Toespraak Balkenende bij opening Academisch Jaar
Toespraak | 02-09-2009
Minister-president Balkenende heeft een toespraak gehouden bij de
opening van het Academisch Jaar aan de Roosevelt Academy in
Middelburg: 'Vier ambities voor de toekomstige generatie'.
De toespraak is gehouden in het Engels.
Four ambitions for the next generation
Excellenties, Dean, mijnheer de Rector Magnificus, mevrouw de
Commissaris van de Koningin, dames en heren,
Het is voor mij een bijzonder genoegen om bij dit eerste lustrum van
de Roosevelt Academy het academisch jaar te openen. Vijf jaar geleden
startte hier in Middelburg iets bijzonders. Een Liberal Arts &
Sciences university college dat kleinschaligheid combineerde met grote
ambities. Dit moest een plek worden waar culturen elkaar ontmoeten en
waar hard werken de norm is. Een plek die zou laten zien dat er meer
rendement te halen valt met een innovatieve vorm van onderwijs. En een
plek waar studenten en docenten kunnen excelleren.
Zonder overdrijving kan ik zeggen dat nu - vijf jaar later - de
ambities zijn waargemaakt. Op deze Middelburgse campus lopen studenten
uit meer dan 40 verschillende landen rond. Bijna 90% van alle
studenten doorloopt met succes het programma in drie jaar - dat zijn
on-Nederlands hoge slagingspercentages.
Internationaal toonaangevende universiteiten als die van Oxford en
Cambridge ontvangen de alumni van de Roosevelt Academy met open armen.
En zojuist hebben we gehoord dat de Nederlands-Vlaamse
Accreditatieorganisatie (NVAO) heeft geoordeeld dat dit college
excelleert op de facetten 'gerealiseerd niveau' en 'rendement'. Een
prachtige erkenning natuurlijk waar ik iedereen hier van harte mee
gelukwens.
De Roosevelt Academy werkt. Kleinschaligheid en internationale allure
komen hier samen. Kwaliteit floreert hier zonder bureaucratie. En een
intensieve, persoonlijke begeleiding haalt het beste in mensen naar
boven. Deze uitmuntende resultaten zijn alleen mogelijk omdat u allen
- studenten, docenten, bestuur - ambitie had en heeft. Ambitie en durf
geven resultaat. Maar ze geven ook hoop. Hoop voor de toekomst.
Ik hoef in dit gezelschap geen uitvoerig betoog te houden om u ervan
te overtuigen dat de wereldgemeenschap voor grote uitdagingen staat.
De weg naar herstel van de economie zal moeilijk en lang zijn. Er
zullen offers worden gevraagd - van iedereen. Daar komt bij dat dit
proces niet los te zien is van andere vraagstukken van deze tijd: het
behoud van een duurzame aarde, de strijd tegen hardnekkige armoede, de
zoektocht naar alternatieve energiebronnen en de voortdurende inzet
voor vrede en veiligheid.
De wereld van vandaag is complex en die van morgen wordt ongetwijfeld
nog complexer. Oude arrangementen voldoen niet meer. Alleen nieuwe
oplossingen doen recht aan de complexiteit die is ontstaan. Voor het
bedenken en uitvoeren van die nieuwe oplossingen is ambitie en durf
nodig. Van de huidige, maar vooral van de komende generaties. Daarom
wil ik het hier vandaag hebben over ambitie. Omdat de toekomst ambitie
nodig heeft. En omdat hier de leiders van de toekomst zitten.
Ik wil in mijn betoog recht doen aan de geschiedenis van de naamgevers
van deze onderwijsinstelling: de familie Roosevelt. President Franklin
D. Roosevelt sprak in 1941 over een nieuwe wereldorde. Een wereldorde
gebaseerd op vier universele vrijheden: vrijheid van meningsuiting,
vrijheid van godsdienst, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van
vrees.
