Vier toekomstscenario's voor de ziekenhuismarkt
28/07/2009 13:27
BS Health Consultancy
Haarlem, 28 juli 2009 - Als geen ander wordt de ziekenhuismarkt geconfronteerd met vele veranderingen in korte tijd. Invoering van de DBC-financieringssystematiek, een vast en vrij (uit te breiden) segment ziekenhuiszorg, tekort aan OK-personeel, risicodragerschap op het vastgoed etc. Niet langer kan worden gekoerst op de in het verleden verkregen zekerheden. De nieuwe marktsituatie vraagt om een andere strategie. Maar de vraag is hoe de komende ziekenhuismarkt eruit zal zien. Een vraag die niet zo te beantwoorden is. Ook niet, omdat Minister Klink onlangs een adempauze in het liberaliseringstraject van ziekenhuiszorg aankondigde. Scenarioplanning helpt om te anticiperen op een mogelijke toekomst. In de white paper "Van Ieder voor zich tot Concernvorming" heeft BS Health Consultancy beschreven hoe scenarioplanning ziekenhuizen kan ondersteunen bij het anticiperen op de toekomst en het bepalen van een toekomstvaste strategie. Vanuit de verrichte scenarioanalyse worden vier mogelijke toekomstscenario's van de ziekenhuismarkt beschreven.
Vier scenario's ziekenhuismarkt
In het eerste scenario ("Conglomeraatvorming") hebben zorgverzekeraars de beste ziekenhuizen, GGZ-instellingen, huisartsen, apothekers en paramedici geselecteerd. Samen met deze zorgaanbieders vormen zij zorgconglomeraten. Een zorgconglomeraat is een bundeling van zorgaanbieders, die zelfstandig en individueel opereren. De zorgverzekeraars stellen hoge eisen aan de dienstverlening van zorgaanbieders om deel te mogen nemen aan een zorgconglomeraat. Er is slechts op beperkte schaal samenwerking tussen de zorgaanbieders in het zorgconglomeraat. Ziekenhuizen zijn in dit scenario aanbodgericht georganiseerd naar specialismen.
In het tweede scenario ("Concernvorming") is sprake van partnerships van ziekenhuizen met zorgverzekeraars. De ziekenhuismarkt is in dit scenario echter niet georganiseerd naar specialismen, maar naar doelgroepen. Ziekenhuizen werken intensief samen met andere zorgaanbieders binnen het concern om optimale zorg aan patiënten te kunnen bieden. Er is sprake van één organisatie waarbij de zorgaanbieder wordt ingezet die het meest geschikt is om de patiënt effectief en efficiënt te behandelen. Speciale zorgprogramma's gericht op chronische aandoeningen, die verhoudingsgewijs veel voorkomen en gepaard gaan met hoge kosten zijn, in dit scenario ontwikkeld.
In het derde scenario ("Ketenzorg") is sprake van een opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Het is zorgverzekeraars niet toegestaan om een belang te hebben in een ziekenhuis c.q. zorgaanbieder. De zorgverzekeraars kopen ketenzorg voor verschillende doelgroepen in bij zogenoemde ketenzorggroepen. De ketenzorggroepen bestaan uit eerstelijns- en tweedelijns zorgaanbieders. Zij werken samen voor specifieke doelgroepen.
Ook in het vierde scenario ("Ieder voor zich") hebben ziekenhuizen en zorgverzekeraars een opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie. Zorgverzekeraars voeren een selectief contracteerbeleid. Hierdoor zijn ziekenhuizen niet automatisch verzekerd van een vaste klantenstroom. Dit zorgt voor een sterke concurrentie tussen de ziekenhuizen op prijs, kwaliteit en service. Ziekenhuizen zijn in dit scenario individueel opererende dienstverleners en aanbodgericht georganiseerd naar specialismen.
"Conglomeraatvorming" en "Concernvorming" meest waarschijnlijke scenario's
De huidige situatie, ruim drie jaar na de invoering van de nieuwe Zorgverzekeringswet, is het meest te vergelijken met scenario 4 ("Ieder voor zich"). Toch kunnen een aantal indicatoren worden waargenomen die erop duiden dat de ziekenhuismarkt zich ontwikkelt naar scenario 1 ("Conglomeraatvorming"). Zorgverzekeraars gaan bijvoorbeeld in toenemende mate de beste ziekenhuizen voor specifieke specialismen selecteren en voorzien van een keurmerk. Een andere indicator is de intensiever wordende samenwerking tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Zorgverzekeraar DSW is het eerste voorbeeld van een zorgverzekeraar die via een coöperatie een belang wil nemen in een ziekenhuis. Scenario 2 ("Concernvorming") als toekomstscenario is ook niet ondenkbaar gezien de toename van doelgroepgerichte programma's. Tot slot wordt in scenario 3 ("ketenzorg") uitgegaan van andere overtuigingen dan de huidige beleidsopvattingen van Minister Klink. Het is zorgverzekeraars en ziekenhuizen in dit scenario niet toegestaan te integreren tot één organisatie. De ziekenhuismarkt is in dit scenario vraaggericht georganiseerd naar doelgroepen. Er ontstaan ketenzorggroepen bestaande uit eerste- en tweedelijnszorgaanbieders.
Op basis van scenario's kan een ziekenhuis bepalen of haar huidig strategisch beleid wel robuust genoeg is voor de toekomst. Voor elk ziekenhuis zullen verschillende strategische opties gelden, die vervolgens worden getoetst aan de mogelijke scenario's.