Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

WAAR WACHTEN OUDERS OP?

NADER ONDERZOEK NAAR EEN 'HARDE KERN' OP DE WACHTLIJST VOOR BSO EN DAGOPVANG
Den Haag, 14 mei 2009

COLOFON

Projectnummer: 26086

Auteurs: Mireille Gemmeke & Natascha van den Berg (Regioplan) Remco Tijsen (Pelosa)
Maarten Sinnema & Yermo Wever (B&A)

B&A Centrum voor Beleidsevaluatie
Prinses Margrietplantsoen 87
Postbus 829
2501 CV Den Haag

t 070 - 3029500
f 070 - 3029501

e-mail: info@bagroep.nl
http: www.bagroep.nl

© Copyright B&A Groep 2009.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

B&A is gevestigd in Den Haag, Deventer, Amsterdam.

15-5-2009 14:30:00

INHOUDSOPGAVE
Samenvatting 5

1 Inleiding 7

2 Plan van aanpak 9
2.1 Probleemstelling 9
2.2 Uitwerking onderzoeksvragen 9
2.3 Plan van aanpak 10
2.3.1 Stap 1: Kwalitatief onderzoek 10
2.3.2 Stap 2: Dataverzameling 11
2.3.3 Stap 3: Survey 12
2.3.4 Stap 4: Analyse 13

3 Ouders die lang wachten 15
3.1 Inleiding 15
3.2 De harde kern 15
3.3 Locatiekeuze 15
3.4 Dagdelen 16
3.5 Zekerheid voor later 17
3.6 Inburgeraars 17
3.7 Alternatieven voor opvang 18
3.8 Conclusies 18

4 Kinderen die snel worden geplaatst 21 4.1 Inleiding 21
4.2 `Snelle' ouders en kinderen 21
4.3 Flexibele ouders 21
4.4 Nieuwe centra 22
4.5 Voorrang 22
4.6 Gunstige leeftijden 23
4.7 Conclusie 23

5 Wachtlijstadministraties en Survey onder Ouders 25 5.1 Inleiding 25
5.2 Wachtlijsten 25
5.3 Ontwikkeling wachtlijsten 28
5.3.1 BSO 31
5.4 Lang versus kort wachtenden 33
5.5 Toetsing hypothesen 34
5.6 Conclusie 36
Bijlage: Vragenlijst 39

3

SAMENVATTING

Inleiding

Het ministerie van OCW monitort sinds 2007 de wachtlijsten en wachttijden in de
buitenschoolse opvang (BSO) en dagopvang (KDV). De meting van 1 juni 2008, gaf een
significant langere wachttijd voor kinderen die op de peildatum nog op de wachtlijst
staan dan eerdere metingen.

Dat resultaat deedoet vermoeden dat er een specifieke categorie van kinderen is
ontstaan die lang wacht op BSO of dagopvang, een soort `harde kern' van kinderen op
de wachtlijst. Eind oktober 2008 heeft het ministerie van OCW aan Pelosa BV,
Regioplan Beleidsonderzoek en B&A Consulting gevraagd gezamenlijk een onderzoek
uit te voeren om te achterhalen of er inderdaad een`harde kern' is en zo ja, wat de
oorzaken zijn van het ontstaan van de `harde kern'.

Werkwijze

Er zijn tien hypothesen zijn onderzocht door middel van de volgende
onderzoeksstappen:

Stap 1: Een kwalitatief onderzoek onder zes gemeenten en twaalf
kinderopvangorganisaties.

Stap 2: Het verzamelen van gegevens van ouders over de plaatsing van hun
kinderen in de kinderopvang en het koppelen van deze gegevens aan gegevens van
kinderopvangorganisaties uit hun wachtlijstadministratie per 1 december 2008.
Stap 3: Survey onder 800 ouders (wachtenden en geplaatsten).
Stap 4: Het analyseren van de kans op plaatsing en de invloed van kenmerken van
ouders.

Conclusies

Het onderzoek leidde tot de volgende conclusies:

De netto wachtlijst, de wachtlijst van kinderen waarvan de wensdatum voorbij is, kent
volgens dit onderzoek een grote mate van vervuiling. Van de ouders op de wachtlijst
blijkt 54% een plek in de opvang te zoeken, 34% was al geplaatst en 12% had inmiddels
geen behoefte meer aan een plek. Onder de ouders die een plek zochten ging het in
23% van de gevallen om een uitbreiding of andere mutatie, het betreffende kind zat al
in de kinderopvang. Dit betekent dat van de hele netto wachtlijst 31% wacht op een
eerste plaatsing in de opvang.

Het onderzoek heeft aangetoond dat van de kinderen die in 2008 op de wachtlijst
stonden voor dagopvang 33 procent langer dan een jaar op een eerste plaatsing moest
wachten. In de buitenschoolse opvang heeft 38 procent van de kinderen langer dan een
jaar moeten wachten1.

1 Dit resultaat kan niet worden gecombineerd met de gegevens over de vervuiling. Gegevens over de
vervuiling zijn gebaseerd op kinderen op de wachtlijst. Gegevens over de wachttijd zijn gebaseerd op
kinderen die zijn geplaatst op de opvang.

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Op basis van de statistische analyses kunnen de volgende conclusies getrokken worden
over de kans op plaatsing van kinderen in de opvang:
Voor BSO en dagopvang geldt dat ouders met een specifieke voorkeur voor
bepaalde dagdelen (maandag, dinsdag, donderdag), blijven wachten tot op die
dagdelen opvang beschikbaar komt. Zij hebben daardoor minder kans om
geplaatst te worden. Omgekeerd geldt dat ouders die flexibel zijn in de dagen dat
zij werken en opvang nodig hebben, sneller een plek krijgen;
Voor BSO geldt dat kinderen die reeds een broertje of zusje bij dezelfde organisatie
in de BSO hebben, een grotere kans hebben om geplaatst te worden. Deze relatie
geldt niet voor de dagopvang;

Ouders van kinderen die een wensdatum voor BSO hebben rond de vierde
verjaardag van het kind hebben meer kans om hun kind te plaatsen dan ouders van
kinderen die opvang zoeken voor een ouder kind.

Een aantal hypothesen kon niet statistisch getoetst worden, maar blijkt op basis van de
kwalitatieve analyse aannemelijk, te weten:

Ouders die een inburgeringscursus (willen) gaan volgen, schrijven zich in, maar
regelen opvang vaak/bijna altijd/altijd? informeel. Zij hebben daardoor geen reden
om van opvang gebruik te maken. Deze groep kan beschouwd worden als `harde
kern';

Kinderen van ouders met een urgentieverklaring van de gemeente, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden;

Kinderen van een ouder die bij de kinderopvangorganisatie zelf werkt, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden;

Ouders met een specifieke voorkeur voor een bepaalde locatie (bepaald centrum,
dichtbij huis of werk, dichtbij basisschool), blijven wachten tot op die locatie
opvang beschikbaar komt.

Ouders die tijdelijk minder werken of alternatieve opvang organiseren, schrijven
zich voor de zekerheid vast in, maar maken pas veel later daadwerkelijk van opvang
gebruik en zullen er voor een deel nooit gebruik van maken.

Een hypothese kon niet statistisch getoetst worden en de kwalitatieve analyse gaf te
weinig aanknopingspunten om ze aannemelijk te achten, te weten:
Kinderen hebben een grotere kans om geplaatst te worden in andere maanden dan
september en januari, omdat op 1 september en 1 januari sprake is van een piek in
wensdata;

De soort opvang (BSO of dagopvang) had niet veel invloed op de geldigheid van de
hypothesen. Wel kunnen de volgende verschillen worden opgetekend.
De omvang van de wachtlijst neemt in de dagopvang in het begin sneller af dan in de
BSO. In de BSO is de afname meer geleidelijk. Ook staan na een jaar meer kinderen op
de wachtlijst voor BSO dan voor dagopvang. Daarnaast is het hebben van een ouder
broertje of zusje vooral een voordeel in de BSO, niet in de dagopvang.

---

1 INLEIDING

Vanaf de zomer van 2007 worden de wachtlijsten en wachttijden in de BSO en
dagopvang systematisch onderzocht in opdracht van het ministerie van OCW. De
omvang van de wachtlijsten en de lengte van de wachttijden zijn gemeten op de
peildata 1 augustus 2007, 1 december 2007, 1 juni 2008 en 1 december 2008. Bij dit
onderzoek zijn vooral gegevens uit de eerste drie metingen gebruikt. Deze
onderzoeksresultaten riepen de vraag op of er een categorie ouders is die relatief lang
op de wachtlijst staat en die er in sommige gevallen helemaal niet in lijkt te slagen een
plek voor haar kind te bemachtigen.

Het grootste deel van de kinderen op de wachtlijst wordt binnen drie tot vier maanden
na de wensdatum (de dag dat de opvang volgens de ouders in had moeten gaan)
geplaatst. Dit resultaat is in elke meting min of meer gelijk en geeft aan dat de sector
er tot nu toe redelijk in slaagt de groei van de vraag naar opvang bij te houden. De
meting van 1 juni 2008, geeft een significant langere wachttijd voor kinderen die op de
peildatum nog op de wachtlijst staan. De gemiddelde wachttijd in deze categorie is
tussen 1 december 2007 en 1 juni 2008 gestegen van 181 dagen naar 230 dagen bij de
BSO en van 143 dagen naar 194 dagen in de dagopvang. Daarnaast bleek ook de
omvang van de wachtlijsten op de peildatum toe te nemen. Deze nieuwe bevindingen
zijn onderbouwd door andere onderzoeken op gemeentelijk niveau2. De gegevens doen
vermoeden dat er een specifieke categorie van kinderen is ontstaan die lang wacht op
BSO of dagopvang, de zogenaamde `harde kern'. Blijkbaar slagen sommige ouders er
moeilijk in een plek in de opvang te verkrijgen. Dit is vervelend voor Rijk, gemeenten en
opvangorganisaties omdat zij de maatschappelijke opdracht hebben gekregen om voor
voldoende capaciteit te zorgen. Nog onaangenamer is deze ontwikkeling voor de
betreffende ouders, zij wachten kennelijk veel langer op een plaats in de opvang dan de
overige ouders. Het ligt voor de hand dat het ministerie van OCW graag de oorzaak van
het ontstaan van deze `harde kern' wil achterhalen.

