Vlaamse Overheid
Sint-Joris en de draak ontdekt in Mechelse Sint-Janskerk
Middeleeuwse muurschildering met Sint-Joris en de draak ontdekt in Mechelse
Sint-Janskerk
Vlaamse overheid
donderdag 2 juli 2009
Restaurateurs van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed
(VIOE) hebben de afgelopen weken een meer dan levensgrote schildering
van Sint-Joris en de draak blootgelegd. Het VIOE zal de middeleeuwse
ruimte, waar vorig jaar ook een reusachtige Sint-Christoffel met
Christuskind werd aangetroffen, integraal restaureren en onderzoeken,
en erover publiceren.
Context
In oktober 2008 werd de vondst van de beeltenis van Sint-Christoffel
bekendgemaakt. Die uitzonderlijk goed bewaarde muurschildering uit de
vijftiende eeuw was aangetroffen achter het orgel, in een overwelfde
ruimte in de kerktoren. Toen al werd vermoed dat ook op de
tegenoverliggende muur schilderingen aanwezig waren. Die muur was
grotendeels onbereikbaar omdat de orgelkast en de blaasbalg ervoor
stonden. Pas toen het orgel voor restauratie werd gedemonteerd, konden
de kalklagen verwijderd worden en kwam het nieuw ontdekte tafereel
tevoorschijn.
Het orgel
Bij de installatie van het achttiende-eeuwse orgel werd een
koordoksaal gebouwd. De oorspronkelijke hoogte van de centrale
kerktoegang werd zo aanzienlijk verlaagd. Daarboven, achter het orgel,
ontstond een kleine ruimte die plaats bood aan een aantal registers in
de orgelkast en een grote blaasbalg. In die ruimte bevinden zich de
muurschilderingen.
Orgelspecialisten kwamen na onderzoek tot de vaststelling dat het
oorspronkelijke orgel veel kleiner was en volledig op het doksaal was
opgesteld. In afwachting van de orgelrestauratie werd het volledig
gedemonteerd en deskundig opgeborgen. Zo kwam de middeleeuwse
overwelfde ruimte volledig vrij. De kerkfabriek liet onmiddellijk
stellingen plaatsen voor het verdere onderzoek van de muren en
gewelven.
Sint-Joris met de draak
Het tafereel in de Sint-Janskerk is zeer dynamisch uitgewerkt.
Sint-Joris doorboort met zijn lans de keel van de draak, terwijl de
prinses met haar lam vol vertrouwen en devoot geknield toekijkt. Het
paard, in vol ornaat, is prachtig uitgewerkt en de rijke rode
brokaatmantel van de ridder wappert weids achter hem aan.
Sinds oktober 2008 kon ook de Sint-Christoffel volledig blootgelegd
worden. Het Jezuskind draagt, zoals gebruikelijk, een kleine wereldbol
in de hand. In een ontroerend detail houdt Christoffel het kind bij
het voetje vast met een vaderlijk gebaar. Op de rotsachtige oever
rechts staan eiken.
Sint-Joris was - net als Sint-Christoffel overigens - een van de
populairste middeleeuwse heiligen. Volgens de legende kwam Joris
tijdens zijn omzwervingen in Libië voorbij een stad die geterroriseerd
werd door een draak die in het moeras leefde. De bevolking probeerde
die draak te paaien door hem elke dag twee schapen te geven. Toen het
schapenbestand slonk, gaven ze hem dagelijks één schaap, en één kind
dat uitgeloot werd. Op een dag wees het lot de dochter van de koning
aan. Tijdens haar tocht naar het moeras kwam de prinses Joris tegen,
die beloofde haar te zullen bevrijden. Dat deed hij ook door de draak
met zijn zwaard te doorboren.
Op de meeste voorstellingen is de prinses afgebeeld met haar lammetje
en meestal kijken de koning en de koningin vanboven op de stadswallen
toe.
Totaalconcept
In de middeleeuwen werden de kerken versierd volgens een
totaalconcept. Figuratieve voorstellingen en de zogenaamde
architectuurpolychromie gingen hand in hand. De gewelfribben zijn
geaccentueerd met felle rode en zwarte lijnen, en versierd met
bloemetjes. De ribben komen neer op vier figuratieve consoles, die
minutieus beschilderd zijn, tot de wenkbrauwen en de wimpers toe.
Onderzoek en restauratie
Een middeleeuws totaalconcept vereist een totaalaanpak. In plaats van
de restauratie te beperken tot de figuratie, zoals nog te vaak
gebeurt, zal het conservatieteam van het VIOE (Marjan Buyle, Els
Jacobs en Philippe Schurmans) de volledige middeleeuwse ruimte met
haar hele afwerking restaureren. Het onderzoek van de schilderingen
zal uitgevoerd worden door erfgoedonderzoekers Marjan Buyle en Anna
Bergmans. De schildertechniek zal gedetailleerd onderzocht worden,
alsook de iconografie, de stijl, de context en de functie van deze
schilderingen. De resultaten van dat onderzoek worden gepubliceerd in
Relicta, het wetenschappelijke tijdschrift van het VIOE.
Publiekswerking
Na de restauratie zal met de kerkfabriek en de stedelijke diensten
bekeken worden op welke manier dit uitzonderlijke ensemble
toegankelijk gemaakt kan worden. Nu al krijgen de bezoekers informatie
via geïllustreerde infopanelen en een videovoorstelling. Vroeger al
bleek dat er een grote belangstelling is voor dergelijke
restauratiewerken. Vanaf eind augustus zijn er werfbezoeken mogelijk.
De belangrijkste doelgroep bestaat uit mensen uit de sector van de
monumentenzorg, maar ook andere belangstellenden mogen zich melden.
Als u een bezoekje wilt brengen aan de restauratiewerken, kunt u
contact opnemen met Evelien Oomen, evelien.oomen@rwo.vlaanderen.be.
Voor meer persinformatie kunt u terecht bij:
Barbara Daveloose, pr-verantwoordelijke
Tel: 02 553 16 62
Fax: 02 553 16 55
Gsm: 0494 68 36 22
E-mail: barbara.daveloose@rwo.vlaanderen.be