Rijksuniversiteit Groningen

Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 86 / 29 mei 2009

Grutto's op reis naar Afrika met hypermoderne satelliet-zenders

Sinds vorige week vliegen 15 grutto's in Fryslân rond met een kleine zender in de buikholte. De zenders zijn met behulp van een kleine operatie ingebracht door de Amerikaanse dierenarts Daniel Mulcahy en zijn Texelse collega David Tijssen. Met behulp van de zenders zullen de vogels ongeveer een jaar lang te volgen zijn in hun broedgebied in Fryslân en ook gedurende hun trektochten naar en van Zuid-Europa en Afrika. "Met dit unieke project hopen we meer te weten te komen over de precieze trekroute van deze bedreigde weidevogel", zegt onderzoeksleider prof.dr. Theunis Piersma van de Rijksuniversiteit Groningen.

Sinds enkele jaren vliegen er in Nederland meerdere vogelsoorten met een kleine zender rond, zoals grauwe kiekendieven, purperreigers en kleine mantelmeeuwen. "Bij deze soorten wordt de zender met een tuigje vastgemaakt op de rug, maar dat is bij een kleine soort als de grutto, die bovendien hele grote afstanden af legt, niet de beste optie", zegt Piersma. "'Buiten-boord zendertjes' kunnen de stroomlijn van de grutto beïnvloeden en het tuigje kan gaan knellen als de vogels voor de wegtrek heel vet worden. Gelukkig zijn de implanteerbare zenders sinds kort zó klein dat we die nu kunnen gebruiken voor ons onderzoek aan de trek van volwassen vogels die na de broedtijd mogelijk in één ruk van Nederland naar gebieden ten zuiden van de Sahara trekken."

Snel ontwikkelende techniek

De zenders wegen 26 gram, inclusief antenne. Tijdens een korte operatie in een mobiele operatieruimte in het veld, werd het zendertje ingebracht in een luchtzak in de buikholte van de vogels. "Die luchtzak is een onderdeel van het ademhalingssysteem van vogels", aldus Dan Mulcahy. De ervaring leert dat je daar zonder problemen zo'n steriele zender in kunt plaatsen. Mulcahy is als dierenarts verbonden aan het Alaska Science Center van de US Geological Survey. Hij plaatste sinds 1993 enkele duizenden zenders bij in totaal 34 diersoorten, van roofvogels tot ijsberen. "Deze techniek ontwikkelt zich razendsnel", zegt Mulcahy. "Op dit moment is de grutto de kleinste diersoort waarbij we zenders kunnen implanteren". De zender staat in contact met de Franse Argos satellieten.

Rode Lijst soort

Al is Piersma overtuigd van de veiligheid van het systeem, toch heeft dit onderzoek hem de nodige hoofdbrekens gekost. "Je doet een operatieve ingreep op een vogel die daar niet om heeft gevraagd. Dat doe je dus niet zonder daar eerst erg lang en goed over na te denken en te discussiëren. Uiteindelijk hebben we geconcludeerd dat ons doel dit middel heiligt. Als we weten waar de grutto's op hun trek naar en van de overwinteringsgebieden op krachten komen, kan de bescherming van deze vogels buiten Nederland beter worden opgepakt." Van de Noordwest-Europese populatie broedt 90 procent procent in Nederland, maar deze populatie nam tussen 1975 en 2005 met 65 procent af door de enorme intensivering van de landbouw. De grutto staat sinds 2006 op de IUCN-wereldlijst van bedreigde soorten en is nu een Rode Lijst soort.

Het zenderonderzoek is een gezamenlijk project van de Rijksuniversiteit Groningen, de US Geological Survey in Alaska, ecologisch onderzoeksbureau Altenburg en Wymenga in Feanwâlden en de coalitie Nederland-Gruttoland en wordt financieel ondersteund door de Directie Kennis van het Ministerie van LNV en de Provincie Fryslân. Vanaf 1 juni kunnen de gezenderde grutto's worden gevolgd op www.grutto.nl.