Dit onderzoek staat los van de gevolgen van de recente economische ontwikkeling en
zoekt antwoord op de vraag waarom sommige ouders lang moeten wachten op een
opvangplaats voor hun kind, terwijl andere ouders hun kind direct kunnen plaatsen.
Ook volgens het laatste wachtlijstonderzoek (peildatum 1 december 2008) lijkt sprake
te zijn van een `harde kern', ondanks het afnemen van wachtlijsten in het algemeen.

Eind oktober 2008 heeft het ministerie van OCW aan Pelosa BV, Regioplan
Beleidsonderzoek en B&A Consulting gevraagd een onderzoek uit te voeren waarin de
oorzaken van het ontstaan van de `harde kern' kunnen worden achterhaald. De
genoemde partijen zijn gedrieën eerder betrokken geweest bij verschillende
onderzoeken naar de wachtlijstproblematiek en hebben specifieke deskundigheid op
dit terrein.

2 Wachtlijstonderzoeken in de gemeenten Den Haag en Leidschendam-Voorburg

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

In het volgende hoofdstuk wordt het plan van aanpak gegeven. In hoofdstuk 3 wordt
specifiek ingegaan op ouders die lang wachten op een opvangplek voor hun kind. In
hoofdstuk 4 behandelen we het andere uiterste en kijken we naar kinderen die relatief
snel zijn geplaatst. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de resultaten van de analyse van
de wachtlijstadministraties en de enquête onder ouders. In de bijlage wordt de
enquête onder ouders gegeven.

---

2 PLAN VAN AANPAK

2.1 PROBLEEMSTELLING

Zoals in de inleiding is aangegeven lijkt er een harde kern van kinderen te ontstaan die
significant langer op de wachtlijst voor BSO en dagopvang staat dan de
veelvoorkomende drie tot vier maanden. Het ministerie van OCW wil graag weten wat
de oorzaken van het ontstaan van deze harde kern zouden kunnen zijn.

De probleemstelling van dit onderzoek luidt:

Is er een `harde kern' van ouders/kinderen ontstaan die langer dan gebruikelijk op
de wachtlijst voor BSO en dagopvang staan en zo ja, wat zijn hiervan de oorzaken?

De probleemstelling is onder te verdelen in de volgende onderzoekvragen:

1. Op welke kenmerken zijn er verschillen tussen ouders/kinderen met korte wachttijd
en ouders/kinderen met een lange wachttijd?

2. Welke kenmerken bepalen de kans op plaatsing voor BSO en dagopvang binnen een
bepaalde periode?

3. Op welke wijze zouden deze afwijkende kenmerken er de oorzaak van kunnen zijn
dat deze ouders/kinderen langer op de wachtlijst staan?
2.2 UITWERKING ONDERZOEKSVRAGEN

Mogelijke oorzaken van het ontstaan van de zogenoemde `harde kern' zijn:

Het voorrangsbeleid van organisaties: kinderopvangorganisaties geven vaak
voorrang aan kinderen die reeds een broertje of zusje op de opvang hebben. Het
gevolg zou kunnen zijn dat `eerste kinderen' langer moeten wachten.
Lokale capaciteitsproblemen: hoewel de capaciteit aan kindplaatsen op landelijk
niveau de afgelopen jaren enorm is gegroeid blijven er gebieden waar de
uitbreidingsmogelijkheden niet aan de toenemende vraag voldoen. Vinex-locaties
worden vaak als voorbeeld genoemd. Maar het kan ook zijn dat voornamelijk
plattelandsgebieden te maken hebben met een tekort aan capaciteitsuitbreiding.
Wachtlijst zonder de intentie van kinderopvang gebruik te maken: een deel van de
BSO en dagopvang wordt gebruikt door ouders die een inburgerings-, re-integratie-
of cursustraject volgen. Volgens een onderzoek dat B&A in het voorjaar van 2008
heeft gehouden in de gemeente Den Haag komt uiteindelijk 10 tot 20 procent van
de kinderen die ten behoeve van een dergelijk traject op de wachtlijst staat
daadwerkelijk ooit in de BSO of dagopvang.

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Mogelijk zijn er nog andere verklaringen te noemen en spelen meerdere oorzaken
gelijktijdig een rol. We gaan onderzoeken in hoeverre deze en andere verklaringen een
rol spelen bij het ontstaan van een harde kern op de wachtlijst voor kinderopvang.
2.3 PLAN VAN AANPAK

Het onderzoek bestond uit de volgende stappen:
Stap 1: Kwalitatief onderzoek onder gemeenten en kinderopvangorganisaties.
Stap 2: Het verzamelen van plaatsingsgegevens van ouders en koppeling aan
wachtlijstadministratie 1 december 2008.
Stap 3: Survey onder ouders (wachtenden en geplaatsten) in de periode december
2008-januari 2009.

Stap 4: Het analyseren van de kans op plaatsing en de invloed van kenmerken van
ouders.

Rapportage.

In de volgende subparagrafen wordt elke stap verder uitgewerkt.

2.3.1 Stap 1: Kwalitatief onderzoek

Stap 1 bestond uit een kwalitatief onderzoek onder een aantal gemeenten en
opvangorganisaties. Het ging erom te achterhalen welke oorzaken deskundigen op dit
terrein (gemeentelijke ambtenaren kinderopvang, directies kinderopvangorganisaties
en medewerkers van de planningsafdelingen) noemen om het ontstaan van de
zogenoemd `harde kern' in de opvangwachtlijsten te verklaren. Op basis van de
interviews zijn de hypothesen ten aanzien van de factoren die de wachttijd
beïnvloeden, aangevuld en aangescherpt.

Gesprekken zijn in de maanden december 2008- januari 2009 gevoerd met directies en
planningsmedewerkers van de volgende kinderopvangorganisaties:

Opvangorganisatie Gemeente

1 Dak Den Haag

2 Triodus Den Haag
3 2Samen Den Haag
4 Noordwest-Veluwe Harderwijk/Ermelo
5 de Bevelanden Goes eo.
6 Bimbola Rotterdam
7 Trumpy Westland
8 De Cirkel Almelo
9 Uk/Catalpa Amsterdam/Almere Amsterdam, Almere

10 Stichting Kinderopvang Rijswijk Rijswijk

11 Schaepskooi Oss

12 Stichting Kinderopvang Enschede Enschede

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Daarnaast zijn interviews (face-to-face of telefonisch) afgenomen met
beleidsambtenaren van de volgende gemeenten:
Den Haag;

Utrecht;

Hilversum;

Delft;

Hof van Twente;

Boxtel.

2.3.2 Stap 2: Dataverzameling

In stap 2 zijn de wachtlijstadministraties van een aantal kinderopvangorganisaties
verzameld en in één bestand samengebracht. Het gaat in het merendeel om
organisaties die in 2007 en 2008 eerder aan wachtlijstonderzoeken hebben
deelgenomen. Deze keer ging het niet om het bepalen van de omvang van de wachtlijst
en de lengte van de wachttijd, maar om het achterhalen van de elementen die van
invloed zijn op de lengte van de wachttijd. Dit is gebeurd door de wachtlijstgegevens
uit de periode 1 december 2007 en 1 december 2008 te koppelen aan de
plaatsingsgegevens in deze periode. Op deze wijze werd een groep kinderen verkregen
die op 1 december 2008 nog steeds wachten op een plekje bij een
kinderopvangorganisatie en een groep kinderen die in de tussenliggende periode zijn
geplaatst. Een deel van de kinderopvangorganisaties waarvan de
wachtlijstadministraties is gebruikt, is ook benaderd voor stap 1: kwalitatief onderzoek.

In dit onderzoek is niet gezocht naar generaliseerbare gegevens. Het ging meer om een
exploratief onderzoek naar de oorzaken van een bepaald fenomeen. Er is daarom
minder rekening gehouden met de representativiteit van de steekproef. Ten einde de
kosten en de looptijd van het onderzoek zoveel mogelijk te beperken zijn alleen de
wachtlijsten geanalyseerd van die organisaties die hun wachtlijstadministratie in
Kocon bijhouden, te weten:

2Samen

Stichting Kinderopvang Amersfoort

Bevelanden

Catalpa

Cirkel

DAK

De Schaepskooi

Kinderkoepel

Les Petits

Ludens

MIK

SKBNM

SKID

SKSG

Timpaan

Triodus

Vlaardingen

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Deze organisaties vertegenwoordigen ongeveer 6,3 procent van de totale capaciteit
aan kinderopvang in Nederland. De organisaties hebben alleen toestemming hoeven te
verlenen voor het gebruik van de gegevens voor dit onderzoek. De benodigde gegevens
zijn reeds verzameld in het kader van het vierde wachtlijstonderzoek dat door
Regioplan in dezelfde periode werd uitgevoerd.

De volgende variabelen zijn in de analyses gebruikt:
Postcode

Weigeringen (aantal weigeringen geeft urgentie van plaatsing aan)
Broertje of zusje van (aanwijzing voor voorrangsbeleid organisatie)
Gemeentelijke doelgroep (geeft aan of ouder inburgerings- of ander traject volgt of
wenst te volgen)

Aanvullende wensen (bepaald populair- kindercentrum of groep, bepaalde dagen,
bepaalde bso-activiteiten).

