Ministerie van Economische Zaken
Reactie op de strategische visie standaardenbeheer, uitgebracht door
4 september 2009
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 4
2513 AA 's-GRAVENHAGE
Datum
Betreft Reactie op de strategische visie standaardenbeheer, uitgebracht door
de Raad van deskundigen voor de nationale meetstandaarden
1. Inleiding
De Raad van deskundigen voor de nationale meeteenheden is op grond van de
Metrologiewet ingesteld en is een (technisch) adviescollege in de zin van de
Kaderwet adviescolleges. De taak van de Raad is tweeledig. Ten eerste adviseert
de Raad de regering en beide Kamers der Staten-Generaal omtrent
meetstandaarden. Daarnaast houdt de Raad toezicht op het Van Swinden
Laboratorium (VSL), dat belast is met het beheer en verwezenlijking van
meetstandaarden.
De Raad heeft op mijn verzoek vorig jaar een strategische visie
standaardenbeheer ontwikkeld waarin de uitgangspunten zijn opgenomen voor
een strategisch vierjarenplan voor het standaardenbeheer. Gezien de
mogelijkheid dat er in het zevende Kaderprogramma op grond van artikel 169
een Europees Metrologisch Research Programma (EMRP) tot stand zou kunnen
komen, heb ik mijn reactie op de visie van de Raad enige tijd aangehouden
totdat hier zekerheid over was. Het EMRP heeft grote invloed op de
metrologische infrastructuur in Europa en dus ook op de werkzaamheden van het
standaardeninstituut VSL. Nu er een politiek akkoord is bereikt over het EMRP
doet het mij genoegen u de strategische visie van de Raad tezamen met mijn
reactie daarop, aan te bieden.
2. Omgevingsfactoren
Van Swinden Laboratorium en meetstandaarden.
VSL is aangewezen voor het beheer en de verwezenlijking van de nationale
meetstandaarden. Dit betekent dat VSL de in de Metrologiewet opgenomen
definities van meeteenheden omzet naar fysieke meetstandaarden. Hierdoor
heeft de Nederlandse maatschappij de beschikking over betrouwbare en
vergelijkbare meetstandaarden. De metrologische infrastructuur zorgt ervoor dat
er wereldwijd met dezelfde maten gemeten wordt. Door het steeds kleiner
worden van apparatuur en de uitbesteding van productie over verschillende
landen is het van groot belang dat de kilo, de meter of de ampère, maar ook de
microgram, de micrometer of de milliampère, overal dezelfde zijn. Een juiste
invulling van het standaardenbeheer geeft aansluiting bij en ondersteuning
vanmaatschappelijke en technologische ontwikkelingen in Nederland.
Pagina 2 van 5
Directoraat-Generaal
Economische Politiek
Directie Europa, Mededinging en
Consumenten
Ons kenmerk
EP/EMC / 9132758
EMRP
In de afgelopen jaren is er gewerkt aan de voorbereiding van een Europees
Metrologisch Research Programma. Op 3 december 2008 heeft de Commissie
een voorstel daartoe uitgebracht. Bij brief van 11 februari 2009 bent u over dit
voorstel geïnformeerd (TK 2008-2009, 22 112, nr. 806). Het EMRP integreert de
nationale onderzoeksprogramma's van 22 deelnemende landen, waaronder
Nederland, tot één gezamenlijk onderzoeksprogramma. Er is sprake van een
toenemende behoefte aan metrologische ondersteuning en herleidbare metingen
die de inspanningen van een individuele lidstaat te boven gaan. Door een
coherente lange termijn agenda kan effectiever worden ingespeeld op deze
Europese wetenschappelijke en technologische uitdagingen. Het onderzoek op
deze terreinen wordt gebundeld tot een effectief Europees programma waarbij
als mogelijk effect een specialisatie per instituut kan optreden.
3. Reactie op de Strategische Visie van de Raad
De Raad is gevraagd een strategische visie te ontwikkelen met betrekking tot het
standaardenbeheer in de komende jaren. Vanuit haar positie en haar expertise
heeft de Raad zelf de werkzaamheden ter hand genomen, waarbij rekening is
gehouden met de mogelijkheid dat er een EMRP tot stand zou kunnen komen.
Ik wil mijn waardering uitspreken over de kwaliteit van het door de Raad
opgestelde advies. De Raad is er in geslaagd een toegankelijk en helder advies
op te stellen op het door velen als technisch complex ervaren terrein van de
metrologie. Mijn reactie volgt in grote lijnen de indeling van het advies.
