Universiteit van Amsterdam
Negentiende-eeuwse liberalen bestreden darwinisme met maatschappelijk programma
Promotie Geschiedenis
woensdag 27 mei, 14.00 uur
Enkele jaren na de publicatie van zijn On the origin of species by means of natural selection in 1859 - waarvan in het vroege voorjaar van 1860 een Nederlandse vertaling beschikbaar was - bereikte Darwin in Nederland een heldenstatus. Darwins theorie van natuurlijke selectie zorgde voor grote ophef. Vanuit confessionele kringen werd zijn gedachtengoed scherp aangevallen, want het tastte de ethische wortels van de Nederlandse beschaving aan. Liberalen en socialisten liepen er evenwel mee weg; ook al hadden ook zij moeite om de negatieve consequenties van Darwins evolutietheorie te rijmen met hun vooruitgangsgeloof. Omdat het darwinisme werd toegepast op de mens, de moraal, de inrichting van de samenleving en de politiek, werd het in de tweede helft van de negentiende eeuw een niet meer weg te denken fenomeen. Janneke van der Heide onderzocht wat het darwinisme teweeg bracht in Nederland in de vijftig jaar van het verschijnen van zijn hoofdwerk tot aan het Darwinjaar 1909. Ze richtte zich op verschillende onderwerpen: Darwins theorie, zijn vertalers, zijn adepten, zijn bewonderaars en zijn critici; de reacties uit wetenschappelijke kring; de publieke ontvangst; en de morele en sociale consequenties die aan het darwinisme werden verbonden. Voor Van der Heide is een van interessantste thema's de manier waarop de vooruitgangsgezinde liberalen een politiek en maatschappelijk programma ontwikkelden om alle negatieve consequenties van het darwinisme - het determinisme, de morele degeneratie, de strijd om het bestaan en de surivival of the fittest - tegen te gaan. Wilde men van de beschaving geen pandemonium maken, dan diende men een zeer hardnekkige strijd om de beschaving te voeren.
Mw. J. van der Heide: Darwin en de strijd om beschaving in Nederland. 1859-1909. Promotor is dhr. prof. dr. P. de Rooij.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.