Graag wil ik vandaag - in zijn geest - met u spreken over vier
ambities. Vier ambities die hard nodig zullen zijn om de uitdagingen
van de toekomst het hoofd te kunnen bieden. Vier ambities die
weliswaar niet het antwoord op alle vragen zijn, maar die wel een
fundamenteel verschil kunnen maken. Vier ambities waarmee de
toekomstige generatie waarde kan toevoegen aan de samenleving en aan
zichzelf.
Ik noem ze u kort en ga er in het vervolg van mijn betoog nader op in:
* the ambition to lead;
* the ambtion to learn;
* the ambition to labour;
* en, last but not least, the ambition to love.
Dames en heren,
Ambition to lead
Ik begin met de ambition to lead, die in mijn ogen samenvalt met
verantwoordelijkheidsbesef. Voor zowel je persoonlijk handelen als
voor je bijdragen aan de samenleving als geheel. Het is slechts een
schrale troost, maar het is mogelijk de bron van de huidige
wereldwijde economische crisis te detecteren. Ongebreideld
winstdenken, tekort aan inlevingsvermogen en gebrek aan
verantwoordelijkheidsgevoel bij bankiers en ondernemers hebben ons
financieel-economisch systeem aan het wankelen gebracht.
Het is een harde les. Het bewustzijn dat niet alleen materiële, maar
ook immateriële zaken het leven rijk en waardevol maken, leek compleet
verloren. Gelukkig lijkt het tij gekeerd. Pleidooien dat de markt niet
zonder moraal kan, vinden steeds meer weerklank. Business schools
overal ter wereld hebben het vak ethiek weer aan het curriculum
toegevoegd. En concrete actieplannen om een einde te maken aan de
vermaledijde bonuscultuur krijgen steeds meer vorm.
Mij staat een systeem voor ogen dat drijft op moraliteit. Een systeem
waarin mensen zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid en die
verantwoordelijkheid ook nemen. Een systeem kortom waar mensen zich
laten leiden door een ambition to lead. Niet alleen op de werkvloer,
maar ook op straat en thuis.
Dus wat u ook later ook wordt - bankier, ondernemer, wetenschapper,
ontwikkelingswerker of, als u het echt niet meer weet, politicus - heb
oog voor de belangen van anderen. Wees u ook bewust van de
duurzaamheid van uw voetstappen. Besef dat uw rol onderdeel is van een
groter geheel. Denk groot, maar tegelijkertijd ook weer klein. Speel
ook een maatschappelijke rol, er is meer in het leven dan werk. Ik
denk bijvoorbeeld aan vrijwilligerswerk. Maar ik denk ook aan het
gedrag van mensen in de publieke ruimte.
In Nederland is iets heel bijzonders aan de gang. Meer dan 90 procent
van de Nederlanders vindt andere Nederlanders te egocentrisch. Men
ergert zich aan het gebrek aan respect, fatsoen en verdraagzaamheid -
bij anderen. Een analyse over de eigen rol zit daar niet bij. Het
lijkt er meer en meer op dat we anderen beoordelen op hun gedrag en
onszelf op onze intenties. Dat lijkt me geen faire wedstrijd. Ik mis
op dit terrein een doorleefd verantwoordelijkheidsgevoel. Met wat meer
zelfkritiek zo nu en dan zou veel ongenoegen en onvrede weg kunnen
ebben.
Ambition to learn
Een tweede ambitie die in mijn ogen veel waarde aan de kwaliteit van
onze samenleving zou toevoegen is de ambition to learn. De huidige
arbeidsmarkt lijkt in bijna niets meer op die van vroeger. Door
globalisering is de dynamiek enorm toegenomen. De baan voor het leven
is verdwenen. De roep om hoger opgeleide, competente en flexibele
arbeidskrachten wordt alsmaar luider. Het verschil tussen fysiek en
intellectueel kapitaal wordt steeds groter - in het voordeel van het
laatste.
