Scherpe terugval nieuwe kantoren en winkels

25/08/2009 08:30

Neprom

Persbericht

Voorburg, 24 augustus 2009

Scherpe terugval nieuwe kantoren en winkels

Verslechtering financiering zet rem op verduurzaming en vernieuwing

In 2008 is 30% minder oppervlak aan kantoren in aanbouw genomen dan het jaar daarvoor. Het aantal nieuwe bouwvergunningen voor kantoren is in het afgelopen jaar zelfs bijna gehalveerd. De markt voor nieuwe winkelruimten lijdt eveneens onder de gevolgen van de kredietcrisis. Dit blijkt uit de cijfers van het jaarlijkse onderzoek NIEUW Commercieel Vastgoed in Nederland dat NEPROM, de vereniging van projectontwikkelaars, en onderzoekscentrum PropertyNL vandaag publiceren.

Uit het landelijk dekkend onderzoek onder bijna 250 actieve projectontwikkelaars komt naar voren dat in 2009 en 2010 het aantal op te leveren winkel- en kantoormeters nog redelijk op peil zal blijven. Daarna loopt de nieuwbouwproductie snel terug. De ernst van de financiële crisis en de diepte van de recessie zijn duidelijk zichtbaar in de cijfers. Anneke de Vries, vicevoorzitter NEPROM en Country Manager ING Real Estate Development Nederland, voorziet ernstige gevolgen: "Een tekort aan goede kantoren en aantrekkelijke binnensteden, verslechtert de concurrentiepositie van Nederland. We kampen nu al met een tekort aan kwalitatief goede kantoren en winkels."

Kantorenmarkt keldert

In 2008 werd nog bijna 900.000 vierkante meters aan nieuwe kantoorruimte opgeleverd. Per 1 januari 2009 was een kleine 2 miljoen vierkante meters aan kantoren in aanbouw, die grotendeels dit jaar en volgend jaar worden opgeleverd. Daarna zakt de productie zeer sterk in, aldus het onderzoek van NEPROM en PropertyNL. Een belangrijke indicatie daarvoor is dat in 2008 ongeveer 50% minder nieuwe bouwvergunningen voor kantoren werden afgegeven dan in het voorgaande jaar. Ook het aantal nieuwe plannen voor kantoren daalde vorig jaar aanzienlijk. NEPROM verwacht dat in 2011 en in de jaren daarna het oppervlak aan nieuw op te leveren kantoren zeer sterk terugvalt tot onder de 200.000 vierkante meters per jaar. Daarmee komen de verduurzaming en vernieuwing van de oude kantorenvoorraad onder zware druk te staan, aldus de ontwikkelaars.

Vernieuwing winkelcentra onder druk

De winkelmarkt wordt minder hard geraakt, maar ook daar is sprake van een aanzienlijke terugval. Als gevolg van de vraag naar meer kwaliteit is de behoefte aan transformatie van de bestaande winkelvoorraad groot, maar de uitvoering van vernieuwingsplannen stagneert. In 2008 werd 320.000 vierkante meters aan nieuwe winkelruimte opgeleverd. Gezien het aantal projecten dat op 1 januari 2009 in aanbouw was, verwacht NEPROM dat in 2009 en 2010 rond de 400.000 vierkante meters aan nieuwe winkelruimte wordt opgeleverd. Daarna vindt een sterke terugval plaats, getuige het onderzoek. Een belangrijke indicatie daarvoor is het aantal nieuwbouwplannen dat werd geannuleerd. In 2008 was dat bijna twee maal zo hoog als in het jaar daarvoor. NEPROM verwacht mede op basis daarvan dat na 2011 een halvering van de nieuwbouwproductie plaatsvindt. Voornamelijk kleinere winkelcentra en -kernen zullen de negatieve gevolgen hiervan merken en nog minder aantrekkelijk worden voor consumenten.

Financiering problematisch, verloedering dreigt

Projectontwikkelaars signaleren over de hele linie dat kapitaalverstrekkers nu zeer behoedzaam handelen. Ondanks enkele recente lichtpuntjes op de financiële markten en in de economie lijkt daar op korte termijn nog geen verandering in te komen. Bij de financiering van vastgoedprojecten is een toenemend aandeel eigen vermogen vereist en de risico-opslagen zijn aanzienlijk gestegen. De Vries: "Projecten, zeker in complexe binnenstedelijke omgevingen, worden hierdoor niet meer haalbaar. Doordat we dergelijke projecten niet meer kunnen financieren blijft de noodzakelijke vernieuwing van winkelcentra en kantooromgevingen achterwege. Gevolg daarvan is een verslechterend vestigings- en leefklimaat. De consequenties op lange termijn zijn nog vele malen groter dan die van de kredietcrisis, omdat we een structurele achterstand ten opzichte van ons omringende landen krijgen." NEPROM is in gesprek met het Rijk om de noodzakelijke vernieuwing van de kantoren- en winkelvoorraad te kunnen voortzetten.

Herontwikkeling kantoren noodzakelijk

NEPROM is van mening dat vooral voor verouderde kantoorlocaties een goede investeringsstrategie moet worden ontwikkeld. Met de toevoeging van de kwalitatief hoogwaardige nieuwbouw wordt het overschot aan ongewenste verouderde kantoorpanden steeds nijpender. De vernieuwing daarvan komt tot nu toe nauwelijks van de grond. De Vries: "Dat leidt tot spooklocaties. Als ontwikkelaars hebben we de verantwoordelijkheid om te kijken hoe we die gebieden leefbaar kunnen krijgen. Dat kunnen we echter niet zonder de overheid, waarbij we van publieke zijde vooral medewerking vragen voor flexibeler bestemmingsplannen en fiscaal aantrekkelijker regimes voor herontwikkeling." Ook vanuit de noodzaak van het bevorderen van de duurzaamheid en het terugdringen van het energiegebruik is volgens de projectontwikkelaars een aanpak voor de verbetering en vernieuwing van de verouderde kantorenvoorraad zeer noodzakelijk.





http://www.neprom.nl

http://www.neprom.nl