4. Antwoorden op Kamervragen Sap over women on Waves
Antwoorden op Kamervragen Sap over women on Waves
Kamerstuk, 4 september 2009
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
4 september 2009
Betreft Kamervragen
Geachte voorzitter,
Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het
KamerlidSap(GroenLinks) over het schrappen van alle geplande reizen
door Women on Waves (2009Z14438).
Hoogachtend,
de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
mw. dr. J. Bussemaker
Antwoorden op kamervragen van het Kamerlid Sap over het schrappen van
alle geplande reizen door Women on Waves (2009Z14438)
Vraag 1
Wat is uw reactie op de berichtgeving dat Women on Waves besloten
heeft alle geplande reizen voor dit jaar af te lassen en de
abortusboot niet uit te laten varen? 1)
Antwoord 1
Het besluit van Women on Waves om niet meer uit te varen neem ik voor
kennisgeving aan. Ik zet wel vraagtekens bij de argumentatie.
Zo stelt Women on Waves dat er sprake is van juridische
onduidelijkheid omdat zij tot nog toe met speciale schriftelijke
toestemming van de toenmalige minister in de overtijdperiode de
abortuspil konden uitdelen. Deze uitspraak is juist, maar alleen als
de relatie wordt gelegd naar het treffen van voorzieningen die het
predicaat medisch verantwoord krijgen na controle door de inspectie.
Ook de toenmalig minister legt in haar brief een duidelijke relatie
tussen "getroffen voorzieningen" en het mogen verstrekken van de
abortuspil. In de brief staat: "Gelet op de door u getroffen
voorzieningen meen ik dat een overtijdbehandeling aan boord van uw
schip als zorgvuldig handelen, kan worden aangemerkt." Vanaf de brief
uit 2002 tot aan de vergunning uit 2008 hebben deze benodigde
voorzieningen altijd betrekking gehad op de A-portable mobiele
kliniek. Het is ook deze A-portable cabin die in de huidige vergunning
aangemerkt is als kliniek in de zin van de Wet afbreking zwangerschap.
Dit kan ook omdat Women on Waves hiermee voldoet aan de
zorgvuldigheidseisen die zijn gesteld in de Wet afbreking zwangerschap
en het Besluit afbreking zwangerschap. Die zorgvuldigheidseisen die
gebaseerd zijn op de hoge eisen die wij in Nederland stellen aan
medisch verantwoorde zorg zijn een rode draad in de vergunningen die
in de loop van de jaren aan Women on waves zijn verleend. Zowel mijn
voorgangers als ik hebben altijd de in de wet gestelde eisen ten
aanzien van medisch verantwoord handelen als uitgangspunt genomen.
Met de nieuwe vergunning van 24 november 2008 heeft Women on Waves
toestemming voor het op medicamenteuze en instrumentele wijze afbreken
van zwangerschappen tot maximaal 13 weken. Deze vergunning is zoals
hierboven vermeld, verbonden met de A-portable mobiele kliniek.
Daarnaast bevat de vergunning de mogelijkheid om een tijdelijke, extra
vergunning aan te vragen voor een op locatie aangeschaft voertuig.
Deze tijdelijke voorziening moet vooraf zijn gekeurd door de inspectie
en moet voldoen aan de eisen voor medisch verantwoorde zorg.
Resumerend: Women on Waves heeft gevraagd om een vergunning voor het
mogen uitvoeren van de overtijdbehandeling en abortus. Zij hebben deze
ook gekregen en moeten zich daarmee houden aan alle rechten en
plichten die verbonden zijn aan een dergelijke vergunning. Women on
Waves mag of mocht nooit abortuspillen verstrekken zonder dat hiervoor
voorzieningen zijn of waren getroffen die volgens de Nederlandse
maatstaven voldoen aan het predicaat verantwoorde medische zorg. Dat
is niet veranderd.
Ter nadere informatie is een bijlage toegevoegd met een overzicht van
de vergunningaanvraag van Women on Waves uit 2001 tot aan de
vergunningverlening in 2008.
Vraag 2
Wat is uw reactie op de zorgen van Women on Waves dat zij door de
wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap geen
overtijdbehandelingen meer uit mogen voeren?