Omgevingsanalyse
Industrie, handel en in toenemende mate de kwaliteit van het leven zijn volgens
de Raad steeds meer afhankelijk van nauwkeurige, betrouwbare en vergelijkbare
metingen. De Raad noemt hiervoor drie drijvende krachten. Het gaat om:
i. het complexer worden van de traditionele industrieën die daardoor een
breder meetgebied met kleinere onzekerheden eisen;
ii. de metrologische ondersteuning van nieuw opkomende gebieden zoals
nanotechnologie en biotechnologie; en
iii. de toenemende erkenning van de toegevoegde waarde van en behoefte
aan metrologie in gebieden zoals chemie, gezondheidszorg en de
voedselveiligheid.
Het advies bevat een beschrijving van de internationale, Europese en nationale
ontwikkelingen op het terrein van de metrologie. De Raad geeft aan dat het
Nederlandse bedrijfsleven om diverse redenen gebruik maakt van de
metrologische infrastructuur bij VSL. Men ziet in VSL een betrouwbare en solide
uitvoerder waar het gaat om kleinere onzekerheden, bijzondere toepassingen,
extreme bereiken en condities, nieuw ontwikkelde instrumenten en de
herleidbaarheid tot (inter)nationale meetstandaarden.
Onderwijs
De Raad spreekt haar bezorgdheid uit over het feit dat metrologie als vak in het
Pagina 3 van 5
Directoraat-Generaal
Economische Politiek
Directie Europa, Mededinging en
Consumenten
Ons kenmerk
EP/EMC / 9132758
onderwijs aan het verdwijnen is zowel op HBO als op universitair niveau. Dit
wordt gevoeld binnen de bedrijven doordat de metrologische kennis daar aan het
verdwijnen is. Gekwalificeerd personeel stroomt uit bij pensionering en de
aanwas van goed opgeleid personeel stagneert. Om de metrologie adequaat en
op het huidige hoge niveau te houden is het volgens de Raad noodzakelijk om de
wetenschappelijke kennis op peil te houden. Nederland loopt volgens de Raad op
het gebied van R&D in de metrologie achter op het gemiddelde in Europa. Voorts
wijst de Raad op het gevaar dat de kenniseconomie en het innovatief vermogen
van Nederland hierdoor achterop kan raken.
In het advies gaat de Raad uitgebreid in op de voordelen van samenwerking met
andere partners en de verschillende vormen van samenwerking. Om de
metrologie breder onder de aandacht te brengen en weer te verankeren in de
maatschappij adviseert de Raad om een leerstoel inclusief een full time
hoogleraar op het gebied van de Algemene Metrologie op te richten aan één van
de technische universiteiten, een deeltijd hoogleraar op het gebied van de
chemische meetstandaarden en op het gebied van de volumetrische
meetstandaarden. Verder adviseert de Raad om een Platvorm Metrologie op te
richten naar voorbeeld van gelijkwaardige platforms zoals het Platform
Sensortechnologie.
De suggestie van de Raad om een Platform voor Metrologie op te richten zal ik
nader onderzoeken. De Raad noemt als voorbeeld het Platform
Sensortechnologie, dat opgericht is door mijn ministerie, Technologiestichting
STW, Technische Universiteit Delft, Universiteit Twente en TNO. Dit Platform is
gericht op het gebruik van universitair onderzoek op het gebied van
sensortechnologie. Een soortgelijk Platform voor Metrologie past goed bij de
status van VSL als gebruiker van toegepast wetenschappelijk onderzoek. In de
komende tijd zal ik laten onderzoeken of een dergelijk Platform inpasbaar is in
de beleidskaders van mijn ministerie, maar ook of er bij andere relevante
partijen zoals ministeries, universiteiten, TNO en de Technologiestichting STW,
draagvlak is voor een dergelijk platform. In een later stadium kan, mogelijk
vanuit het Platform, worden bezien of het aanstellen van een vol- of deeltijd
hoogleraar opportuun is, mede gelet op de kosten die hiermee zijn gemoeid.
Voorts is VSL in samenwerking met enkele gemeenten, de provincie, het
bedrijfsleven en het onderwijs in het kader van de EZ-subsidie "Pieken in de
delta" bezig een project uit te werken om op HBO en MBO-niveau de metrologie
weer terug te brengen in het onderwijs. Door de in aanbouw zijnde test- en
kalibratiefaciliteit voor industriële gas- en olievloeistofmeters te gebruiken als
platform voor innovatie en onderwijs wordt beoogd een betere aansluiting te
krijgen tussen de vraag van het bedrijfsleven en het onderwijs.
