Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

2009Z13078

Vragen van de leden Van Dijk en Smits (beiden SP) aan de staatssecretarissen van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap over gastlessen op scholen om commerciële producten aan te prijzen.
(Ingezonden 2 juli 2009).

1
Wat is uw mening over het farmaceutische communicatiebureau Remedica, dat
gesponsorde `gastlessen' verzorgt op scholen? 1)

Het inschakelen van mensen uit de beroepspraktijk in het onderwijs kan interessant en leerzaam
zijn voor leerlingen, zodoende bijdragen aan een inspirerend en uitdagend onderwijsprogramma en
dus aan de kwaliteit van het onderwijs. De WVO (artikel 33, lid 15) biedt een bevoegd gezag de
mogelijkheid om iemand "die gelet op specifieke kennis en bekwaamheden, samenhangend met
ervaringen en werkzaamheden in andere sectoren van de samenleving en het bedrijfsleven, naar
het oordeel van het bevoegd gezag voldoende bekwaam is" gastlessen te laten
verzorgen waarop die specifieke kennis en bekwaamheden betrekking hebben. Deze lessen dienen
plaats te vinden onder verantwoordelijkheid van een daartoe door het bevoegd gezag aan te wijzen
leraar. Het bevoegd gezag beoordeelt met de betreffende docent of docenten of hier in een
specifiek geval sprake van is. Gemiddeld mogen ten hoogste 4 klokuren per week worden ingevuld
met gastlessen. Ook commerciële instellingen en bedrijven, zoals Remedica, kunnen binnen de
gestelde voorschriften in deze gastlessen voorzien.

Het Telegraafartikel suggereert dat gastlessen die het farmaceutische reclamebureau Remedica
aanbiedt te karakteriseren zijn als "reclame maken voor een bepaald product". Navraag bij de
school en Remedica leert dat de situatie genuanceerder ligt. Er was sprake van gewone gastlessen
waarbij de docent steeds aanwezig was gedurende de hele les. "Reclame maken voor een bepaald
product" zie ik uiteraard niet als "specifieke kennis en bekwaamheden, samenhangend met
ervaringen en werkzaamheden in andere sectoren van de samenleving en het bedrijfsleven". Dit is
bovendien strijdig met het convenant "Scholen voor primair en voortgezet onderwijs en
sponsoring".

2
Deelt u de mening dat deze gastlessen een onaanvaardbare vorm van reclame en
sponsoring zijn, aangezien in de productinformatie aan de opdrachtgevers staat dat
leerlingen aan het werk gaan met `uw boodschap, producten en dienstverlening', `geheel
in de look&feel van uw bedrijf en relevante `titels', dat er mogelijkheden zijn om bij het
huiswerkmateriaal `een brochure, flyer en/of ander promotiematerialen mee te geven',
dat de lessen `draagvlak creëren' voor de communicatieboodschap van de opdrachtgever
en dat `uw product/dienst uniek is binnen de gastles' omdat Remedica haar doelgroep
nooit verwart met "concurrerende informatie"?

Contact met de school en het bedrijf Remedica heeft uitgewezen dat in de Power Point presentatie
die werd gebruikt tijdens de lessen in de rechterhoek van het scherm kleine logo's zichtbaar waren
van de sponsors. Tevens werd na afloop van de lessen een `goody bag' met proefproducten
uitgedeeld aan de leerlingen. Tijdens de lessen is verder niet expliciet melding gemaakt van de
merken van de betrokken artikelen. Het gebruik van de producten diende ter ondersteuning van de
les en niet als reclame. De schooldirecteur heeft desgevraagd aangegeven dat, naast de
presentatie, alleen op het cellofaan van een tampon een klein logo zichtbaar is geweest. Zoals het
Telegraaf artikel al vermeldt wil de school `niet roomser zijn dan de paus' door bijvoorbeeld het
afplakken van logo's te eisen. De school is zich bewust van de vele reclame-uitingen waar
leerlingen dagelijks mee te maken krijgen.

Het convenant stelt duidelijke spelregels aangaande sponsoring. In het lesmateriaal mag geen
sprake zijn van reclame-uitingen. Ik constateer dat in het geval van de gastlessen van Remedica
op het Trevianum helaas sprake was van reclame-uitingen in het lesmateriaal. Een impliciete
verwijzing in de vorm van een `los' logo in de presentatie is niet in overeenstemming met het
convenant. Echter, het convenant laat (bewust) de nodige ruimte aan de scholen om hun eigen
afweging te maken op basis van eigen normen en waarden. Voordat het bevoegd gezag de
afweging maakt, dienen ouders, leerlingen en leraren via de medezeggenschapraad en/of
ouderraad ingelicht en betrokken te worden. Dat is in dit geval ook gebeurd. De school is
uiteindelijk verantwoordelijk voor de manier waarop invulling wordt gegeven aan de gastlessen.