Antwoord 2
Women on Waves stelt dat door de wijziging van het Besluit afbreking
zwangerschap overtijdbehandelingen uitgevoerd moeten worden in een
kliniek of ziekenhuis met vergunning. Dit is juist, maar geen nieuwe
situatie. Het Wetboek van Strafrecht (art. 296, lid 1) stelt het
verrichten van een behandeling waarbij een zwangerschap wordt
afgebroken strafbaar. Een vermoeden tot zwangerschap is voldoende voor
de strafbaarstelling. Deze situatie bestaat al vanaf de
inwerkingtreding van de Wet afbreking zwangerschap. In lid vijf van
artikel 296 wordt vermeld dat indien de behandeling is verricht door
een arts in een ziekenhuis of kliniek met vergunning dit niet
strafbaar is. Een rechtspersoon kan als kliniek worden aangemerkt als
wordt voldaan aan de in de Wet afbreking zwangerschap en het Besluit
afbreking zwangerschap gestelde eisen. De organisatie, werkwijze,
personeel, huisvesting en uitrusting moeten kunnen waarborgen dat de
behandeling voldoet aan de eisen die daaraan uit medisch en
verpleegkundig oogpunt behoren te worden gesteld, alsmede omtrent de
samenstelling van het bestuur, zo staat te lezen in artikel 6 van de
Waz. In dit kader wil ik benadrukken dat ook aan het gebruik van de
abortuspil de nodige medische risico's zijn verbonden. Zo kunnen er
hevige bloedingen optreden, werkt de pil niet altijd volledig waardoor
curettage alsnog nodig is en zijn er bijverschijnselen zoals
misselijkheid en diarree. Women on Waves beschikt over de benodigde
vergunning en mag dus overtijdbehandelingen verrichten. De wijziging
van het Besluit verandert niets aan de situatie voor Women on Waves.
De wijziging van het Besluit benadrukt dat de zorgvuldigheidseisen die
op grond van de Wet afbreking zwangerschap zijn gesteld materieel
gelden voor de overtijdbehandeling.
Vraag 3
Wat is na de wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap de
status van de in 2007 door u afgegeven vergunning voor medicamenteuze
zwangerschapsafbreking tot 12 weken?
Antwoord 3
De vergunning uit 2007 is thans niet meer aan de orde. Women on Waves
heeft sinds 24 november 2008 een nieuwe vergunning waartegen ze niet
in beroep is gegaan. Zie voor verdere beantwoording mijn antwoorden op
vraag 1 en 2.
Vraag 4
Is het waar dat door de onlangs doorgevoerde wijziging van het Besluit
Afbreking Zwangerschap de overtijdbehandeling alleen nog maar kan
worden uitgevoerd via een ziekenhuis of een kliniek? Zijn door de
wijziging van het Besluit Afbreking Zwangerschap de bevoegdheden
rondom het uitvoeren van de overtijdbehandeling gewijzigd?
Antwoord 4
Nee, op grond van het Wetboek van Strafrecht mag en mocht een
overtijdbehandeling slechts plaatsvinden door een arts in een
instelling met een vergunning op grond van de Wet afbreking
zwangerschap.
1) NRC Handelsblad, 25 juli 2009: "Abortusboot stopt om
kabinet-Balkenende"
http://www.nrc.nl/binnenland/article2310435.ece/Abortusboot_stopt_om_k
abinet-Balkenende?service=Print
de Volkskrant, 27 juli 2009: "Women on Waves vreest vervolging"lage:
chronologisch overzicht vergunningverleningen Women on Waves
2001
Op 25 april 2001 doet Women on Waves een vergunningaanvraag tot het op
medicamenteuze wijze afbreken van zwangerschappen tot zeven weken. Het
afbreken van de zwangerschappen moet gaan plaatsvinden in een
container die staat op een boot die door Women on Waves is
aangeschaft. Deze A-portable mobiele behandelkliniek zal dusdanig
worden ingericht dat op medisch verantwoorde wijze
overtijdbehandelingen kunnen worden uitgevoerd.
Op 11 juni 2001 vertrekt Women on Waves voor actie naar Ierland. Ze
worden teruggefloten door het OM. De abortuspil mag zonder vergunning
niet aan boord worden verstrekt. Bij terugkomst wordt de voorraad
medicijnen gecontroleerd en in orde bevonden. Women on Waves heeft
geen pillen uitgedeeld.
Op 28 juli 2001 vindt inspectie plaats van de mobiele behandelkliniek
door de IGZ.
2002
In februari 2002 wijst de toenmalig minister van VWS, mevrouw Borst de
vergunningaanvraag af. Er volgt een bezwaarprocedure.