2.3.3 Stap 3: Survey

Aanvullend op de administratiegegevens zijn ouders met een wensdatum tussen 1
december 2007 en 1 december 2008 benaderd om deel te nemen aan een telefonische
enquête. De enquêteresultaten zijn in combinatie met de gegevens uit de
wachtlijstadministratie geanalyseerd.

Bij de enquête gaat het om de volgende vragen:
Vragen met betrekking tot de variabelen uit fase 2 voor zover die niet door de
betreffende opvangorganisatie zijn geregistreerd (vinex, weigering, eerste kind,
gemeentelijke doelgroep, aanvullende wensen).
Staan de ouders uit de `harde kern' daadwerkelijk nog op de wachtlijst, zouden zij
hun kind plaatsen wanneer een plek wordt aangeboden?
Welke aanvullende acties hebben ouders genomen om een plek te bemachtigen
(ander centrum, andere dagen, andere opvangorganisatie).

De telefonische enquête heeft plaats gevonden in weken 3 en 4 van januari 2009. In
deze periode zijn in totaal 1.982 ouders van kinderen benaderd voor een telefonische
enquête waarvan 895 ouders (45%) hun medewerking aan het onderzoek hebben
verleend. Deze ouders zijn uit de onderzoekspopulatie3 geselecteerd op basis van een
gestratificeerde steekproef om een gelijke verdeling aan kinderen uit BSO en KDV te
krijgen, alsmede lang en kort wachtende kinderen. Het ging in alle gevallen om
kinderen op de netto wachtlijst, waarvan de wensdatum was verstreken.

Het ging om de volgende aantallen:

Niet geplaatst:

· niet geplaatst langer dan een jaar op de netto wachtlijst op 1 december 2008 kdv = 300

· niet geplaatst langer dan een jaar op de netto wachtlijst op 1 december 2008 bso = 300

· niet geplaatst korter dan een jaar op de netto wachtlijst op 1 december 2008 kdv = 300

· niet geplaatst korter dan een jaar op de netto wachtlijst op 1 december 2008 bso = 300

3 Dit zijn alle ouders van kinderen die in de periode 1 december 2007 tot 1 december 2008 op enig
moment ingeschreven stonden bij de eerder genoemde kinderopvangorganisaties.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Geplaatst:

· tussen 1 december 2007 en 1 december 2008 geplaatst met wachttijd > 4 maanden kdv = 300

· tussen 1 december 2007 en 1 december 2008 geplaatst met wachttijd > 4 maanden bso = 300

· tussen 1 december 2007 en 1 december 2008 geplaatst met wachttijd · tussen 1 december 2007 en 1 december 2008 geplaatst met wachttijd

De grenswaarde van 4 maanden is gekozen omdat de mediaan van de wachttijd bij
zowel dagopvang als BSO ongeveer 122 dagen was op 1 december 2008.

Aan het enquêtebureau is opdracht gegeven om per categorie ouders minimaal 100
enquêtes af te nemen. Met dit aantal kunnen per categorie uitspraken worden gedaan
met een onbetrouwbaarheid van ongeveer 10 procent. Dat betekent dat de waarden in
de empirie hooguit 5 procent boven of onder de gevonden waarden zullen liggen.
Het enquêtebureau heeft ouders, indien nodig, in de Marokkaanse of Turkse taal
benaderd. De vragenlijst is opgenomen in de bijlage.

2.3.4 Stap 4: Analyse

In stap 4 zijn wachttijden en kenmerken van ouders geanalyseerd. De gegevens
daarvoor zijn afkomstig van de administraties van de verschillende opvangorganisaties
en van de enquête onder ouders.

Met behulp van statistische analysetechnieken is onderzocht welke factoren de kans
beïnvloeden om binnen een bepaalde periode geplaatst te worden. Daartoe zijn, op
basis van de gesprekken met opvangorganisaties en gemeenten, hypothesen
opgesteld.

Meer concreet zijn de volgende hypothesen onderzocht:

1. Ouders met een specifieke voorkeur voor een bepaalde locatie (bepaald centrum,
dichtbij huis of werk, dichtbij basisschool), blijven wachten tot op die locatie
opvang beschikbaar komt.

2. Ouders met een specifieke voorkeur voor bepaalde dagdelen (maandag, dinsdag,
donderdag), blijven wachten tot op die dagdelen opvang beschikbaar komt.

3. Ouders die tijdelijk minder werken of alternatieve opvang organiseren, schrijven
zich voor de zekerheid vast in, maar maken pas veel later daadwerkelijk van opvang
gebruik en zullen er voor een deel nooit gebruik van maken.

4. Ouders die een inburgeringscursus (willen) gaan volgen, schrijven zich in, maar
regelen opvang informeel of nemen geen deel aan de inburgeringscursus en
hebben daardoor geen reden om van opvang gebruik te maken.

5. Kinderen die reeds een broertje of zusje bij dezelfde organisatie in de opvang
hebben, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

6. Kinderen van ouders die flexibel zijn in de locatie, dagen of tijden waarop een kind
geplaatst kan worden, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

7. Kinderen van ouders met een urgentieverklaring van de gemeente, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden.

8. Kinderen van een ouder die bij de kinderopvangorganisatie zelf werken, hebben
een grotere kans om geplaatst te worden.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

9. Kinderen hebben een grotere kans om geplaatst te worden in andere maanden dan
september en januari omdat op 1 september en 1 januari sprake is van een piek in
wensdata.

10. Ouders van kinderen die een wensdatum hebben die niet op een leeftijdspiek ligt
(3 maanden, 4 jaar) hebben meer kans om geplaatst te worden dan ouders van
kinderen die wel een piekleeftijd hebben.

Deze hypothesen zijn bepaald op basis van de uitkomsten van de interviews met
kinderopvangorganisaties en gemeenten en worden in hoofdstuk 3 en 4 nader
toegelicht.

De analysetechniek die is gebruikt om deze vragen te beantwoorden, staat bekend als
event-history-analyse. Deze analysemethode maakt het mogelijk om binnen een
bepaalde tijdsperiode de kans op plaatsing van een kind op de kinderopvang te
bepalen. Deze methode bestaat uit een aantal stappen, te weten:

1. Het berekenen van de kans dat een kind na 1, 2, 3 of t maanden nog op de
wachtlijst staan ook wel bekend als de `overlevingsduur'. Op deze wijze kan de
ontwikkeling van een wachtlijst in de loop der tijd in kaart gebracht worden. Met
het vorderen van de tijd, daalt de wachtlijst maar de vraag is hoe snel deze
ontwikkeling gaat.

2. Het verklaren van de kans op plaatsing op basis van enkele achtergrondkenmerken
zoals leeftijd van het kind op de wensdatum, ingeschreven staan voor meerdere en
andere dagen en locaties, het hebben van een ouder broertje of zusje op de opvang
en het type woonomgeving van het kind (het centrum van een stad, een
nieuwbouwwijk/Vinex locatie, in een buitenwijk van een stad (geen nieuwbouw of
Vinexlocatie) of in een dorp/platteland). Op deze wijze krijgen we inzicht in welke
achtergrondkenmerken een sterke invloed hebben op de kans op plaatsing en
welke een minder sterke invloed hebben. 4

3. Het beschrijven van de kans op plaatsing in de loop der tijd voor de groepen
waarvoor de verschillende achtergrondkenmerken een significant effect (p

4 We hadden ook de intentie om inburgering, weigering van een opvangplek, urgentieverklaring en of
ouders werkzaam zijn bij kinderopvangorganisatie mee te nemen in de analyse, echter het aantal
respondenten dat in deze categorieën viel was te laag. Hierdoor werd de schatting van het effect van
deze variabelen onbetrouwbaar.

3 OUDERS DIE LANG WACHTEN

3.1 INLEIDING

In dit hoofdstuk behandelen wij expliciet de ouders die lang op een plaats voor hun
kind wachten of waarvan de kinderen helemaal niet worden geplaatst. De informatie is
gebaseerd op gesprekken met directies en medewerkers van de afdeling plaatsing van
opvangorganisaties en gemeenteambtenaren.
3.2 DE HARDE KERN

Opvangorganisaties melden het bestaan van een categorie ouders die lang, langer dan
een half jaar na wensdatum, op de wachtlijst staat. Daarnaast wordt opgemerkt dat
sommige kinderen waarschijnlijk niet op de opvang zullen worden geplaatst. Bij een
aantal opvangorganisaties heeft het laatste verschijnsel ertoe geleid dat er gewerkt
wordt met een `actieve' en een `passieve' wachtlijst. Voor ouders die op de `passieve'
wachtlijst staan wordt niet actief naar een opvangplaats gezocht. Zij behouden wel
`opgebouwde rechten'. In dit onderzoek, en ook in de andere wachtlijstonderzoeken
van B&A en Regioplan is steeds uitgegaan van de `actieve' wachtlijstgegevens.

Ook onder beleidsambtenaren is het fenomeen bekend, hoewel de
wachtlijstproblematiek zich niet overal voordoet. Ouders die lang wachten, kloppen
meer dan eens bij de gemeente aan. Het gaat in `probleemgemeenten' om 1 à 2
gevallen in de week. Gezien de verdeling van verantwoordelijkheden kunnen de
ambtenaren (formeel) echter weinig uitrichten. Wel proberen ze in specifieke gevallen
via het overlegcircuit tot praktische oplossingen te komen.

In de volgende paragrafen wordt aan de hand van de gesprekken de kenmerken van
ouders beschreven die langer dan 4 maanden op de wachtlijst voor dagopvang of BSO
staan.

3.3 LOCATIEKEUZE

Er zijn populaire centra en minder populaire centra. Veel kinderopvangorganisaties
kunnen specifieke kinderdagverblijven noemen met lange wachtlijsten. Het gaat om
goed geoutilleerde nieuwe centra in de betere wijken. Of om centra vlakbij goed
aangeschreven scholen. Als eenmaal bij ouders het beeld is ontstaan dat een bepaald
centrum het beste is voor je kind, dan willen ouders wel een jaar wachten om geplaatst
te worden.

Illustratief hiervoor is de gang van zaken rond een populair centrum in een Vinex-wijk
bij Den Haag. Daar was de wachtlijst voor een kinderdagverblijf opgelopen tot langer
dan een jaar. Enkele tientallen ouders wilden hun kind er plaatsen. Dit was voor de
opvangorganisaties reden om bij twee bestaande centra extra babygroepen (9

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

kindplaatsen) te realiseren. Op deze wijze zou de druk op het ene centrum kunnen
worden weggenomen. Hoewel de extra groepen op 5-10 autominuten van het
populaire centrum waren gehuisvest, bleken ze moeilijk te vullen te zijn. Ten tijde van
dit onderzoek, ruim een half jaar na opening, waren de nieuwe groepen nog steeds niet
tot de volle capaciteit gevuld en was de wachtlijst op het populaire centrum niet
afgenomen.

Andere organisaties noemen dat zij klachten van ouders krijgen als die in de gaten
krijgen dat er een nieuwe groep elders wordt gerealiseerd, `ze hebben juist voor dit
centrum gekozen en nemen geen genoegen met een andere'. Er wordt zelfs melding
gemaakt van de situatie dat bij de oplevering van een nieuw centrum de planner van
de opvangorganisatie is opgehouden ouders te bellen die op de wachtlijst stonden voor
een ander centrum, vanwege de negatieve reacties. Blijkbaar weegt voor sommige
ouders het wachten op een plaats in het juiste centrum op tegen het niet hebben van
een plaats in de opvang.

Het bovenstaande geldt voor zowel dagopvang als BSO, de BSO kent daarnaast een
aantal meer complexe knelpunten ten aanzien van de locatiekeuze. Ook in de BSO
bestaan populaire en minder populaire centra en zijn voorbeelden te noemen van
organisaties die op loopafstand van een bestaand populair centrum een nieuw
centrum hebben gerealiseerd en moeite hebben het nieuwe centrum vol te
programmeren. In deze gevallen gaat het niet louter om een voorkeur van ouders. Met
name in Vinex-locaties waar de BSO is gerealiseerd in de school kan het voor ouders en
schoolkinderen heel vervelend zijn wanneer een bepaalde groep met bussen naar
elders wordt vervoerd, omdat de opvangcapaciteit op school onvoldoende is. Bij grotere
scholen komt het voor dat drie tot vier opvangorganisaties met busjes kinderen
ophalen, terwijl er op school zelf al een (te klein) BSO-centrum is. Dat kan chaotische
situaties geven op het schoolplein en is eigenlijk voor alle betrokkenen (kinderen,
ouders, onderwijs en opvangorganisaties) geen optimale situatie. Kinderen willen
opgevangen worden bij vriendjes en vriendinnetjes en niet rondrijden in een bus. Voor
ouders, onderwijs en opvangorganisaties betekent deze situatie meer georganiseer en
meer kosten. Zo klaagt men vanuit de opvang dat men meer leidsters nodig heeft voor
het vervoer dan voor de opvang zelf. Een opvangorganisatie net buiten Den Haag heeft
onlangs een toerbus moeten aanschaffen om kinderen van alle scholen op de Vinex-
locatie op te halen.

3.4 DAGDELEN

De Taskforce BSO heeft er in 2007 op gewezen en ook in eerdere wachtlijstonderzoeken
is het aan de orde gekomen: het fenomeen dat woensdagen en vrijdagen geen
voorkeur hebben bij ouders. Net zoals ouders bereid zijn lang te wachten op een plek in
een bepaald centrum, blijken ouders ook bereid te wachten op een plaats op maandag,
dinsdag of donderdag. Ouders opteren bijna zonder uitzondering voor opvang op
maandag, dinsdag of donderdag. Zelfs wanneer een financiële prikkel voor opvang op
woensdag of vrijdag zou bestaan sommige organisaties hebben hiermee
geëxperimenteerd- dan nog blijft deze voorkeur bestaan. Volgens sommige
geïnterviewden dwingt de Nederlandse arbeidssituatie vooral moeders om woensdag

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

en vrijdag vrij te nemen. Ouders van baby's weten dat zij over vier jaar (wanneer het
kind naar de basisschool gaat) met de vrije woensdagmiddag rekening moeten houden
en steeds meer ook met een vrije vrijdagmiddag. Ook in de werksfeer (bv. bij het
plannen van vergaderingen) wordt steeds meer rekening gehouden met zorgtaken op
woensdag en vrijdag.

Het gevolg van de voorkeur is dat in veel centra, in de BSO meer nog dan bij
kinderdagverblijven, de capaciteit van de opvang op woensdagen en vrijdagen niet
volledig benut wordt. Zelfs in de meest populaire centra, met lange wachtlijsten, is de
bezetting op woensdag en vrijdag niet 100 procent. Veel organisaties sluiten daarom
op die dagen groepen of zelfs hele centra. Dat betekent dat in sommige gevallen
feitelijk geen opvang meer mogelijk is op deze dagen. Door directies wordt er daarbij
op gewezen dat er een zichzelf versterkende werking optreedt: wanneer ouders
eenmaal een plek in de dagopvang hebben bemachtigd op maandag, dinsdag of
donderdag, dan gaan deze tijden ook gelden voor nog komende broertjes en zusjes. En
deze voorkeursdagen gelden later ook voor de BSO.

Eigenlijk ontstaat zo langzamerhand de situatie dat de maximale opvang per week in
de dagopvang niet 10 dagdelen is maar 8 of zelfs 6 dagdelen.
3.5 ZEKERHEID VOOR LATER

Volgens sommige opvangorganisaties zorgt alle commotie rond kinderopvang en het
gebrek aan capaciteit ervoor dat steeds meer ouders zich preventief- inschrijven. Ook
ouders die niet direct een plaats in de kinderopvang nodig hebben, doordat tijdelijk-
een van de ouders is gestopt met werken, ouders minder zijn gaan werken of wanneer
grootouders of kennissen oppassen, kiezen er voor zich in te schrijven in de
kinderopvang. `Je kunt maar beter ingeschreven staan, dan krijg je een plek als je die
nodig hebt' is de gedachte die ouders lijken te hebben. Sterker nog: de geluiden die
ouders bereiken over de veranderingen in de gastouderopvang die op til zijn (waarin
mogelijk de toeslag voor deze vorm van opvang wordt verlaagd) is voor ouders een
reden om zich `voor de zekerheid' in te schrijven. Sommige opvangorganisaties
hanteren twee wachtlijsten, een actieve lijst en een passieve lijst. Ouders op de
passieve lijst behouden hun plaats op de lijst, maar worden niet actief benaderd als een
plek beschikbaar komt. In het geval dat niet met twee verschillende wachtlijsten wordt
gewerkt, komen deze ouders steeds opnieuw terug in de wachtlijstonderzoeken waarin
zij als `lang wachtenden' worden gekenschetst, terwijl zij dat feitelijk niet zijn.
3.6 INBURGERAARS

Ouders die een inburgeringscursus moeten volgen, staan vaak lang op twee
wachtlijsten: eerst op de wachtlijst voor het inburgeringstraject, daarna voor de
kinderopvang. Van de opvang wordt dan verwacht dat het kind direct kan worden
geplaatst als de cursussen een aanvang nemen en dat kan meestal niet. Hierdoor blijft
de ouder op de wachtlijst voor de cursus staan en het kind op de wachtlijst voor
opvang.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Daarnaast wordt door een aantal opvangorganisaties geopperd dat de wachtlijsten in
de opvang worden gebruikt als excuus om niet te hoeven deelnemen aan de
inburgeringscursussen. Formele kinderopvang is vaak geen onderdeel van de eigen
leefwereld van inburgeraars. Sommige allochtone ouders vinden het evenals
sommige autochtone ouders- moeilijk om het eigen kind bij vreemden achter te laten.
Volgens een van de opvangorganisaties, die door de gemeente uitdrukkelijk is
aangewezen om opvang voor inburgeraars te organiseren, zou slechts 15-20 procent
van deze doelgroep, uiteindelijk gebruikmaken van reguliere kinderopvang.
3.7 ALTERNATIEVEN VOOR OPVANG

Volgens de voorgaande paragrafen is het gegeven dat een categorie ouders lang op de
wachtlijst staat een bekend fenomeen. De vraag die zich dan voordoet is: op welke
wijze combineren deze ouders de zorg voor kinderen met werk of studie?

Opvangorganisaties antwoorden het volgende:
ouders vinden voldoende tijdelijke- alternatieven- zoals:
o reguliere gastouderopvang;

o grootouders, kennissen/buren;

o andere ouders (met hetzelfde probleem);
o tijdelijk stoppen met werken;

o au-pair;

o peuterspeelzaalwerk (kinderen met een leeftijd boven 2 jaar)
Ouders die vanuit een andere wijk naar een Vinex-wijk zijn verhuisd, laten hun kind
naar de opvang in hun vorige woonplaats gaan.
Bij de BSO worden ook alternatieven als sport en muziekles genoemd.

Waar het in veel gevallen om gaat is dat opvang die niet precies voldoet aan de wensen
van ouders (qua kindercentrum en tijden) in een aantal gevallen niet opweegt tegen de
alternatieven waarvan ouders ook gebruik kunnen maken. In die zin concurreert de
reguliere opvang als het ware met informele opvang.
3.8 CONCLUSIES

Uit de gesprekken met gemeentelijke beleidsambtenaren en opvangorganisaties blijkt
het lange wachten van een bepaalde categorie ouders de volgende achtergronden te
hebben:

1. Ouders met een specifieke voorkeur voor een bepaalde locatie (bepaald centrum,
dichtbij huis of werk, dichtbij basisschool), blijven wachten tot op die locatie
opvang beschikbaar komt.

2. Ouders met een specifieke voorkeur voor bepaalde dagdelen (maandag, dinsdag,
donderdag), blijven wachten tot op die dagdelen opvang beschikbaar komt.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Uit deze opsomming zou het beeld kunnen ontstaan dat de lange wachtduur, zeker
voor een deel, is te wijten aan de opstelling van ouders zelf. Dat is niet helemaal waar,
met name in Vinex-locaties. De daar beschikbare capaciteit van centra is te gering en
daarom moeten veel ouders en kinderen uitwijken naar centra buiten de eigen
woonwijk. Dit is vooral voor basisschoolleerlingen geen optimale situatie. Deze
kinderen worden niet met eigen schoolvriendjes, dicht bij of op de eigen school en de
eigen woonomgeving opgevangen zoals wenselijk is.

4 KINDEREN DIE SNEL WORDEN GEPLAATST

4.1 INLEIDING

In het vorige hoofdstuk is gekeken naar factoren die het ontstaan van de `harde kern'
zouden kunnen verklaren. In dit hoofdstuk werpen we een blik op de andere kant van
het vraagstuk. We beschouwen ouders en kinderen die juist snel worden geplaatst.
Wellicht is het ontstaan van de `harde kern' een gevolg van het feit dat anderen sneller
zijn. Evenals in het vorige hoofdstuk is de informatie afkomstig van de
kinderopvangorganisaties en gemeenten.

4.2 `SNELLE' OUDERS EN KINDEREN

Naast kinderen die langere tijd op de wachtlijst voor dagopvang of BSO staan, is er ook
een categorie kinderen die snel wordt geplaatst. Volgens de wachtlijstonderzoeken in
2007 en 2008 wordt meer dan de helft van de kinderen op de wachtlijst voor
dagopvang binnen 3 4 maanden (na de wensdatum) en bij de BSO binnen 4 maanden
(na de wensdatum) geplaatst. Een groot aantal kinderen wordt op of voor de
wensdatum geplaatst. Aan directies en planningsmedewerkers is gevraagd welke
factoren de snelheid waarmee kinderen worden geplaatst positief beïnvloeden.
4.3 FLEXIBELE OUDERS

Een kind met twee werkende ouders, waarvan beide ouders één dag in de week niet
werken, die beiden mobiel zijn (met auto of fiets kinderen kunnen vervoeren) en die
woensdagen en vrijdagen bij de opvang afnemen, hebben in vrijwel alle situaties ook
bij populaire centra met de langste wachtlijsten vrijwel direct een plaats. En mocht er
onverhoopt geen plaats zijn op het meest populaire centrum, dan is er altijd wel een
centrum in de buurt die nog plaats heeft. Met name geldt dit in de grote steden. Daar
zijn altijd centra in mindere buurten of op bedrijventerreinen maar met dezelfde
pedagogische kwaliteit waar kinderen kunnen worden geplaatst.

De ruimte op woensdagen en vrijdagen leidt er toe dat sommige organisaties ouders
(bijna) verplichten om ook gebruik te maken van deze twee dagen. Als ouders dat niet
doen, krijgen ze gewoonweg geen plaats. In deze gebieden dwingen de
opvangorganisaties ouders tot flexibiliteit.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

4.4 NIEUWE CENTRA

In het begin van 2008 is de capaciteit aan BSO en dagopvang in Nederland enorm
uitgebreid. Veel organisaties hebben nieuwe centra geopend. Hoewel opvangcentra in
de regel vanaf 3 maanden gevuld worden (je zorgt er als organisatie in de
groepssamenstelling immers voor dat kinderen vanaf 3 maanden tot 4 jaar (bij de BSO
4 tot 12 jaar) kun je met een nieuw centrum in één keer ook kinderen met hogere
leeftijden direct plaatsen. Zo vul je immers in korte tijd het nieuwe centrum. Als gevolg
van de realisering van veel nieuwe centra in de eerste helft van 2008 konden in korte
tijd veel meer kinderen geplaatst worden dan in de maanden daarvoor. Dit zou een van
de redenen kunnen zijn dat de gemiddelde wachttijd in de loop van 2008 is afgenomen.
Daarbij is het goed te memoreren aan het feit dat veel nieuwe centra op piekdata (1
september en 1 januari) hun deuren openen. Op deze wijze profiteert de
kinderopvangorganisatie direct van een grote instroom.
4.5 VOORRANG

Kinderopvangorganisaties hebben de vrijheid om zelf voorrangsregels voor plaatsing te
formuleren. Bijna alle opvangorganisaties werken met voorrangsregels. De meest
bekende is de regel dat nieuwe broertjes en zusjes met voorrang worden geplaatst op
hetzelfde centrum, op dezelfde dagen. Deze voorrangsregel wordt steeds moeilijker toe
te passen. Doordat de meeste ouders opteren voor de bekende maandag dinsdag -
donderdag en er in veel gevallen ook in slagen hun kind op deze dagen te laten
opvangen, worden de mogelijkheden voor nieuwe broertjes en zusjes om op hetzelfde
centrum en dezelfde dagen opgevangen te worden, kleiner. Het komt steeds vaker voor
dat kinderen uit hetzelfde gezin op verschillende centra worden opgevangen. Hoewel
dit een onwenselijke situatie is, is het beter dan opvang op verschillende dagen of
dagdelen.

Een andere categorie die voorrang krijgt bestaat uit ouders die zelf in de opvang
werken. De opvang van hun kinderen is een noodzakelijke voorwaarde om opvang aan
andere ouders te kunnen aanbieden. De opvang van een kind van een pedagogisch
medewerker betekent dat 3 (bij baby's) tot 9 (in de BSO) andere kinderen kunnen
worden opgevangen. Uit gesprekken met opvangorganisaties blijkt dat zij allen
pedagogisch medewerkers (met name in eigen dienst) voorrang verlenen. Daarnaast
blijkt dat zij ook pedagogisch medewerkers proberen te bewegen gebruik te maken van
de woens- en vrijdagen. Door zelf flexibel met de inroostering van medewerkers om te
gaan kunnen de organisaties een lans breken voor het gebruik op deze dagen.

In sommige gemeenten krijgen kinderen met een sociaal-medische indicatie voorrang.
Het gaat dan bijvoorbeeld om kinderen die wachten op een plaats bij een voogdgezin.
In afwachting van die plaats is met de plaatselijke kinderopvangorganisatie
afgesproken dat kinderen tijdelijk- met voorrang worden geplaatst in de
kinderopvang.

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Tot slot geldt voor bijna alle kinderopvangorganisaties de `hardheidsclausule' bij
bijzondere omstandigheden, wanneer ouders om bepaalde redenen (door bijvoorbeeld
scheiding of overlijden van een van de ouders) niet kunnen uitwijken naar andere
dagen of centra. In die gevallen wordt een uitzondering gemaakt.
4.6 GUNSTIGE LEEFTIJDEN

De kinderopvang kent bepaalde wensdatum-`pieken' in de leeftijd van het kind. Zo is er
een piek bij de leeftijd van 3 maanden (het eerste moment dat baby's naar de opvang
kunnen) en 4 jaar (de start van het basisonderwijs/BSO). Sommige organisaties
noemen ook de leeftijd van 6 jaar als `piekleeftijd'. Wanneer een ouder een plaats
wenst voor een kind buiten de piekleeftijden, dan is er vaak snel een plek te vinden,
omdat door verhuizingen en dergelijke plaatsen in de BSO en dagopvang vrijkomen. Er
zijn overigens ook organisaties die vermoeden dat de relatie precies andersom ligt, zij
gaan er vanuit dat de groepsgrootte en de kind/leidster ratio er voor zorgen dat het
juist moeilijker wordt een `zij-instromer' te plaatsen (buiten de piekleeftijden).
Kinderen bewegen door de opvang als een cohort en daar zouden weinig plaatsen in
vrijvallen.

4.7 CONCLUSIE

Uit de gesprekken met beleidsambtenaren en opvangorganisaties blijkt het korte
wachten van een bepaalde categorie ouders de volgende achtergronden te kunnen
hebben:

1. Kinderen die reeds een broertje of zusje bij dezelfde organisatie in de opvang
hebben, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

2. Kinderen van ouders die flexibel zijn in de locatie, dagen of tijden waarop een kind
geplaatst kan worden, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

3. Kinderen van ouders met een urgentieverklaring van de gemeente, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden.

4. Kinderen van een ouders die bij de kinderopvangorganisatie zelf werken, hebben
een grotere kans om geplaatst te worden.

5. Ouders van kinderen die een wensdatum hebben die niet op een leeftijdspiek ligt
(3 maanden, 4 jaar) hebben meer kans om geplaatst te worden dan ouders van
kinderen die wel een piekleeftijd hebben. Hoewel sommige opvangorganisaties
vermoeden dat deze relatie precies andersom ligt.

Deze factoren zijn grotendeels gespiegeld aan de factoren die lang wachtenden
kunnen verwachten.

5 WACHTLIJSTADMINISTRATIES EN SURVEY ONDER

OUDERS

5.1 INLEIDING

Hoofdstukken 3 en 4 werden afgesloten met een aantal hypothesen over de
achtergronden van kinderen die lang op de wachtlijst voor opvang staan. In dit
hoofdstuk worden de hypothesen getoetst. Eerst wordt stilgestaan bij de kwaliteit van
de wachtlijsten zoals die door kinderopvangorganisaties worden gebruikt. Daarna
wordt gekeken naar de ontwikkeling van de wachttijden, wat zijn de wachttijden en
hoe neemt de kans op plaatsing toe naarmate de tijd vordert? Vervolgens gaan we
expliciet in op de kenmerken (van ouders en kinderen) die de wachttijd verlengen en
kijken we naar de kenmerken die de wachttijd juist verkorten. Tenslotte vergelijken we
de groep ouders/kinderen die überhaupt niet geplaatst is in de onderzoeksperiode met
de groep die binnen korte tijd is geplaatst.
5.2 WACHTLIJSTEN

Een van de hypothesen van ons onderzoek is dat de harde kern van de wachtlijst wordt
veroorzaak door `wachtlijstvervuiling'. Dat wil zeggen dat ouders niet meer op zoek zijn
naar een plek in de kinderopvang maar nog wel op de wachtlijst staan. In de
telefonische enquête hebben we ouders gevraagd in hoeverre hun kind nog op de
wachtlijst stond bij een bepaalde kinderopvangorganisatie5. Deze antwoorden hebben
we afgezet tegen de gegevens die we voor dit onderzoek uit de administraties van de
betrokken opvangorganisaties hebben gehaald.

Uit de onderstaande opsomming blijkt dat het beeld wat we op basis van de
administraties van kinderopvangorganisaties krijgen, niet altijd overeenkomt met de
wijze waarop de ouders de situatie in het survey beschrijven:
140 kinderen staan volgens de administratie op de wachtlijst, maar hun ouders
geven aan dat de kinderen zijn geplaatst;
279 kinderen zijn volgens de administratie geplaatst en de ouders bevestigen dit
beeld;

185 ouders geven aan dat hun kind wel is geplaatst en ook nog op de wachtlijst
staat, waarvan 97 volgens de administratie nog op de wachtlijst staat en 88 volgens
de administratie zijn geplaatst;

128 kinderen staan volgens de administratie op de wachtlijst en de ouders
bevestigen dit;

5 We hebben ouders zowel de naam van het kind als de betrokken kinderopvangorganisatie genoemd in de
telefonische enquête.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

22 kinderen zijn volgens de administratie geplaatst, doch hun ouders geven aan dat
ze nog op een plekje wachten;

56 ouders geven aan dat hun kind niet is geplaatst en dat ze ook geen plek meer
zoeken, waarvan 45 kinderen volgens de administratie nog op de wachtlijst staan
en 11 zijn geplaatst.

Tabel 5.1 Vergelijking administratieve gegevens en opgave ouders
Volgens administratie
Volgens opgave ouders Op wachtlijst Geplaatst totaal
Kind is WEL geplaatst en staat NIET meer op een wachtlijst 140 279 419
Kind is WEL geplaatst en staat NOG WEL op een wachtlijst 97 88 185
Kind is NIET geplaatst en staat NOG WEL op een wachtlijst 128 22 150
Kind is NIET geplaatst, maar ik zoek ook geen plek meer 45 11 56
Totaal 410 400 810

Kort samengevat zijn er een aantal onzuiverheden in de administratie aangetroffen. In
figuur 5.1 is dit grafisch weergegeven.

Figuur 5.1 Stroomdiagram: administratie versus opgave ouders
Onderzoekspopulatie (n=810)
Kind is WEL geplaatst Kind is WEL geplaatst Kind is NIET geplaatst Kind is NIET geplaatst,
en en en maar ik zoek ook
staat NIET meer op staat NOG WEL staat NOG WEL geen plek meer
een wachtlijst op een wachtlijst op een wachtlijst (n=56)
(n=419) (n=185) (n=150)
Onzuivere
Onzuivere Heeft een Heeft een alternatief
Zuivere Zuivere wachtenden:
geplaatsten: uitbreidingsvraag voor opvang gevonden
geplaatsten wachtenden volgens de
volgens de (zie tabel 5.2) (zie tabel 5.3)
(n=279) (n=128) administratie
administratie Zie paragraaf Zie paragraaf is het kind
wacht het kind 5.3 5.3 geplaatst
(n=140)

Buiten verdere (n=22)
Buiten verdere
analyse

analyse
gehouden

gehouden
De onzuivere geplaatsten en onzuivere wachtenden zijn buiten verdere analyse
gehouden. De zuivere geplaatsten en zuivere wachtenden zijn betrokken in nadere
analyses. Over de ouders met een uitbreidingvraag en degene die een alternatief voor
de opvang hebben gevonden, hebben we aanvullende informatie die we hieronder
beschrijven.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

De 185 ouders die aangaven dat hun kind wel is geplaatst en daarnaast nog steeds op
de wachtlijst staan, betreft uitbreidingsvraag (zie onderstaande tabel).6 59 procent van
deze ouders geeft aan graag op andere dagen opvang te willen; 25 procent wil graag
een plaats op een andere locatie en 14 procent wil graag meer uren opvang. Enkele
ouders geven aan dat hun kind nu plaats op dagopvang heeft en op de wachtlijst staat
voor BSO.

Tabel 5.2 Wat is de reden dat uw kind ondanks plaatsing nog steeds op een wachtlijst staat?
(slechts een antwoord mogelijk)

Aantal
Respondent wil graag een plaats op een andere locatie 46
Respondent wil graag op andere dagen opvang 107
Respondent wil graag meer uren opvang 25
Kind heeft KDV plek en staat nu op wachtlijst voor BSO 5
Andere reden 2
Totaal 185

De 56 ouders die aangeven geen plek meer te zoeken voor hun kind hebben daar reeds
een alternatief voor gevonden (zie onderstaande tabel). Het merendeel van deze
ouders heeft hun kind ondergebracht bij familie, vrienden, kennissen of buren. Een
aantal ouders heeft hun kind bij een andere opvangorganisatie of bij een officiële
gastouder ondergebracht.

Tabel 5.3 Wat is de belangrijkste reden dat u voor uw kind geen plek meer zoekt? (slechts een
antwoord mogelijk)

Aantal
Kind wordt opgevangen door familie/buren/vrienden/kennis 15
Kind is wel geplaatst, maar bij een andere opvangorganisatie 7
Kind wordt opgevangen door officiële gastouder 6
Niet meer nodig wegens stoppen met werken/niet doorgaan 6
Kind is alleen thuis 5
Kind wordt opgevangen door oppas aan huis / au pair 5
Kind gaat naar peuterspeelzaal 2
Niet meer nodig wegens stoppen met/niet doorgaan cursus 2
Niet meer nodig wegens verhuizing 2
Niet meer nodig wegens minder gaan werken 2
Kind gaat nu naar school 2
Andere reden 2
Totaal 56

6 Wat opvalt is dat in Kocon een uitbreidingsvraag voorzien kan worden van een speciale code en deze zijn
bij de selectie van de onderzoekspopulatie buiten beschouwing gelaten. Deze cases stonden dus in de
administratie niet als uitbreiding aangemerkt. Het kan zijn dat de administratie van de
kinderopvangorganisatie nog niet was bijgewerkt op de peildatum van het onderzoek. Ook is het
mogelijk dat de gebruikers van de betreffende kinderopvangorganisaties mogelijk niet voldoende op de
hoogte zijn van deze functionaliteit. Uit de gesprekken die in de derde meting van het wachtlijst
onderzoek in het kader van de dataverzameling met de organisaties zijn gehouden bleek veelal dat men
beperkte kennis had van de functionaliteiten van de software.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

5.3 ONTWIKKELING WACHTLIJSTEN

Voor het berekenen van de kans op plaatsing van kinderen bij
kinderopvangorganisaties hebben we een verdiepende analyse gedaan op een deel van
de onderzoekspopulatie: te weten de 279 kinderen die volgens hun ouders en de
administratie geplaatst zijn en de 140 kinderen die volgens hun ouders en de
administratie nog steeds op de wachtlijst staan. De overige respondenten hebben we
voor deze analyse buiten beschouwing gelaten, vanwege de tegenstrijdigheid en
daarmee onzuiverheid van de beschikbare informatie over status van deze kinderen.
We willen benadrukken dat de onderstaande analyse een indicatie geeft van de kans op
plaatsing bij kinderopvangorganisaties en nadrukkelijk geen representatief beeld voor
Nederland geeft. Bij de interpretatie van de gegevens is zodoende enige
voorzichtigheid op zijn plaats.

Voor zowel KDV als BSO is de `overlevingsduur' van kinderen op de wachtlijst berekend.
Hiermee wordt bedoeld de tijd dat de kinderen nog op de wachtlijst staan. In de figuren
2 en 3 zijn deze curves geschetst. De grafieken dienen als volgt geïnterpreteerd te
worden. Bij t=0 (=wensdatum opvang)7 is de overlevingsduur 100 procent, dat wil
zeggen alle kinderen staan nog op de wachtlijst, geen kind is geplaatst. Naarmate de
tijd vordert neemt het aantal kinderen dat op de wachtlijst staat (=overlevingskans) af,
omdat ze geplaatst worden. Voor de duidelijkheid, t=0 of te wel de wensdatum van de
opvang verschilt per respondent.

Dagopvang

Zo zien we in dagopvang (figuur 2) dat na anderhalve maand 10 procent is geplaatst en
90 procent nog niet. Een kwart van de kinderen wordt binnen 77 dagen geplaatst en de
helft binnen 183 dagen. Na een jaar is tweederde van de wachtenden geplaatst en
staat eenderde van de wachtenden dus nog op de wachtlijst.

7 T=0 verschilt per respondent. Voor de ene is de wensdatum maart en wordt deze geplaatst in juni en is er
een wachttijd van ongeveer drie maanden. Een ander heeft een wensdatum in januari en wordt in
september geplaatst: deze heeft een wachttijd van ongeveer 9 maanden.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Figuur 5.2 Ontwikkeling wachtlijst KDV

100%

t=50 dagen: 10%

90% is geplaatst

80% t=77 dagen: 25%
is geplaatst
70%

60%

50% t=183 dagen: 50% t=1 jaar: 66% is
geplaatst
40% geplaatst
30%

20%

t=1,5 jaar: 87%
10% is geplaatst
0%

0 90 180 260 370 490

Bij deze figuur is het belangrijk niet te vergeten dat in de dagopvang de wachtlijst voor
35 procent uit `ruis' bestaat. Dit zijn ouders/kinderen die wel in de
wachtlijstadministraties zijn aangetroffen, maar die volgens de enquête niet meer op
een plek voor dagopvang wachten. Met andere woorden: 35 procent van de kinderen
in de wachtlijstadministratie zullen naar verwachting nooit worden geplaatst bij de
betreffende opvangorganisatie.

