Universiteit van Amsterdam
Massaproductie bij middeleeuwse kralenmakers vergelijkbaar met hedendaagse bedrijfsvoering
Promotie Archeologie
woensdag 27 mei, 12.00 uur
Aan de hand van een omvangrijke vondst van beenbewerkingsafval onderzocht Thomas Spitzers de technische ontwikkeling en het micro-economisch handelen bij kralenmakers in de late middeleeuwen. Hij bekeek het botafval bij kralenmakers uit de dertiende tot zestiende eeuw uit de Zuid-Duitse stad Konstanz. Dit afval vormt het overblijfsel van een beenbewerkingstechniek, waarbij kleine voorwerpen, zoals gebedssnoerkralen en knopen, veelal in grote hoeveelheden uit dierenbotten werden geboord. Spitzers stelt dat de ontwikkelingen in de productiewijzen duidelijke overeenkomsten vertonen met processen in de hedendaagse bedrijfsvoering en maatschappij. Rond 1300 paste de werkwijze bij het klassieke beeld van de middeleeuwse ambachtsman met genoeg tijd om zich met aandacht en precisie aan zijn werk te wijden, zonder veel planning en organisatie, de verschillende onderdelen van het productieproces achter elkaar uitvoerend. Een extreme stijging van de vraag naar goedkope gebedssnoeren, vermoedelijk samenhangend met het Concilie van Konstanz (1414-1418), leidde rond deze tijd tot een massaproductie door de keuze voor bepaalde productvormen en technieken en de structurering van het productieproces. De productie werd opgesplitst in vereenvoudigde en gestandaardiseerde stappen volgens vaste, doordachte patronen, die uitgevoerd konden worden door leerlingen en gezellen in een georganiseerde werkplaats. Een terugval van de vraag leidde vervolgens tot inefficiëntie in het gebruik van grondstoffen en arbeid, terwijl de structurering van de productie werd voortgezet. Spitzers stelt dat de verdere verwerking van reeds mislukte producten op een gedachteloze herhaling van gestandaardiseerde handelingen duidt. Zijn onderzoek biedt een basis voor de studie van soortgelijk vondstmateriaal en geeft een overzicht van het ontstaan, de geografische verspreiding en technische details van de gebruikte techniek.
Dhr. T. A. Spitzers: Die Konstanzer Paternosterleisten. Analyse zur Technik und Wirtschaft im spätmittelalterlichen Handwerk der Knochenperlenbohrer. Promotor is dhr. prof. dr. H.A. Heidinga.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.