Op 28 juni 2002 doet VWS een brief uitgaan aan Women on Waves dat ook
na de bezwaarprocedure de aanvraag voor een vergunning wordt
afgewezen. In deze `brief van Borst' wordt echter wel toestemming
verleend voor het op medicamenteuze wijze afbreken van zwangerschappen
tot zeven weken. Deze toestemming wordt verleend omdat Women on Waves
aan de inspectie heeft aangetoond dat er voorzieningen zijn getroffen
die het mogelijk maken om in de geïnspecteerde A-portable mobiele
behandelkliniek op medisch verantwoorde wijze overtijdbehandelingen
uit te voeren. In de brief wordt het als volgt verwoord: "Gelet op de
door u getroffen voorzieningen meen ik dat een overtijdbehandeling aan
boord van uw schip als zorgvuldig handelen kan worden aangemerkt."
Op 23 oktober 2002 gaat Women on Waves tegen de afwijzing van de
vergunningaanvraag in beroep.
2003
Op 20 juni 2003 vaart Women on Waves uit naar Polen. Hier worden 10
overtijdbehandelingen uitgevoerd. Women on Waves heeft op de boot de
A-portable mobiele behandelkliniek bij zich. Gelet op de brief van de
toenmalige minister zijn de benodigde voorzieningen getroffen dus er
volgt geen actie door de inspectie.
2004
De rechtbank in Amsterdam verklaart in juni 2004 het beroep van Women
on Waves tegen het weigeren van de vergunning gegrond. Het ministerie
van VWS moet een nieuwe beslissing op bezwaar nemen. Deze wordt in
juli genomen. Women on Waves krijgt van toenmalig staatssecretaris
Ross een vergunning voor het verrichten van zwangerschapsafbrekingen
tot 7 weken, mits deze worden gedaan in de A-portable mobiele
behandelkliniek en binnen een straal van 25 kilometer van het
Slotervaartziekenhuis te Amsterdam.
Op 23 juli 2004 gaat Women on Waves tegen deze beslissing in beroep.
Op 23 augustus 2004 verlaat het schip de Borndiep, met aan boord de
A-portable mobiele behandelkliniek, de haven van Den Helder om uit te
varen richting Portugal. Het schip ligt tot 9 september in de
Portugese wateren maar mag niet aanmeren. Er worden geen abortussen
uitgevoerd.
2005
Op 28 februari 2005 wordt het beroep van Women on Waves tegen de
beslissing op de vergunning van juli 2004 door de rechtbank in
Amsterdam ongegrond verklaard. Op 7 april 2005 gaat Women on Waves in
hoger beroep.
2006
De Raad van State verklaart het hoger beroep gegrond en vernietigt het
oordeel van de rechtbank te Amsterdam.
De IGZ wordt gevraagd om advies. Deze maakt een afspraak met Women on
Waves voor een bezoek aan de mobiele behandelkliniek. Dit bezoek wordt
op 21 november 2006 door de inspectie afgelegd.
2007
In februari verklaart de inspectie dat er geen belemmeringen zijn voor
het uitvoeren van medicamenteuze abortussen tot zeven weken, mits
wordt voldaan aan de voorwaarden die aan de vergunning worden gesteld.
Dit advies volgende en rekening houdend met de eerdere gerechtelijke
uitspraken heb ik op 23 april 2007 een vergunning verleend aan Women
on Waves voor het uitvoeren van medicamenteuze abortus tot zeven
weken. De restrictie van de 25 kilometergrens wordt losgelaten.
2008
Op 20 maart 2008 volgt een rechtzaak. Women on Waves heeft bezwaar
tegen de grens van zeven weken. De Raad van State oordeelt dat de
partijen eerst duidelijk moeten krijgen wat nu precies de aanvraag
inhoud.
Women on Waves laat weten geen zeven weken te willen zoals in de
oorspronkelijke aanvraag, maar wil een vergunning voor eerste
trimester abortussen, dus tot 13 weken, zowel medicamenteus als
instrumenteel. Nog het meest belangrijk is de wens van Women on Waves
om ook zonder de A-portable mobiele behandelkliniek medicamenteuze
abortussen tot zeven weken te mogen uitvoeren.
Op 14 oktober 2008 vaart Women on Waves, zonder aan boord de
A-portable mobiele behandelkliniek, uit naar Spanje. Ze verstrekken
aan boord, volgens eigen zeggen, aan twee vrouwen de abortuspil. Women
on Waves voert dus abortus uit zonder in het bezit te zijn van de
benodigde voorzieningen die medisch verantwoorde abortushulpverlening
mogelijk maken en op basis waarvan een vergunning wordt verstrekt. De
inspectie doet aangifte bij het OM.
Na veelvuldig overleg wordt gewerkt aan een nieuwe vergunning die ik
uiteindelijk heb verleend op 24 november 2008. Women on Waves de
beroepsprocedure ingetrokken.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport