GroenLinks
Duitse grondwet zegt ja tegen Lissabon
Je kunt veel zeggen van de Duitsers, maar ze hebben tenminste een
grondwet die leeft. Het Bundesverfassungsgericht oordeelde deze week
over de verenigbaarheid van het Verdrag van Lissabon met de Duitse
grondwet. Over die uitspraak wordt nu al dagenlang gedebatteerd. Kom
daar in Nederland eens om.
Bij ons is de Grondwet een vergeten document. De meeste mensen kennen
alleen artikel 1:
"Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen
gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst,
levensovertuiging, politiek gezindheid, ras, geslacht of op welke
grond dan ook, is niet toegestaan."
En zelfs dit discriminatieverbod ziet 17% procent van de kiezers over
het hoofd als ze naar de stembus gaan.
Constitutionele toetsing
Helemaal vergeten is artikel 90 van de Grondwet: "De regering
bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde." Hiermee
definieert Nederland zich als een land dat streeft naar bindende
afspraken om grensoverschrijdende problemen op vreedzame wijze op te
lossen. Mijn voorganger Kathalijne Buitenweg constateerde al eens dat
veel Nederlanders deze kosmopolitische zelfdefinitie totaal onbekend
is: "Zij schrokken zich in 2005 het leplazarus toen zij in de
samenvatting van de Europese Grondwet lazen dat Europese wetten boven
nationale wetten gingen. Dat nooit! Ook al was het al veertig jaar
zo."
Dankzij Femke Halsema is er een kans dat het stof van onze grondwet
wordt weggeblazen. Zowel de Tweede als de Eerste Kamer hebben zich
achter haar voorstel geschaard om ook in Nederland constitutionele
toetsing in te voeren. Omdat het om een grondwetswijziging gaat moet
er, na de volgende Tweede-Kamerverkiezingen, nog een keer over worden
gestemd. Als dat goed uitpakt, mag de Nederlandse rechter voortaan
wetten buiten werking stellen als zij in strijd zijn met de Grondwet.
Dat is met name van belang voor de bescherming van maatschappelijke
minderheden. Sommige politici vergeten nog wel eens dat de
grondrechten van eenieder grenzen stellen aan de wil van de
meerderheid.
Strafwerk
In Duitsland boog het Bundesverfassungsgericht zich over de klacht van
een aantal politici en burgers dat het Verdrag van Lissabon in strijd
zou zijn met de Duitse grondwet. Conclusie: "De grondwet zegt 'ja'
tegen Lissabon." Maar het Duitse parlement moet zijn huiswerk
overdoen. Het moet de controle op de Duitse regering verbeteren.
Wanneer de Duitse regering gebruik wil maken van de bepalingen in het
Verdrag van Lissabon waarmee de bevoegdheid van de Europese Unie kan
worden uitgebreid, moet de Bondsdag zijn zeggenschap zekerstellen.
Strafwerk dus voor de Bondsdag, waarvoor de Duitse parlementariërs hun
zomerreces dienen te onderbreken. Het moet de Nederlandse Kamerleden
worden meegegeven dat zij wél aandacht hadden voor de rol van het
nationale parlement in de Europese besluitvorming, toen zij vorig jaar
het Verdrag van Lissabon behandelden. Tegen de zin van de regering
wijzigden zij de ontwerp-goedkeuringswet om de Kamers meer zeggenschap
te geven. GroenLinks had verder willen gaan in de controle op de
Europese inzet van de Nederlandse regering, maar stuitte op heftig
verzet van staatssecretaris Timmermans. Dat die nu zijn instemming
betuigt met de oorvijg van het Duitse Hof voor de Bondsdag is dus een
beetje hypocriet.
Fabeltjes
Andere commentatoren stellen dat het Bundesverfassungsgericht strikte
beperkingen heeft opgelegd aan de verdere ontwikkeling van de Europese
Unie. "Duits hof stelt grens aan EU", schreef het NRC woensdag. "The
Court ruled explicitly on the question of the finality of European
integration, by stating that ultimate sovereignty must rest with the
member states", las ik op het web.
Is Lissabon daarmee het eindstation van de Europese integratie? Is het
vergezicht van een 'slanke, handelingsbekwame Europese federatie', dat
Joschka Fischer in 2000 schetste, achteraf gezien een ongrondwettig
voorstel? Geen sprake van. Veel commentatoren verspreiden fabeltjes
omdat zij de lijvige Hofuitspraak niet goed hebben gelezen. Een
toekomstig besluit om deel te nemen aan een federaal Europa is
voorbehouden aan "dem unmittelbar erklärten Willen des Deutschen
Volkes", zo stellen de rechters. Ofwel: dat vereist een referendum.
Dat vind ik logisch. Zoals mijn fractiegenoot Reinhard Bütikofer al
twitterde: het zou onzinnig zijn een Europees volk uit te roepen
zonder het volk iets te vragen.
Gelukkig rekent het Bundesverfassungsgericht ook af met een aantal
fabeltjes. Lissabon zou het einde van de verzorgingsstaat betekenen,
zo betoogden de klagers. Lissabon zou ertoe leiden dat de Duitse
krijgsmacht tegen de wil van de Bondsdag kan worden ingezet. Niets van
waar, zeggen de rechters. Dat lijkt me een geruststellend signaal voor
de Ieren, die in oktober een nieuw referendum houden over Lissabon.
"Berscherm de grondwet voor onze minister van Binnenlandse Zaken"
(Foto door z3To, http://www.flickr.com/photos/zeto/459881453/ )
3 juli 2009 12:11