NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 29-05-2009
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de Militaire Willemsorde, de Voorjaarsnota, de
Europese verkiezingen en de vrijheid van meningsuiting
VRAAG:
Laten we eerst eens even beginnen met een bijzondere ceremonie hier op
het Binnenhof vanmiddag. Kapitein Kroon werd geridderd. Dat gebeurt
niet vaak. De laatste keer was een jaar of vijftig geleden. Met welk
gevoel heeft u naar hem zitten kijken?
BALKENENDE:
Het was een heel bijzondere manifestatie. Kapitein Kroon die de
Militaire Willemsorde kreeg, en u zegt het al: het was meer dan
vijftig jaar geleden dat deze onderscheiding werd uitgereikt. Ik was
ontzettend blij voor kapitein Kroon. Ik vond het geweldig om dit te
mogen meemaken, want we hebben hier wel te maken met een militair die
ongelooflijk veel heeft betekend voor zijn manschappen. Ik heb hem
zelf gesproken. Een bescheiden mens. Ik vind het echt een militair van
het beste soort om het zo maar eens te zeggen.
VRAAG:
Heldendom zei u.
BALKENENDE:
Ja, heldendom. En zo is het ook. Als ik zie wat hij heeft gepresteerd
in heel moeilijke omstandigheden. Dat was militair gezien knap, maar
tegelijkertijd is het ook een mens die oog heeft voor gewonde maten
die daar zijn. Ja, en dat dwingt bij mij enorm veel respect af. En ik
vind het erg mooi moet ik zeggen dat na die lange tijd er weer een
Riddersorde is uitgereikt.
VRAAG:
Zou dit navolging verdienen? Ik bedoel: we nemen steeds meer deel aan
combat-missions zoals dat heet in vergelijking tot het recente
verleden. Zou u vinden dat deze orde vaker zou moeten worden
toegekend?
BALKENENDE:
Laat ik dit zeggen: ik hoop in ieder geval dat het niet nog eens
vijftig jaar gaat duren voordat deze onderscheiding wordt gegeven. Ik
hoop ook dat het vaker zal gaan gebeuren, maar dat is natuurlijk echt
afhankelijk van de prestaties die mensen leveren. En dat moeten we
afwachten, maar ik was uiteraard ook verrast toen ik ineens ook hoorde
van: er zit een nieuwe onderscheiding aan te komen. En als je dan
naderhand het verhaal van zo'n iemand hoort: ja dat is echt
indrukwekkend. Ik vond het ook erg mooi moet ik zeggen voor de mensen
van zijn peloton. Ik heb ook hen nog gesproken. En voor de oude
ridders. Die hebben het allemaal een geweldig mooie dag gevonden.
VRAAG:
Goed, laten we van het moderne heldendom in militair opzicht dan gaan
naar uw eigen heldendom in moeilijke tijden, namelijk de economische
recessie. De Voorjaarsnota is uit. 1,8 miljard aan bezuinigingen. Dat
was op zichzelf al bekend. Waar vallen de klappen?
BALKENENDE:
Het is zo dat wij een deel leveren doordat we de zaken anders gaan
doen. Bezuinigingen op de ministeries die naar voren komen. Ook
mede-overheden gaan hieraan bijdragen: provincie en gemeente. Die
combinatie leidt dan tot 1,8 miljard structureel bezuinigen.
VRAAG:
Wat gaan wij gewone burgers ervan merken?
BALKENENDE:
Dit heeft meer te maken met geld dat minder is voor ministeries. Dat
is iets anders dan dat het direct de koopkracht zal raken. Dat is even
niet aan de orde.
VRAAG:
Maagzuurremmers en dat soort dingen heb je wel gelezen. Dat soort
verhalen.
BALKENENDE:
Ja, maar ik maak wel even onderscheid tussen wat de problemen zijn van
diverse ministeries. Ook dat een ministerie vanwege een overschrijding
van de kosten zal moeten....