Meetstandaarden
Vervolgens gaat de Raad uitgebreid in op de verschillende meetstandaarden en
geeft hiervoor een aantal aanbevelingen per sectie. De Raad merkt op dat de
secties chemie, elektriciteit, geometrie en stroming relatief veel aandacht
krijgen. Opvallend vindt de Raad dat er op het gebied van ioniserende straling
Pagina 4 van 5
Directoraat-Generaal
Economische Politiek
Directie Europa, Mededinging en
Consumenten
Ons kenmerk
EP/EMC / 9132758
relatief weinig wordt gedaan. Nederland speelt niet alleen een belangrijke rol op
het gebied van oncologie maar ook in de productie van medische apparatuur die
gebaseerd is op ioniserende straling. De Raad geeft daarom aan aantal adviezen
voor concrete onderzoeken en het ontwikkelen van nieuwe standaarden en
meetmethoden op het gebied van ioniserende straling. Bij de meetstandaarden
voor massa en tijd adviseert de Raad om de installaties up-to-date te houden
maar geen research activiteiten te starten.
Uit het advies kan afgeleid worden dat het huidige standaardenbeleid voor een
adequate metrologische infrastructuur zorgt. Ik zie het advies dan ook als een
bevestiging van reeds ingezette richtingen en ontwikkelingen bij VSL.
De adviezen van de Raad op het gebied van de afzonderlijke meetstandaarden
zal ik bijna in zijn geheel overnemen. Ik zal VSL vragen de adviezen verder uit te
werken, of een marktonderzoek te starten. Slechts op een tweetal punten op het
terrein van de chemische en van de elektrische meetstandaarden acht ik het niet
wenselijk om de Raad te volgen. De Raad adviseert ten eerste een verkennende
studie voor voedselveiligheid naar de haalbaarheid en toepassing van
gecertificeerde referentiematerialen te starten. Gecertificeerde
referentiematerialen behoren echter niet tot de kernactiviteit van het
standaardenbeheer. Ten tweede geeft de Raad aan dat het van belang blijft het
uitvoeren van kalibraties voor alle elektrische grootheden in de top van de
herleidbaarheidsketen te continueren. Om in de behoefte van de Nederlandse
maatschappij te voorzien, is mijns inziens het aan kleine stroom gerelateerd
onderzoek voldoende.
Nieuwe gebieden
De Raad constateert dat nieuwe meetmethoden steeds meer multidisciplinair
worden. De Raad bepleit daarom voor de nieuwe gebieden te kijken naar
maatschappelijke thema's.
Met betrekking tot de nieuwe gebieden in het thema "milieu en chemie" en
"energie" en gedeeltelijk in "advanced systems" zal ik binnen de bestaande
wettelijke indeling de suggesties van de Raad uitvoeren, dan wel nader
onderzoek laten verrichten.
Ook is er binnen de metrologische wereld een tendens naar verdere specialisatie
per lidstaat of instituut. Vanuit dit oogpunt is het wenselijk de beschikbare
gelden voor metrologie daar in te zetten waar deze de grootste toegevoegde
waarde voor Nederland hebben. Mijn voorkeur gaat er naar uit om binnen het
EMRP de ontwikkeling van een aantal nieuwe gebieden te volgen en deze niet
zelf op te pakken. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de nieuwe thema's als
"veiligheid" in de zin van security, soft metrology en kleurmeting. Deze liggen
buiten of op de grens van de wettelijke taak. Bovendien staan ze nog vaak aan
het begin van hun ontwikkeling en er is weinig vraag naar vanuit de
maatschappij.
Pagina 5 van 5
Directoraat-Generaal
Economische Politiek
Directie Europa, Mededinging en
Consumenten
Ons kenmerk
EP/EMC / 9132758
Budget
Tenslotte adviseert de Raad het budget voor metrologie te verhogen naar het
niveau van Frankrijk, Finland en Italië. In deze tijd van crisis, aankomende
bezuinigingen en gezien de huidige ruimte in het financiële budget zie ik daartoe
op dit moment geen aanleiding. Hierbij moet ook in het oog gehouden worden
dat op grond van het 7e kaderprogramma het EMRP tot stand is gekomen. Dit
betekent dat voor metrologische research een aanzienlijk extra budget
beschikbaar komt waardoor VSL in principe jaarlijks een extra financiële bijdrage
kan krijgen van ¤ 1 tot 1,5 miljoen.
4. Conclusie
De Raad brengt in haar strategische visie een aantal nieuwe aandachtspunten
naar voren, maar bevestigt tevens de juistheid van de door VSL reeds ingezette
richtingen en ontwikkelingen op de diverse gebieden.
Het merendeel van de adviezen van de Raad neem ik over. De aanbevelingen
met betrekking tot het onderwijs en een Platform voor Metrologie zal ik het
komende jaar verder onderzoeken en uitwerken.
Bij de aanbevelingen die op het terrein van het daadwerkelijke beheer van de
standaarden liggen, zoals de invulling van de meetstandaarden en de nieuwe
gebieden, zal ik mij inspannen deze door het standaardeninstituut VSL te laten
uitvoeren. Ik zal op korte termijn VSL verzoeken conform het bovenstaande een
meerjarenplan op te stellen voor de jaren 2010-2013.
(w.g.) Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken