De Pont stichting
Steve McQueen
projectzaal
Gravesend/Unexploded 2007
30 mei tm 6 september 2009
| collectie
De in Nederland wonende kunstenaar Steve McQueen (Londen, 1969)
vertegenwoordigt Engeland dit jaar op de Biënnale van Venetië, die
deze zomer voor de 53ste keer wordt gehouden. Twee jaar geleden toonde
hij er zijn filminstallatie Gravesend/Unexploded, die is aangekocht
door Museum De Pont en nu in de projectzaal wordt gepresenteerd.
Gravesend is een 17 minuten durende film over het mineraal coltan. De
film wordt getoond in combinatie met Unexploded, een opname van nog
geen minuut die McQueen in 2003 maakte in Basra, tijdens zijn verblijf
in Irak als `war artist'.
Weinig mensen zullen zich realiseren dat er een verband bestaat tussen
hun mobiele telefoon of laptop en de gewelddadige strijd die het
oosten van de Democratische Republiek Congo al jaren in zijn greep
houdt. Het gebied is rijk aan coltan, een mineraal waaruit het
tantalium wordt gewonnen dat gebruikt wordt in elektronische
apparatuur. Door de sterk gestegen prijs heerst in de provincie Kivu
een ware coltankoorts. De aanwezigheid van het kostbare metaal zorgt
er niet alleen voor dat de partijen elkaar het gebied des te heviger
betwisten, de illegale handel in coltan fourneert ook de middelen om
die strijd te financieren. McQueen heeft het oorlogsgeweld, de schade
aan het milieu en de corrupte handel bewust buiten beeld gehouden.
Gravesend opent met het productieproces in de steriele omgeving van
een hightech laboratorium en stelt daar de lichamelijke arbeid waarmee
het erts wordt gewonnen, tegenover. De film combineert bijna abstracte
beelden van de Congo-rivier met een rood ondergaande zon aan de
monding van Theems.
Hoewel het thema en de aan de realiteit ontleende beelden de film een
aantal kenmerken geven van een documentaire, laat Gravesend zich in de
eerste plaats ervaren als een episch gedicht. McQueen confronteert de
kijker met meerduidige, vaak raadselachtige beelden. Door het
veelvuldig gebruik van close ups en het indringende geluid krijgen
deze een fysieke, bijna tastbare kwaliteit.
Het is niet de eerste keer dat McQueen kiest voor een sociaal,
maatschappelijk thema. Het uit 2002 daterende Western Deep gaat over
de goudwinning in Zuid Afrika. Hunger, zijn vorig jaar in Cannes met
de Camera d'Or bekroonde speelfilmdebuut, heeft de hongerstaking van
IRA-leden in de Maze-gevangenis tot onderwerp. McQueens betrokkenheid
mondt echter nooit uit in een expliciete stellingname. Hij houdt vast
aan het tastbare en laat het oordeel over aan de kijker. Bij Gravesend
wordt het verhaal over de achtergronden en de implicaties van wat we
zien, niet verteld. Uit de titel zouden we kunnen opmaken dat de
geschiedenis zich altijd herhaalt. Gravesend is de plaats aan de
monding van de Theems, waar Marlow de hoofdfiguur uit Joseph Conrads
`Heart of Darkness' (1902) zijn verhaal vertelt over zijn
nachtmerrie-achtige missie in koloniaal Afrika en de duistere kanten
van de menselijke natuur. 'The air was dark above Gravesend, and
farther back still seemed condensed into a mournful gloom ...'
Voorpagina English site home algemeen educatie collectie
tentoonstellingen auditorium publicaties pers
e-mail vulling vulling vulling