Onderzoek notoire ordeverstoorders
28/08/2009 09:34
Het Programma Politie en Wetenschap
'Rellen om te rellen. Een studie naar grootschalige openbare-ordeverstoringen en notoire orde-verstoorders', nieuwe uitgave in de reeks Politiekunde van het Programma Politie en Wetenschap.
Relschoppers vaak geen 'toevallige groep' maar personen die stelselmatig en bewust een podium zoeken - of zelf creëren - om te rellen.
Er is een aantal notoire ordeverstoorders die stelselmatig dan wel toonaangevend betrokken zijn bij grootschalige openbare ordeverstoringen. Ze duiken voortdurend op bij allerhande rellen en ordeverstoringen en vervullen daarbij niet zelden een belangrijke, sturende rol. Ze zijn onder te verdelen in drie typen: (voetbal)hooligans, activisten en wijkverstoorders. Het, ook letterlijk, in beeld brengen van notoire ordeverstoorders, verschaft de politie bruikbare kennis voor een preventieve en pro-actieve aanpak van uiteenlopende rellen. 'Bekenden' van de politie kunnen er sneller uitgepikt worden of voortijdig worden gewaarschuwd dat ze zich afzijdig moeten houden. Bijvoorbeeld bij voetbalwedstrijden of demonstraties, maar ook bij maatschappelijke onrust naar aanleiding van incidenten in wijken, zoals de Graafsche wijk in De Bosch of Ondiep in Utrecht.
Dit zijn enkele van de belangrijkste uitkomsten van een onderzoek naar de betrokkenheid bij grootschalige ordeverstoringen van notoire ordeverstoorders, dat in opdracht van het Programma Politie en Wetenschap uitgevoerd is door Bureau Beke in Arnhem. In kaart wordt gebracht wie notoire ordeverstoorders zijn, hoe zij te typeren zijn en hoe zij te werk gaan. Het onderzoek is uitgevoerd in de zes politiekorpsen Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond, Utrecht, Brabant-Noord, Gelderland-Midden en Gelderland-Zuid
Met enige regelmaat komen in Nederland grootschalige openbare ordeverstoringen voor. De rellen in de Utrechtse wijk Ondiep in 2007 zijn daar een voorbeeld van. Dergelijke grootschalige ordeverstoringen kunnen soms aanzienlijke schade aanrichten doordat de relschoppers zich schuldig maken aan geweldpleging, mishandeling en vernielingen. Met het oog daarop is van belang te weten hoe rellen ontstaan, verlopen en welke rol is weggelegd voor 'notoire' ordeverstoorders. Dat zijn figuren die telkens weer opduiken en veelal in een prominente rol.
Aan de korpsen is gevraagd om op basis van straatkennis personen uit de regio te benoemen die doorgaans een actieve rol spelen bij grootschalige ordeverstoringen. Dit leverde een top 50 op van notoire ordeverstoorders, waarvan op basis van interviews en analyse van politie- en justitieregistraties, een aantal profielen is gemaakt. Analyse van politie-informatie leert dat de betrokken relschoppers vaak geen 'toevallige groep' zijn maar personen die stelselmatig en bewust een podium zoeken - of zelf creëren - om te rellen. We kunnen daarom spreken van notoire ordeverstoorders die stelselmatig dan wel toonaangevend betrokken zijn bij grootschalige openbare ordeverstoringen; personen die rellen om te rellen.
Typische notoire ordeverstoorders zijn mannen van gemiddeld 27 jaar, bekend in de politiesystemen, met veelvuldige politiecontacten, vooral voor openbare ordeverstoringen en overlast maar ook voor geweldpleging. Het merendeel van de mannen is actief in de eigen woonomgeving.
Zij zijn in staat een rel te initiëren en hebben een neus voor gelegenheden waar de situatie kan uitmonden in een grootschalige ordeverstoring. Terwijl de massaliteit van een rel vooral wordt veroorzaakt door meelopers en wanna-bee's, zijn het enkele notoire ordeverstoorders die de kern van de ordeverstoring vormen en de vlam in de pan doen slaan.
Het boek beschrijft verschillende typen ordeverstoringen en ordeverstoorders. Er worden drie typen rellen onderscheiden: incidentgestuurde, massagestuurde en afspraakgestuurde rellen. Elke vorm kent zijn eigen ontstaanswijze en dynamiek. De betrokken relschoppers laten zich onderscheiden in hooligans, wijkverstoorders en activisten. Activisten vinden we bij massagestuurde rellen (bv. een uit de hand gelopen demonstratie) maar vooral bij afspraakgestuurde rellen (bv. een bewust geplande actie om de confrontatie met een tegenpartij aan te gaan). Hooligans zij bij alle typen rellen te vinden en wijkverstoorders handelen vooral incidentgestuurd (bv. naar aanleiding van een politieoptreden).
Het, ook letterlijk, in beeld brengen van notoire ordeverstoorders, door de koppeling van systeem- en straatkennis bij de politie, levert bruikbare kennis op voor de politie- en veiligheidspraktijk, en niet alleen rond voetbalwedstrijden of demonstraties. Kennis van notoire ordeverstoorders komt ook van pas bij een meer pro-actieve aanpak van rellen zoals in de Graafsche wijk of Ondiep. Het boek sluit af met een aantal suggesties voor nieuwe preventie en interventie strategieën.
Gepleit wordt ook voor een verbreding van wettelijke mogelijkheden om voorbereidingshandelingen strafbaar te stellen (in kader van art. 141 Sr) en om, in het kader van de 'voetbalwet', notoire voetbalhooligans ook te kunnen oppakken als ze zich manifesteren bij andere dan voetbalevenementen. Inmiddels is het voorliggende wetsvoorstel Maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast dat nu bij de Eerste Kamer op deze punten aangepast en wordt daar nu in voorzien.
Het onderzoeksrapport is uitgegeven in de reeks Politiekunde van het Onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, een zelfstandig onderdeel van het kenniscentrum van de Politieacademie. Politie en Wetenschap is in mei 1999 ingesteld om het wetenschappelijk onderzoek en de kennisontwikkeling op het gebied van politie en veiligheid te stimuleren en tevens een impuls te geven aan een betere benutting van onderzoeksresultaten in politiepraktijk en opleiding. Daartoe is een meerjarig onderzoeksprogramma ontwikkeld. De uitvoering van dit programma geschiedt onder leiding van de directeur van het programmabureau, G.C.K. Vlek.