Tegenwoordig kun je stellen dat een bedrijf dat zijn complete
materiële uitrusting verliest maar de kennis en kunde van zijn
medewerkers behoudt, zijn zaak snel weer van de grond kan krijgen. Een
bedrijf daarentegen dat zijn personeel kwijt raakt en zijn machines en
apparaten behoudt, komt er nooit meer bovenop.
Het concurrentievoordeel van een bedrijf wordt meer en meer bepaald
door het menselijk kapitaal. Voor strategische human resource managers
breken ongetwijfeld gouden tijden aan. Maar kansen zijn er ook voor
mensen die de ambition to learn hebben.
Hoe beter opgeleid, hoe beter iemands perspectieven in deze
kennisintensieve samenleving. Daarom ben ik blij dat steeds meer
jongeren in Nederland zich inschrijven bij een hbo-opleiding of
universiteit. Juist nu in deze economisch zware tijden de
arbeidsmarktmogelijkheden van jongeren minder florissant zijn, is het
verstandig om in jezelf te investeren. Dat verhoogt je kansen als de
economie weer aantrekt en bedrijven weer staan te springen om goed
gekwalificeerde mensen.
Daarom spreekt het concept van een Liberal Arts and Sciences
university college mij aan. Ambities worden waargemaakt door hard
werken en streven naar kwaliteit. Leren is hier niet een losstaande
verzameling aan vakken volgen, maar een samenhangend totaalpakket
gericht op de arts and sciences van het leven. Het gaat hier om meer
dan het halen van een diploma; hier worden mensen gevormd.
Een gedegen opleiding is een goed begin, maar het is niet het einde.
Verrassend veel mensen onderschatten hoe snel kennis in deze tijd
veroudert. Gedurende je hele loopbaan is het daarom noodzakelijk te
blijven investeren in je eigen intellectueel kapitaal. Een leven lang
leren is niet zomaar een motto, maar bijna een bestaansvoorwaarde. De
ambition to learn als way of life - ik zou het graag zien.
Ambition to labour
De dynamiek en benodigde flexibiliteit op de arbeidsmarkt vraagt naast
de ambition to learn ook om de ambition to labour. De wereldeconomie
lijkt uit het diepe economisch dal te kruipen. Maar daarmee houdt het
goede nieuws echt op. Het IMF voorspelt een lange periode van
'sluggish growth' in grote delen van de wereld. Het gaat vooruit, maar
niet echt hard. En dat is verontrustend. Want voordat de recessie
toesloeg, kampte de wereld al met uiteenlopende zware opgaven als
hardnekkige armoede in grote delen van Afrika en Azië, vergrijzende
bevolking in Europa en de inconvenient truth over ons klimaat. Wij
staan nog steeds voor deze opgave, verzwaard met de last die de
recessie achterlaat en tragere groei die voor ons ligt. Dat wordt dus
figuurlijk en letterlijk 'hard werken' om aan deze opgaven te voldoen.
Ik haal in dit verband graag de woorden aan van die andere president
Roosevelt. Theodore Roosevelt zei ooit:
"It is only through labour and painful effort, by grim energy and
resolute courage, that we move on to better things."
Alleen met hard werken, langer werken en meer werken zal het ons
lukken deze opgaven de baas te worden en onze welvaart op peil te
houden of te vergroten.
En niet alleen met hard werken, maar ook met samen werken, zeker ook
in internationaal verband. Dat is de reden dat ik groot belang hecht
aan bijvoorbeeld de G20-toppen. Tijdens deze bijeenkomsten zijn
afspraken gemaakt die hebben bijgedragen aan het stabiliseren van de
financiële sector. Zo is voorkomen dat de wereldeconomie nog verder is
afgegleden.
Over ruim twee weken praten de deelnemers van de G20 in het
Amerikaanse Pittsburgh over de volgende stap, namelijk de vraag wat
nodig is om te komen tot een 'sustainable and balanced growth'.
Sustainable and balanced growth wordt onder andere bevorderd door een
goede werking van arbeidsmarkten en door een goed opgeleide
arbeidsbevolking. Ik zal daarom in Pittsburgh aandacht vragen voor
productive labour markets, decent work and social policies.