BSO

Tien procent van de kinderen die voor het BSO op de wachtlijst staan, is binnen 20
dagen geplaatst en een kwart binnen twee maanden. De helft van de kinderen is met
229 dagen geplaatst en de helft nog niet. Na een jaar is 62 procent van de kinderen
geplaatst en 38 procent nog niet.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Figuur 5.3 Ontwikkeling wachtlijst BSO

100%

t=20 dagen: 10%
90% geplaatst
80% t=2 maanden:
25% is geplaatst
70%

60%

50%

t=243 dagen: 50%
40% is geplaatst t=1jaar: 62% is
geplaatst
30%

20%

t=1,5 jaar: 81% is
10% geplaatst
0%

0 50 150 200 300 400 500

Evenals bij de dagopvang geldt in de BSO dat niet moet worden vergeten dat een deel
van de wachtlijst uit `ruis' bestaat, in de BSO geldt een percentage van 32 procent. Dit
zijn ouders/kinderen die wel in de wachtlijstadministraties zijn aangetroffen maar die
volgens de enquête niet meer op een plek voor BSO wachten. Met andere woorden; 32
procent van de kinderen in de wachtlijstadministratie zullen naar verwachting nooit
worden geplaatst bij de betreffende opvangorganisatie.

Figuur 5.4 Wat bepaalt kans op plaatsing bij KDV?*
Kind op meerdere
Kind op andere dagen ingeschreven
dan gewenste dagen -34%
ingeschreven

+74%

Kind bij meerdere
centra ingeschreven
Geplaatst bij -38%
een grote landelijke

organisatie Kans op
+171%

plaatsing KDV

* Een doorgetrokken pijl geeft een significant verschil aan bij p

Bij een grote organisatie bleek circa driekwart van de kinderen binnen een half jaar
geplaatst te zijn en bijna alle kinderen binnen het jaar. Bij de andere organisaties was
ruim een kwart van de kinderen binnen een half jaar geplaatst en bijna de helft na een
jaar. Na anderhalf jaar staat nog bijna een kwart van de kinderen op de wachtlijst. In
dit onderzoek kan hiervoor geen reden worden gegeven.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

De helft van de kinderen wiens ouders hen ook op andere dagen dan de gewenste
hebben ingeschreven heeft binnen 3 maanden een plekje op de KDV gekregen. Van de
ouders die hun kinderen alleen op de gewenste dagen hebben ingeschreven heeft ruim
eenderde een plekje binnen drie maanden. Na een jaar is 82 procent van de kinderen
die ook op andere dagen ingeschreven staan geplaatst versus 62 procent van de
kinderen die alleen op de gewenste dagen staan ingeschreven. Na anderhalf jaar zijn
vrijwel alle kinderen die ook op andere dagen ingeschreven staan geplaatst en staat
een kleine 20 procent van de kinderen die niet op andere dagen ingeschreven nog op
de wachtlijst (zie onderstaande figuur).

Figuur 5.5 Kans op plaatsing KDV, naar wel of niet op andere dagen ingeschreven

100%

90%

80%

70% kind op andere dagen
ingeschreven (n=54)
60%

50%

kind niet op andere
40% dagen ingeschreven
30% (n=72)
20%

10%

aand anden n jaar
binnen een m a derhalf jaar
binnen 3 mbinnen een half jaarna ee
na an

5.3.1 BSO

Ouders die hun kinderen direct als ze vier jaar worden geplaatst willen op de BSO,
hebben 49 procent meer kans om geplaatst te worden, dan ouders die hun kinderen na
die leeftijd geplaatst willen hebben. Een broertje of zusje op de BSO hebben vergroot
de kans met 62 procent dat een kind wordt geplaatst. Daarnaast hebben kinderen die
bij een grote landelijke opererende opvangorganisatie ingeschreven staan twee keer
(+113%) zo grote kans op een plek dan bij een van de andere onderzochte
opvangorganisaties. In dit onderzoek kan hiervoor geen reden worden gegeven.
Verder wordt de kans op plaatsing met 40 procent vergroot als een ouder zijn of haar
kind ook op andere dan de gewenste dagen inschrijft.
Ouders die aangeven hun kind bij meerdere centra te hebben ingeschreven maken 32
procent minder kans op een plekje op de BSO voor hun kind (zie ook figuur 7).

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Figuur 5.6 Wat bepaalt kans op plaatsing bij BSO?*
Kind op andere
dan gewenste dagen
ingeschreven
+40%
Wensdatum opvang
bij leeftijd van 4 jaar
+49%

Kind bij meerdere
G eplaatst bij centra ingeschreven
een grote landelijke 32%
organisaties Kans op
+113% plaatsing BSO
Broertje of zusje
+62%

* Een doorgetrokken pijl geeft een significant verschil aan bij p

Als we de kans op plaatsing van een kind met bovengenoemde achtergrondkenmerken
tegen de tijd uitzetten, dan valt op dat in de eerste maanden dat een kind op de
wachtlijst voor het BSO staat, het meer kans op een plek heeft dan wanneer het bij de
aanvang van het vierde levensjaar opvang wenst. Na een aantal maanden op de
wachtlijst gestaan te hebben, maakt de leeftijd waarop de ouders opvang voor hun
kind wenste minder uit. Na een jaar is er geen verschil meer tussen ouders die vanaf
het vierde levensjaar opvang voor hun kind zochten en ouders die dit wilden als het
kind ouder is.

Figuur 5.7 Kans op plaatsing BSO, naar wensdatum opvang

100%

90%

80%

70%

wensdatum opvang bij
60%

leeftijd van 4 jaar (n=42)
50%

wensdatum opvang als
40% kind ouder is (n=105)
30%

20%

10%

aand anden na een jaar alf jaar
binnen een m a

binnen 3 m binnen een half jaar derh
na an

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

In de eerste maand na de wensdatum worden ongeacht de kinderopvangorganisatie
een op de 5 a 6 kinderen geplaatst. De kans dat een kind met een ouder broertje of zusje
op de BSO binnen drie maanden een plekje vindt op dezelfde BSO is 48 procent. Als een
kind geen ouder broertje of zusje op de opvang heeft, is de kans 31 procent om binnen
een maand geplaatst te worden. Na een half jaar is ongeveer tweederde van de
kinderen met een broertje of zusje op de opvang geplaatst versus eenderde van de
kinderen zonder broertje of zusje op de opvang. Na een jaar is 80 procent van de
kinderen met een broertje of zusje geplaatst en 56 procent van de kinderen zonder
broertje of zusje. Na anderhalf jaar heeft 9 procent van de kinderen met broertje of
zusje nog geen plekje gevonden en 20 procent van de kinderen zonder broertje of zusje.

Figuur 5.8 Kans op plaatsing BSO, naar wel of geen broertje of zusje

100%

90%

80%

70%

broertje of zusje (n=45)
60%

50%

geen broertje of zusje
40% (n=102)
30%

20%

10%

aand anden na een jaar alf jaar
binnen een m a

binnen 3 mbinnen een half jaar derh
na an

5.4 LANG VERSUS KORT WACHTENDEN

Bovenstaande analyse richtte zich met name op de kans op plaatsing. Een van de
onderzoeksvragen richt zich op de harde kern van de wachtenden. De vraag die
derhalve rijst is in hoeverre lang en kort wachtenden van elkaar verschillen. Hiertoe is
een nadere analyse gedaan op de groep wachtenden die langer dan 9 maanden op de
wachtlijst staat (n=66) en de groep geplaatsten die binnen 9 maanden is geplaatst
(n=206).

Hieruit blijkt dat in het KDV vrijwel alle kinderen die bij een grote landelijke opererende
opvangorganisatie op de wachtlijst stonden binnen 9 maanden zijn geplaatst en de
helft van de kinderen die bij andere organisatie op de wachtlijst stonden. Verder zien
we dat de lang wachtenden vaker bij meerdere centra, meerdere dagen en voor andere
locaties dan initieel gewenst zijn, staan ingeschreven dan degene die binnen 9
maanden zijn geplaatst. Het is opvallend dat ouders die dergelijke mate van flexibiliteit
tonen, niet sneller geplaatst worden. Daarnaast zien we dat de ouders van geplaatste

---

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

kinderen vaker bereid waren om hun kinderen op andere dan de gewenste dagen te
laten opvangen. Ook blijkt dat ouders die lang wachten vaker een plek op de KDV
hebben geweigerd dan ouders die binnen 9 maanden zijn geplaatst. Verder zien we dat
kinderen die binnen 9 maanden zijn geplaatst gemiddeld 15 maanden waren op de
wensdatum van de opvang; kinderen die lang wachtten waren gemiddeld 12 maanden
oud op de wensdatum, deze kinderen waren dus 24 maanden bij plaatsing.

Wat BSO betreft zien we dat kinderen die kort (korter dan 4 maanden) hebben gewacht
op een plekje op de opvang vaker een broertje of zusje op dezelfde opvang hebben dan
de lang wachtenden. Opvallend is dat in tegenstelling tot KDV er geen verschil tussen
de ouders van de kort en lang wachtenden is in de mate van flexibiliteit die ze voor de
dagen, tijden en locatie van de opvang hebben. Wel zien we dat lang wachtenden vaker
in een buitenwijk van een stad wonen en de snel geplaatsten vaker in het centrum van
een stad of een nieuwbouwwijk of Vinex-locatie wonen. We zien geen verschil tussen
lang en kort wachtende kinderen die in een dorp of op het platteland wonen. Verder
blijkt dat de kort wachtende kinderen gemiddeld 5,5 jaar waren op de wensdatum van
de opvang en lang wachtende kinderen gemiddeld 6,5 jaar.
5.5 TOETSING HYPOTHESEN

In deze paragraaf bespreken we in hoeverre de hypothesen die in de hoofdstukken 3 en
4 zijn opgesteld, wel of niet worden aangenomen op basis van de voorgaande analyses.

