Vracht via het water - prima idee, maar wie doet er wat mee?
Datum bericht: 19 augustus 2009
Beknopte samenvatting
Vrachtvervoer via de binnenvaart is goedkoper dan vervoer over de weg, minder milieubelastend, het veroorzaakt geen files - en het heeft daar ook geen last van. Toch worden de waterwegen in Europa veel minder benut dan zou kunnen voor met name het vervoer van pallets en stukgoederen (zoals papier, maar ook tv's, meubelen). Econoom Tilman Platz onderzocht hoe dat anders kan.
Om succesvol te concurreren met vervoer over de weg, moet vrachtvervoer over water op drie gebieden goed scoren: geld, tijd en service. De kosten kunnen bij transport over water laag zijn, zeker wanneer er ook veel vervoerd wordt. Dat een schip een stuk langzamer is dan een vrachtwagen hoeft geen probleem te zijn: niet alle vracht moet binnen 24 uur op het adres van bestemming zijn.
Wel een risico vormt de tijd die gemoeid is met overslag in de havens vanwaar en waarnaar gevaren wordt. Daarin valt volgens Platz nog veel te verbeteren. En de service moet compleet zijn: wie vervoert over water, moet ook zorgen voor het transport van en naar de haven. Dat alles moet op één plek, voor één prijs geregeld kunnen worden en uiteraard met tracking and tracing te volgen zijn.
Tilman Platz promoveert 25 augustus aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Nog lang geen files
Op de stukgoedmarkt speelt de binnenvaart een bescheiden rol: slechts 15 procent van de vervoerde tonnage over binnenwateren is stukgoed. De binnenvaart als geheel maakt slechts 5 procent van het Europese vrachtvervoer uit. Een veel te gering aandeel, aldus Tilman Platz:
'Voor goederen die je op grotere pallets in containers of opleggers kunt vervoeren - producten als papier, maar ook meubelen, computers, tv's - is er een flink marktaandeel te winnen. Zeker als je niet alleen tussen zee- en binnenhavens vervoert, maar ook tussen binnenhavens.' Van filevorming op de rivieren is nog lang geen sprake: 'De drukst bevaren rivieren van Europa, de Rijn en de Waal, kunnen met gemak twee keer zoveel vracht aan als nu.'
Van deur tot deur: niet alléén over water
Platz' proefschrift is een uitgebreid onderzoek naar voorwaarden en maatregelen die het vervoer van stukgoed over water kunnen verbeteren, van het niveau van de individuele klant tot en met het landelijke en Europese beleidsmaatregelen. Platz keek daarbij niet alléén naar vervoer via het water: dat wordt vrijwel altijd vergezeld van andere 'vervoersmodaliteiten', via de weg of per trein.
De belangrijkste succes- en faalfactoren voor transport via het water liggen op drie terreinen: geld, tijd en service. De kosten van deur tot deur zijn het belangrijkst in de keuze voor een transportvorm, constateert Platz. Zeker bij grote hoeveelheden kan vervoer over water een stuk goedkoper zijn dan over land.
Dat het een stuk langzamer is dan vervoer over land, hoeft geen probleem te zijn. 'Niet alles hoeft binnen 24 uur geleverd te zijn. Dat is wel iets waar je mensen van moet overtuigen, want die gedachte leeft sterk. Lagere kosten zijn dan een sterk argument.'
24 uur per dag
De tijd die met overslag gemoeid is, vormt wel een risicofactor. 'In zeehavens zoals Rotterdam of Antwerpen is het vaak dringen bij de terminals en dan worden binnenschippers achtergesteld. Gelukkig zijn er in Rotterdam plannen voor een speciale hoofd binnenvaartterminal.'