Dames en heren,
Ambition to love
Vanzelfsprekend heb ik het beste voor het laatst bewaard. De vierde
ambitie die in mijn ogen waarde kan toevoegen aan de samenleving is de
ambition to love.
Ik besef zeer wel dat deze ambitie bij jonge - en wellicht ook oudere
- generaties de minste aansporing nodig heeft. Met de ambition to love
weten velen zich wel te redden. Vandaag gaat het mij om het appel om
'onze naasten lief te hebben als onszelf'.
Onze samenleving verhardt en verkilt. De tolerantie ten opzichte van
onze medemens vermindert. Helemaal als die medemens een ander geloof
aanhangt, een andere seksuele geaardheid heeft of een andere
huidskleur heeft. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling. Argwaan,
onverdraagzaamheid en - nog erger - agressie en haat zijn geen gezonde
basis voor een goede, welvarende toekomst.
We komen - als individu, als land, als wereld - geen stap verder als
mensen zich opsluiten in hun eigen gelijk, zich afzetten tegen de
buitenwereld en hun ogen sluiten voor de realiteit. En die realiteit
is dat onze banen, onze veiligheid en onze vrijheid te danken is door
ons ambitieus in te laten met de wereld om ons heen. Het maakt ons
immers sterker en rijker. Een samenleving floreert bij diversiteit,
bij dynamiek en bij debat.
Vandaar mijn oproep om onze naaste lief te hebben.
Vandaar mijn aansporing om je open te stellen voor een ander.
Vandaar mijn appel op de ambition to love.
"Understanding is a two-way street", zei Eleanor Roosevelt en ik zeg
haar dat graag na.
Toch is 'understanding' alleen niet voldoende om een vreedzame,
veilige toekomst te garanderen voor iedereen. Het is letterlijk ook
noodzakelijk daarvoor te vechten. We kennen allemaal de brandhaarden
in de wereld. De plaatsen waar terreur, geweld en onderdrukking
samenlevingen ontwrichten. Waar kinderen niet naar school kunnen,
vrouwen onderdrukt worden en de spiraal van armoede maar niet
doorbroken kan worden.
De 'ambition to love' houdt voor mij ook in dat we ons nu en in de
toekomst om de mensen in die brandhaarden - vaak ver van ons eigen
huis - moeten blijven bekommeren. Door de mensen daar hulp te bieden
bij hun ontwikkeling, bij de opbouw van een democratie of, indien
nodig, door middel van militaire ondersteuning.
Dames en heren,
Hoe cruciaal een internationale oriëntatie is hoef ik hier - waar
tientallen nationaliteiten samen leren en werken en waar Engels de
lingua franca is - niet uit te leggen. In deze wereld bestaan geen
grenzen meer. Niet voor problemen, maar ook niet voor oplossingen.
Waar het op aankomst is of we de ambitie hebben om de schouders
eronder te zetten. Van Salvador Dalí, de Spaanse schilder, is de
volgende treffende uitspraak bekend: "Intelligence without ambition is
a bird without wings".
Aan ambitie geen gebrek bij alle alumni, studenten en docenten van de
Roosevelt Academy. Ieder jaar 200 studenten na drie jaar studie hun
vleugels uitslaan. Vol ambitie om een verschil te maken. En vol
ambitie om iets van de toekomst te maken. Die van henzelf, maar ook
die van de wereld.
Tegen hen kan ik alleen maar zeggen: ik wens u een goede vlucht.
En tegen 'the class of 2012' zeg ik: maak er iets moois van de
komende tijd. Schroom niet om uw ambitie te tonen. Uw ambitie to lead,
learn and labour. Maar bovenal natuurlijk uw ambitie to love.
Dank u wel.
Zie ook
* Persbericht: Balkenende spreekt bij openingen Academisch Jaar
* Engelse versie speech
Ministerie van Algemene Zaken