VRAAG:
Maar Volksgezondheid bijvoorbeeld. De kosten van de gezondheidszorg
rijzen nog steeds de pan uit. Dat geldt ook voor het aantal WAO'ers.
Dat stijgt ook nog. Vandaag werden cijfers van het CBS bekend dat
sinds 2005 weer een stijging is van het aantal bijstandsuitkeringen.
Dat moet natuurlijk ergens van worden betaald.
BALKENENDE:
Het is wel goed om met name over die WW-uitkeringen - een belangrijk
punt op dit moment. Wij hebben gezegd, normaal gesproken is het zo dat
sociale zekerheid - wanneer sprake is van het overschrijden van al
deze geplande uitgaven, dan zou je eigenlijk extra moeten ombuigen. Je
moet dan het systeem gaan veranderen. De regels aanpassen. We hebben
gezegd: in dit jaar en volgend jaar accepteren wij dat de WW gewoon
wordt overschreden. Dat betekent dus geen extra ombuigingen, want we
willen dat mensen ook niet de onzekerheid hebben als ze hun baan
verliezen.
VRAAG:
Geldt dat ook voor de bijstand?
BALKENENDE:
De bijstand is budget dat door gemeenten wordt bekostigd. Normaal
gesproken is het ook altijd zo dat gemeenten het zelf gaan opvangen.
Dan is natuurlijk een kwestie dat gemeenten hun eigen financiering op
orde moeten hebben.
VRAAG:
Maar goed, als het er heel veel zijn dan kom je op een gegeven moment
als gemeente natuurlijk ook in de problemen.
BALKENENDE:
Ja, maar het is wel zo dat de gemeenten er natuurlijk de nodige
ervaring mee hebben hoe je omgaat met bijstand. Je hebt natuurlijk ook
weer te maken met de reguliere bijstand en de bijzondere bijstand. Het
is wat technisch, maar bijzonder bijstand is wat meer om maatwerk te
kunnen leveren. En daar houden gemeenten rekening mee. U heeft gelijk.
We zien nu eigenlijk voor het eerst dat de aanspraak op de bijstand
weer gaat toenemen.
VRAAG:
Het sociaal vangnet wordt nu meer aangesproken als gevolg van de
economische recessie.
BALKENENDE:
Ik heb ook mensen gehoord dat de verklaring dat er meer
bijstandaanspraak komt, is juist dat de mensen die nu in de WW zitten,
niet in staat zijn gebleken om een andere baan te vinden. Dat ze
daardoor noodgedwongen nu aanspraak moeten gaan maken op de bijstand.
VRAAG:
Dat is treurig voor die mensen. En het is ook treurig voor degenen die
dat geld moet geven, namelijk de gemeenten. Stel nu dat zij in de
problemen komen, geeft het Rijk dan extra geld ook aan gemeenten?
BALKENENDE:
De gemeenten gaan eigenlijk dezelfde financiële benadering krijgen die
wij hebben. Als wij gaan ombuigen, gaan gemeenten ook ombuigen.
Wanneer gemeenten meer geld moeten besteden aan bijstand moet het ook
worden opgevangen.
VRAAG:
Dat gaat dus ten koste van andere dingen?
BALKENENDE:
Ja, dat kan betekenen dat je soms moet gaan herprioriteren.
VRAAG:
Ook de geestelijke gezondheidszorg is gestegen. Bij Volksgezondheid
zien we dat, maar concreet voor burgeres: blijft het kunstgebit
vergoed? Als je een psychiater of psycholoog nodig hebt omdat je in de
problemen zit, blijft dat vergoed? Maagzuurremmers? Dat zijn
voorbeelden van volksgezondheid.
BALKENENDE:
Nee, dat klopt. Maar we hebben vandaag in de Voorjaarsnota de algemene
kaders vastgesteld. Wanneer we het nu hebben over de specifieke
invulling daarvan dan zal dat nog volgen. Dat vind ik wel terecht,
want je moet echt heel goed weten wat je doet met dit soort concrete
maatregelen die mensen zouden kunnen raken.