1

Remedica heeft aangegeven niet op de hoogte te zijn geweest van het convenant vóór
berichtgeving in de Telegraaf. Inmiddels hebben zij het lesmateriaal dat gebruikt wordt tijdens de
gastlessen gecontroleerd en enkele aanpassingen doorgevoerd. Zo zijn de logo's uit de Power Point
presentatie verwijderd en wordt bij het uitdelen van de goody bag de expliciete toelichting gegeven
dat de producten als voorbeeldmateriaal worden meegegeven.

3
Deelt u de mening dat met de commerciële gastlessen van dit bureau het mede door u
getekende convenant sponsoring wordt geschonden? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat
gaat u hiertegen ondernemen?

Zie voor het eerste deel van de vraag mijn antwoord op vraag 2.

In september zullen de PO-raad, de VO-raad en de ouderorganisaties, als een van de
ondertekenaars van het convenant, een brochure verspreiden onder de scholen. In deze brochure
wordt het convenant, dat dit voorjaar is vernieuwd, weer onder de aandacht gebracht en worden
de spelregels kort weergegeven. Gezien zowel de verbeteracties van Remedica als de aankomende
voorlichting van de ondertekenaars van het convenant lijken aanvullende acties vanuit het
Ministerie van OCW mij op dit moment niet nodig.

4
Deelt u de mening dat door deze wijze van sponsoring er geen `subjectieve informatie'
(artikelen 3/4/5/6 van het Convenant) wordt gegeven aan leerlingen en dat `de
objectiviteit, de geloofwaardigheid, de betrouwbaarheid en de onafhankelijkheid van het
onderwijs in gevaar worden gebracht' (artikel 4)? Zo ja, wat gaat u doen om deze
vormen van sponsoring en reclame op scholen tegen te gaan?

Zie mijn antwoord op vraag 2 en 3.

5
Deelt u de mening dat deze vorm van sponsoring en reclame onaanvaardbaar is en dat er
een wettelijk verbod dient te komen? Zo ja, wanneer komt u met een voorstel? Zo nee,
hoe kunt u - gezien de kwestie Remedica - volhouden dat de bestaande zelfregulering
door middel van een convenant voldoende waarborgen biedt om deze vormen van
beïnvloeding van leerlingen te voorkomen?

Uit de integrale evaluatie van onderzoeksbureau Regioplan van de werking van het convenant blijkt
dat er over het algemeen inhoudelijk zorgvuldig met sponsoring wordt omgegaan. Zoals u bekend
is, is het convenant sponsoring eerder dit jaar vernieuwd. Hierbij is ook aangegeven dat de
inspectie van het onderwijs in het schooljaar 2009-2010 in het PO, en in het schooljaar 2010-2011
in het VO, zal onderzoeken hoe het staat met de naleving van de spelregels van het convenant.
Indien de inspectie daarbij constateert dat het convenant op een school niet wordt nageleefd dan
wordt het bevoegd gezag hier op aangesproken. Op basis van het inspectieonderzoek en een
tussenevaluatie in 2011 zal worden bezien of verdere maatregelen nodig zijn. Tot die tijd is
wetgeving niet aan de orde.

6
Hoe oordeelt u over het argument van Remedica dat de gastlessen naadloos aansluiten
op het "tekort aan lesuren" waar scholen mee kampen?

Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 1 kan het aanbieden van gastlessen en het inzetten
van gastdocenten als zodanig een goede kwalitatieve invulling van de onderwijstijd zijn. In
gastlessen mag echter geen reclame gemaakt worden. Dit is in strijd met het convenant. Eén van
de conclusies van de Commissie Onderwijstijd was, dat het thans geldende budget toereikend moet
worden geacht om de nieuwe norm te realiseren, zeker met de voorgestelde aanpassing van de
definitie en de aanpassing van de hoogte van de urennorm. Ik heb deze visie in de beleidsreactie
op de aanbevelingen van de Commissie Onderwijstijd (Kamerstukken 2008-2009, 31 289, nr. 56
d.d. 27 maart 2009) onderschreven.
Daarnaast, zo heeft het bedrijf Remedica aangegeven, is gedurende hun gastlessen altijd de
docent van de school aanwezig in de klas. Er is dus geen sprake van `oplossen van een tekort aan
lesuren' met gastlessen.

2

7
Bent u bereid Scholengemeenschap Trevianum in Sittard aan te spreken op de lopende
samenwerking met Remedica? Wilt u de Kamer hierover informeren?

Het is aan het bevoegd gezag van de school om, in overleg met leraren, ouders en/of leerlingen,
afspraken te maken over gastlessen en sponsoring. Naar het oordeel van het bevoegd gezag van
Scholengemeenschap Trevianum heeft geen (grove) schending van het convenant plaatsgevonden.
Daarnaast heeft Remedica, sinds zij op de hoogte is van het convenant, haar lesmateriaal op een
aantal punten gewijzigd.

8
Bent u bereid eerder dan gepland onderzoek te doen naar de naleving van de regels rond
sponsoring op scholen en de Kamer hierover te informeren?

Zie mijn antwoord op vraag 5.

1) De Telegraaf, 1 juli 2009: "Commercie rukt op in klas" en bijlage, onderhands aan bewindspersoon verstrekt
3