeenten die niet meer onder de aangescherpte toerismebepaling
vallen er iets op achter uit, terwijl winkels in andere gemeenten wat
winnen.
Welvaart neemt toe voor de een, daalt voor de ander
Er zijn consumenten die er in welvaart op achteruit zullen gaan, maar
er zijn ook mensen die er op vooruit gaan. Consumenten die er op
achteruit gaan, hebben weinig alternatieven om op andere dagen dan op
zondag hun boodschappen te doen of ze winkelen graag op die dag als
tijdverdrijf. Daarentegen krijgen anderen mogelijk meer welvaart,
omdat zij minder last hebben van het winkelende publiek. Harde cijfers
over de welvaartsverandering van beide groepen burgers zijn niet
bekend, zodat het onduidelijk is of de welvaart zal toenemen of dalen.
CPB Document 191, 'Economische gevolgen beoogde aanpassing
Winkeltijdenwet', is (gratis) beschikbaar als PDF-bestand.
Centraal Planbureau