Ingezonden persbericht
Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 108 / datum 30 juni 2009
Unieke vondst: het middeleeuwse landrecht van Stellingwerf
In het Gelders Archief in Arnhem is de tekst ontdekt van het middeleeuwse landrecht van Stellingwerf. Het is heel uitzonderlijk dat in onze tijd nog middeleeuwse rechtsregels van een gebied worden teruggevonden. Ook is van belang dat uit Stellingwerf, een gebied met een geheel eigen historische ontwikkeling, tot dusver geen spoor van een eigen middeleeuws recht bekend was. De tekst is ontdekt door dr. Oebele Vries, universitair docent en onderzoeker aan de opleiding Friese taal en cultuur van de Rijksuniversiteit Groningen. De tekst wordt vrijdag 3 juli 2009 aan de pers gepresenteerd.
De gevonden tekst is een Nederlandse vertaling uit de late vijftiende eeuw. De oorspronkelijke tekst was in het Latijn gesteld. Deze moet zijn opgetekend in de veertiende eeuw, maar wanneer precies is niet te zeggen. De geldigheid van het landrecht van Stellingwerf is geëindigd in het jaar 1504, tegelijk met die van het Oudfriese recht.
Opstand
Het oude gebied Stellingwerf, dat voortleeft in de gemeenten Oost- en West-Stellingwerf, vormt tegenwoordig het zuidoostelijke deel van de provincie Friesland. Oorspronkelijk behoorde het tot Drenthe/Overijssel, waar destijds de bisschop van Utrecht de heerschappij voerde. In de periode 1309-1328 kwam Stellingwerf in opstand tegen de bisschop. Hierna vormde het bijna twee eeuwen lang een vrije, zichzelf besturende landsgemeente, naar het voorbeeld van Friesland, waar al langer soortgelijke republiekjes bestonden. In 1498 kwam er een einde aan de vrijheid van de Friese landsgemeenten, in 1500 ook aan die van Stellingwerf. Hertog Albrecht van Saksen werd toen de nieuwe heer. Deze lijfde het Saksische Stellingwerf in bij Friesland. Tot vandaag de dag vormt het binnen Friesland echter nog altijd een gebied met een eigen signatuur.
Tien rechtsregels
Het nu ontdekte landrecht van Stellingwerf bestaat uit tien rechtsregels. Deze zijn vastgelegd in opdracht van de 'stellingen', de rechters/bestuurders van de landsgemeente Stellingwerf. Deze rechtsregels bevatten bepalingen op het gebied van strafrecht en erfrecht. Vooral sommige strafrechtelijke bepalingen maken een archaïsche indruk. Dit geldt in het bijzonder voor de procedure van het opeisen van een afkoopsom voor een familielid dat is gedood. Zeer opvallend is de boete die wordt gesteld op het maken van inbreuk op de Friese vrijheid.
700 jaar Stellingwerf
De ontdekking van dit middeleeuwse landrecht valt toevalligerwijs samen met de viering van het feit dat Stellingwerf zevenhonderd jaar geleden zijn intrede in de geschiedenis deed. In het kader daarvan wordt er in de loop van dit jaar een groot aantal festiviteiten georganiseerd in Oost- en West-Stellingwerf, zoals een herhaling van de 19de-eeuwse Bergfeesten in Appelscha, bijzondere dorpsfeesten met een middeleeuws tintje en een oorkondententoonstelling in het Nationaal Vlechtmuseum te Noordwolde.
Symposium
Op 18 september 2009 organiseert de Stichting Stellingwarver Schrieversronte, instituut voor taal, geschiedenis en identiteit van Stellingwerf, een historisch symposium over Stellingwerf aan het begin van de 14e eeuw. Onderdeel zal zijn een eerste verkenning van het pas ontdekte landrecht door dr. Oebele Vries. Locatie: 't Vlechtwerk, Noordwolde. Meer over het symposium: www.stellingwarfs.nl.