VRAAG:
Dan staat er nog een opvallend zinnetje in ieder geval in de
persberichten naar aanleiding van de besluitvorming rondom de
Voorjaarsnota, namelijk 'geld voor bewoners, budgetten en de
wijkaanpak wordt overgeheveld van de begroting van het ministerie van
WWI naar het gemeentefonds'. Betekent dat nu dat u minister Van der
Laan zijn portemonnee heeft afgepakt vandaag?
BALKENENDE:
Nee, u citeert wat in het persbericht staat. Het geld wordt
overgeheveld. Wat betekent dat? Dat betekent niet dat er wordt
omgebogen. Het geld dat bestemd is voor deze ontwikkeling van wijken
gaat nu rechtstreeks naar het gemeentefonds. En waarom doen we dat? Om
juist te zorgen dat gemeenten maatwerk kunnen leveren.
VRAAG:
Maar de centrale regie van de minister vervalt daar dus. Het wordt op
lokaal niveau opgelost.
BALKENENDE:
Ja, maar dat is ook juist de bedoeling, want we hebben gezegd dat
willen wij die wijken impulsen geven dan kunnen we bepaalde
faciliteiten bieden als overheid. En dat doen we ook, we hebben er
geld voor vrijgemaakt. Alleen het concreet uitwerken van plannen,
zaken oppakken, dat is een zaak van gemeenten.
VRAAG:
Maar waar heb je dan die minister nog voor nodig?
BALKENENDE:
Om nog wel, natuurlijk, de algemene kaders aan te geven. Want de
afgelopen tijd hebben we juist gezegd: we willen dat die wijken echt
beter worden. Dat de kwaliteit van leven verbeterd wordt. Dus als we
extra politieagenten inzetten, de wijkagenten, zullen die met name ook
naar deze moeilijke wijken gaan. Alleen, het is ook wel zo dat die
algemene kaders kunt vaststellen vanuit de regering, maar het echte
werk moet natuurlijk toch lokaal worden gedaan.
VRAAG:
Het is dus niet zo dat het mes gaat in een van de belangrijkste
doelstellingen van dit kabinet?
BALKENENDE:
Nee, absoluut niet.
VRAAG:
Voor de duidelijkheid. Goed, dan staan we een paar dagen voor de
Europese verkiezingen. Donderdag 4 juni moeten of mogen we met zijn
allen naar de stembus. Met welk opkomstpercentage zou u gelukkig zijn?
BALKENENDE:
Vorige keer hadden we 39,3%. Dat was beter dan het Europees
gemiddelde. Ik hoop dat we hoger zullen zitten.
VRAAG:
En als we lager zitten?
BALKENENDE:
Dan zou ik het buitengewoon betreuren. En de reden is u wel duidelijk.
Wanneer we het hebben over Europa. Dat is geen abstractie. Dat is niet
alleen Straatsburg en Brussel. Europa heeft te maken met dat wij ook
met elkaar kunnen verdienen omdat we Europa hebben.
VRAAG:
2000 euro per jaar levert Europa de gemiddelde Nederlander op. Maar
goed we lopen er kennelijk - blijkens de peilingen - nog niet heel erg
warm voor. Nu was het zo dat na het verwerpen van die Europese
grondwet met dat referendum hier in Nederland, dat het kabinet zei:
wij moeten beter ons best gaan doen om Europa onder de aandacht van de
burger te brengen. Dan kun je je afvragen of dat dan wel gelukt is.
BALKENENDE:
Ja, maar we hebben toen ook wel iets anders gezegd. We hebben gezegd,
want het was natuurlijk een wake-up call hebben we het toen genoemd
het referendum, want het bleek dat de afstand tussen Straatsburg en
Brussel en de Nederlandse bevolking groot was. Er was kritiek op een
superstaat, het tempo van uitbreiding. Dat hebben we ons wel ter harte
genomen. Toen hebben we ook gezegd: wanneer we willen dat het Europees
project goed loopt dan is het ook van belang dat mensen die Europese
idealen zien, maar ook de betekenis van Europa voor hun eigen leven.
We hebben het afgelopen jaar heel veel gedaan aan wat betekent Europa
voor banen? Voor de economie? Wat betekent Europa voor veiligheid van
mensen? Wat betekent Europa voor de aanpak van klimaat?
VRAAG:
Stemmen dus?
BALKENENDE:
Dat vind ik absoluut. Absoluut. Want ook al heb je bepaalde kritiek.
Bijvoorbeeld over regels uit Brussel. Daar sluit ik mijn ogen niet
voor. Ook ik vind dat er minder regels moeten komen vanuit Brussel,
maar dan liever dat je daar een debat over voert en dat je gebruik
maakt van je democratisch recht dan wanneer je zegt van: laat maar.
VRAAG:
Hoeveel zetels haalt de PvdA denkt u?
BALKENENDE:
Daar doe ik geen uitspraken over.
VRAAG:
Ik dacht ik probeer het even via de andere kant.
BALKENENDE:
Ik wil graag dat iedereen stemt.
VRAAG:
Tot slot nog even iets serieus: De leider van de VVD, Mark Rutte,
heeft een initiatiefwet in voorbereiding waarin de vrijheid van
meningsuiting verder wordt uitgebreid. En daarin de
Holocaust-ontkenning niet langer per definitie strafbaar is. Wat vindt
u daarvan?
BALKENENDE:
Ik vind het onbegrijpelijk en ik vind het beneden alle peil. Ik vind
het onbegrijpelijk omdat de Holocaust zoveel leed heeft veroorzaakt.
Zes miljoen joden die zijn vermoord. Ik ben zelf in Auschwitz geweest
in het Yad Vashem muesum. Ik ben in het ghetto geweest in Warschau. Ik
heb gesproken met overlevenden. Ik weet hoeveel pijn de Holocaust nog
steeds oplevert.
VRAAG:
Dus u vindt het onbegrijpelijk?
BALKENENDE:
Ik vind het onbegrijpelijk omdat het ook hier gaat om gevoelens van
mensen. Waar we steeds recht aan moeten doen. En we mogen nooit
vergeten wat er toen is gebeurd. En als je zegt: de Holocaust, het
ontkennen ervan is nu strafbaar, en je gaat dan zeggen: dat doen we
maar niet. het moet gezegd kunnen worden, dan zijn we echt verkeerd
bezig.
VRAAG:
Neemt u het hem kwalijk eigenlijk?
BALKENENDE:
Ik neem het hem wel kwalijk ja. Ik neem het hem kwalijk. Ik zeg
vanwege het leed dat bestaat bij zoveel mensen. Maar tegelijkertijd
begrijp ik het ook niet, omdat hij dit in het begin van het jaar al
eerder naar voren heeft gebracht. En toen ben ik in de Kamer geweest.
En toen heb ik ook tegen hem gezegd dat als wij een land krijgen
waarin hij zegt dat de vrijheid van meningsuiting zo moet worden
opgerekt dat aanzetten tot haat, dat beledigen, het ontkennen van de
Holocaust daar deel vanuit gaat maken. Zo'n land wil ik niet hebben.
Dat heb ik toen tegen hem gezegd, en nu zien we toch dat de VVD ermee
doorgaat.
VRAAG:
Laatste vraag. Heel kort antwoord in verband met de tijd. Stel nu dat
die initiatiefwet van de grond komt, dan moet het kabinet zijn
handtekening zetten. Gaat u dat dan doen?
BALKENENDE:
Eh, ik denk dat die kans helemaal nihil is, maar ik denk dat het nooit
zover zal komen. Ik heb er het vaste vertrouwen in dat het Nederlandse
parlement niet met deze merkwaardige ideeën meegaat. Maar ik heb ook
trouwens al begrepen dat de lijsttrekker voor de Europese verkiezingen
al afstand heeft genomen.
VRAAG:
Ik dank u voor het gesprek.
BALKENENDE:
Graag gedaan.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, RS)
Ministerie van Algemene Zaken