Dat sommige continentale havens niet 24 uur per dag geopend zijn en/of onvoldoende personeel hebben in de terminals, is ook een probleem. 'En in Frankrijk zijn sommige rivieren 's nachts zelfs onbevaarbaar, omdat de sluizen dan niet bemand zijn.' Wil de binnenvaart als vrachtvervoerder écht kunnen concurreren, dan moet dat verbeteren, stelt Platz.
Zo lang er nog niet overal sprake is van volcontinu bedrijvigheid, is de service van de transporteur nóg belangrijker dan ze toch al is. 'Het transport moet zo soepel mogelijk verlopen. Dus moet de aanbieder ook de overslag en het voor- en natransport regelen. Eén loket, all inclusive dienstverlening, dat is een must. De vervoerder moet altijd over voldoende containers beschikken, maar ook over alternatieven bij te hoog of te laag water of ijsgang. En hij moet natuurlijk tracking and tracing aanbieden, zodat de klant steeds kan volgen waar de lading nú is.'
Zeven cruciale factoren
Platz komt met een lijst van 20 factoren die vrachtvervoer via de binnenvaart concurrerend maken. Daarvan zijn er 13 'critical' (van belang voor succes of falen) en 7 cruciaal. De cruciale punten op een rijtje:
* bundeling naar ruimte (vracht vervoeren uit ruim bemeten regio rondom aan- en afleverhaven)
* bundeling naar volume (zoveel mogelijk samen van A naar B vervoeren, dat drukt de kosten)
* laadeenheid met de capaciteit van een standaard semi-trailer (wordt gebruikt voor binnenlands Europees vrachtverkeer)
* back-up transportdiensten (alternatief bij slechte bevaarbaarheid door laag of hoog water of ijsvorming; te verzorgen door aanbieder zelf of in samenwerking met een transportpartner)
* gemakkelijke intermodale overslag (waarbij het raadzaam is aan te sluiten op bestaande infrastructuur, want die kosten zijn al gemaakt en de aansluiting op bestaande transportdiensten is al beproefd)
* gegarandeerde doorlooptijden (het vervoer mág langer duren, maar als een levertijd is afgesproken, moet die gehaald worden)
* geïntegreerde deur-tot-deur transportservicepakketten (één aanspreekpunt, één prijs)
Het recept voor succes ligt - in de vorm van Platz' proefschrift- klaar: het enige wat nodig is, zijn bedrijven die ermee aan de slag gaan. Platz: 'Dan lijkt de tijd nu, met de economische crisis, niet zo gunstig. Want een kansrijke aanpak vergt altijd nog een flinke investering. Hopelijk zijn er bedrijven die hier geld in willen steken. Want de voordelen zijn groot, ook voor de langere termijn - dus als de economie aantrekt, de dieselprijzen stijgen en de files alleen maar hardnekkiger worden.'
Tilman Platz
Tilman Platz (Mannheim, 1974) studeerde economie aan de universiteit van Mannheim. Daarbij specialiseerde hij zich in logistiek, organisatie en economische geografie. Tussen 2001 en 2007 werkte hij als onderzoeker bij het Studiengesellschaft für den kombinierten Verkehr (intermodaal transport) in Frankfurt am Main. In 2005 startte hij als junioronderzoeker met zijn promotieonderzoek, dat valt binnen de Transumo-projecten (onderzoek naar duurzame mobiliteit) van het Institute for Management Research van de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds februari 2008 is Platz onderwijsdirecteur voor de opleiding logistiek aan de Berufsakademie Nordhessen. Ook verzorgt hij colleges aan de Fachhochschule Frankfurt am Main.
The efficient integration of inland shipping into continental intermodal transport chains. Measures and decisive factors. Promotie 25 augustus 2009, Radboud Universiteit Nijmegen. Promotores: dhr. prof. dr. ir. R. van der Heijden; dhr. prof. dr. A. van der Hoorn (Universiteit van Amsterdam) Een handelseditie van dit proefschrift wordt uitgegeven door TRAIL Research School en is vanaf 25 augustus verkrijgbaar via