1. Ouders met een specifieke voorkeur voor een bepaalde locatie (bepaald centrum,
dichtbij huis of werk, dichtbij basisschool), blijven wachten tot op die locatie
opvang beschikbaar komt;

· Deze hypothese kon niet in de statistische analyse worden onderzocht. Uit de
wachtlijstgegevens is niet op te maken of het centrum waarvoor het kind staat
ingeschreven tot de populaire centra behoort en of dit een reden is dat ouders
langer wachten.

2. Ouders met een specifieke voorkeur voor bepaalde dagdelen (maandag, dinsdag,
donderdag), blijven wachten tot op die dagdelen opvang beschikbaar komt;

· Deze hypothese kan door middel van de statistische analyse worden bevestigd.
Ouders die een andere dag dan gewenst aanvaarden hebben respectievelijk 74
procent (dagopvang) of 40 procent (BSO) meer kans op plaatsing dan de
overige ouders.

· Deze hypothese kon niet op basis van de statistische analyse worden
onderzocht, omdat er te weinig respondenten waren die tot deze specifieke
categorie behoorden.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

· Uit de kwalitatieve analyse blijkt dat deze hypothese kan worden onderbouwd.
Deze kon echter niet op basis van de statistische analyse worden onderzocht,
omdat er te weinig respondenten waren die tot deze specifieke categorie
behoorden.

5. Kinderen die reeds een broertje of zusje bij dezelfde organisatie in de opvang
hebben, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

· Deze hypothese werd in de dagopvang niet bevestigd. In de BSO werd de
hypothese wel door de statistische analyse onderbouwd. Kinderen die al een
broertje of zusje in de BSO hebben, hebben 62 procent meer kans om geplaatst
te worden.

6. Kinderen van ouders die flexibel zijn in de locatie, dagen of tijden waarop een kind
geplaatst kan worden, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.

· Hiervoor is al aangegeven dat ouders die flexibel zijn in dagen of tijden meer
kans hebben om geplaatst te worden. Flexibiliteit in het centrum gaf juist een
kleinere kans om geplaatst te worden in die zin dat ouders die zich voor
meerdere centra hadden ingeschreven juist een kleinere kans hadden op
plaatsing (-38% bij de dagopvang en -32% bij de BSO). Wellicht is een
verklaring dat deze ouders in gebieden wonen met lange wachttijden en ze
zich daarom bij meerdere centra hebben ingeschreven. Inschrijven bij
meerdere centra is dan geen onafhankelijke/verklarende factor maar een
afhankelijke die samenhangt met de wachttijd.

7. Kinderen van ouders met een urgentieverklaring van de gemeente, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden.

8. Kinderen van een ouders die bij de kinderopvangorganisatie zelf werken, hebben
een grotere kans om geplaatst te worden.

9. Kinderen hebben een grotere kans om geplaatst te worden in andere maanden dan
september en januari omdat op 1 september en 1 januari sprake is van een piek in
wensdata.

· Er kon geen statistische onderbouwing worden gevonden voor deze hypothese.
Ook in het kwalitatieve deel kon deze hypothese niet worden onderbouwd
omdat in 2008 veel nieuwe centra zijn geopend. De data 1 september en 1
januari zijn ook piekdata in het openen van nieuwe centra waardoor de beide
effecten elkaar in 2008 wellicht hebben opgeheven.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

· Deze hypothese is ontkracht voor het BSO. Een kind met een wendatum direct
bij het bereiken van zijn 4de levensjaar heeft 49 procent meer kans om
geplaatst te worden. De relatie tussen piekleeftijd en de kans op plaatsing is
dus tegengesteld aan die welke werd verwacht. Blijkbaar heb je als kind de
beste kans om in te stromen aan de onderkant de BSO, op het moment dat je 4
wordt en is plaatsing voor `zij instromers', ouder dan 4 jaar moeilijker.

Een andere conclusie uit de statistische analyse is dat één grote landelijk opererende
kinderopvangorganisatie kinderen significant sneller kon plaatsen dan de overige
organisaties. Wanneer je je kind bij deze organisatie inschrijft heb je 171 procent meer
kans op plaatsing bij de dagopvang en 113 procent meer kans bij de BSO.
5.6 CONCLUSIE

In dit hoofdstuk is de statistische analyse van de wachtlijstadministraties en de
enquête onder ouders behandeld.

Het onderzoek heeft aangetoond dat in de dagopvang een derde van de ouders langer
dan een jaar op plaatsing moet wachten. In de buitenschoolse opvang gaat het om 38
procent van de ouders die langer dan een jaar moeten wachten.

Uit de antwoorden van ouders die niet meer op de wachtlijst staan en ook geen plek in
de opvang hebben, op de vraag hoe zij dan de opvang geregeld hebben blijkt uit het
kwalitatieve onderzoek dat ouders kunnen kiezen uit vele alternatieven. Genoemd zijn
o.a.:

Kind wordt opgevangen door familie/buren/vrienden/kennis
Kind is wel geplaatst, maar bij een andere opvangorganisatie
Kind wordt opgevangen door officiële gastouder
Niet meer nodig wegens stoppen met werken/niet doorgaan
Kind is alleen thuis

Kind wordt opgevangen door oppas aan huis / au pair

Uit de analyse van de ontwikkeling van de kinderopvangwachtlijst in de tijd kunnen we
opmaken dat de wachtlijsten in de eerste 2 tot 3 maanden snel in omvang afnemen.
Ongeveer 40 procent van de kinderen wordt in die tijd geplaatst. Daarna neemt de
omvang van de wachtlijsten langzamer af. Na een jaar is één derde nog steeds niet
geplaatst.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

In de BSO is de knik na 3 maanden minder zichtbaar en verloopt de ontwikkeling van de
wachtlijst meer geleidelijk. Na een jaar staat 38 procent, iets meer dan bij de
dagopvang, nog op de wachtlijst.

Verder zien we dat op basis van de statistische analyses de volgende conclusies
getrokken kunnen worden over de kans op plaatsing van kinderen in de opvang:
Ouders met een specifieke voorkeur voor bepaalde dagdelen (maandag, dinsdag,
donderdag), blijven wachten tot op die dagdelen opvang beschikbaar komt
Kinderen die reeds een broertje of zusje bij dezelfde organisatie in de BSO hebben,
hebben een grotere kans om geplaatst te worden. In de dagopvang is dit verband
niet gevonden.

Kinderen van ouders die flexibel zijn in de dagen waarop een kind geplaatst kan
worden, hebben een grotere kans om geplaatst te worden.
Ouders van kinderen die een wensdatum voor BSO hebben rond de vierde
verjaardag van het kind hebben meer kans om hun kind te plaatsen dan ouders van
kinderen die opvang zoeken voor een ouder kind. Deze uitkomst is omgekeerd aan
de verwachting. Blijkbaar heb je als kind de beste kans om in te stromen aan de
onderkant de BSO, op het moment dat je 4 wordt en is plaatsing voor `zij
instromers', ouder dan 4 jaar moeilijker.

In de dagopvang werd geen verband tussen leeftijd en kans op plaatsing gevonden.

Een aantal hypothesen kon niet statistisch getoetst worden, maar blijkt op basis van de
kwalitatieve analyse aannemelijk, te weten:

Ouders die een inburgeringscursus (willen) gaan volgen, schrijven zich in, maar
regelen opvang informeel hebben daardoor geen reden om van opvang gebruik te
maken.

Kinderen van ouders met een urgentieverklaring van de gemeente, hebben een
grotere kans om geplaatst te worden.

Kinderen van een ouder die bij de kinderopvangorganisatie zelf werken, hebben
een grotere kans om geplaatst te worden.

Ouders met een specifieke voorkeur voor een bepaalde locatie (bepaald centrum,
dichtbij huis of werk, dichtbij basisschool), blijven wachten tot op die locatie
opvang beschikbaar komt en hebben daardoor minder kans om geplaatst te
worden;

Twee hypothesen konden niet statistisch getoetst worden en de kwalitatieve analyse
gaf te weinig aanknopingspunten om ze aannemelijk te achten, te weten:
Kinderen hebben een grotere kans om geplaatst te worden in andere maanden dan
september en januari omdat op 1 september en 1 januari sprake is van een piek in
wensdata.

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

Het feit of het soort opvang dagopvang dan wel BSO betrof had niet veel invloed op de
geldigheid van de hypothesen. Wel kunnen de volgende verschillen worden
opgetekend. De omvang van de wachtlijst neemt in de dagopvang in het begin sneller
af dan in de BSO. In de BSO is de afname meer geleidelijk. Ook staan na een jaar meer
kinderen op de wachtlijst voor BSO dan voor dagopvang. Daarnaast is het hebben van
een ouder broertje of zusje vooral een voordeel in de BSO, niet in de dagopvang. Ook
bleek in de BSO de verwachting dat kinderen met een wensdatum op een leeftijdspiek
(4 jaar in de BSO) minder kans zouden hebben om geplaatst te worden dan oudere
kinderen precies omgekeerd te liggen. Juist kinderen met een wensdatum op hun
vierde verjaardag hadden meer kans om geplaatst te worden dan kinderen met een
oudere leeftijd.

BIJLAGE: VRAGENLIJST

B&A CENTRUM VOOR BELEIDSEVALUATIE WAAR WACHTEN OUDERS OP?

vrijdag 3 juli 2009