25-05-2009
KNAW-president Dijkgraaf wijst in jaarrede op risico's kenniscrisis en
roept op tot krachtenbundeling wetenschap
Vanmiddag sprak president Robbert Dijkgraaf tijdens de jaarlijkse
Verenigde Vergadering van de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen zijn eerste jaarrede uit. Hij wees op het bestaan van
een derde crisis, naast de economische crisis en de ecologische
crisis, ontstaan door het uithollen en afkalven van de kennisbasis.
Deze kenniscrisis is volgens Dijkgraaf gevaarlijk, omdat zij aan de
oplossing van de beide andere crises in de weg staat. Voor de
wetenschap formuleerde hij twee belangrijke opgaven: krachtenbundeling
van universiteiten tot een Europees kennisknooppunt en het verleiden
van jonge mensen tot een loopbaan in onderzoek en innovatie.
In het Amsterdamse Trippenhuis sprak Robbert Dijkgraaf, in mei vorig
jaar aangetreden als president van de KNAW, tot een gezelschap van
Akademieleden en genodigden. In zijn betoog met de titel 'Kennis en
Crisis', legde Dijkgraaf de kredietcrisis en de energie- en
milieucrisis langs de meetlat van het Nederlandse onderwijs, onderzoek
en innovatie.
Over de kredietcrisis zei Dijkgraaf: "Er is een enorme bel lucht uit
de fietsband van de wereldeconomie ontsnapt en met een flinke mand
boodschappen op de bagagedrager voelen we nu iedere kiezel op het
wegdek." Hij wees op de grote gevolgen van de krimp van de Nederlandse
economie, waardoor investeringen in onderwijs, wetenschap en
technologie onder druk staan, de derde geldstroom afneemt en kennis en
talenten dreigen te verdwijnen.
De tweede crisis is de ecologische crisis. Dijkgraaf: "Achter de
economische donderwolken doemt een nog veel dreigender perspectief op:
de ecologische crisis met de moderne incarnatie van de vier
apocalyptische ruiters honger, ziekte, energietekort en
klimaatverandering. Bij het oplossen van deze problemen is voor de
wetenschap een cruciale rol weggelegd." Volgens de Akademiepresident
kan deze crisis onmogelijk worden bedwongen met het huidige niveau van
kennis en technologie; fundamenteel nieuw onderzoek is nodig.
De derde crisis is het gevolg van afkalving en uitholling van het
kennisniveau van Nederland. Dijkgraaf: "Het is een paradox waar ik me
dagelijks over verbaas: de wereld wordt steeds ingewikkelder, krijgt
steeds grotere problemen, maar we lijken er steeds minder van te
willen weten." Omdat Nederland het enige land is in de Europese Unie
dat de afgelopen tien jaar geen groei van het onderzoeksbudget heeft
gekend ten opzichte van de economische welvaart, terwijl de
studentenaantallen groeien en de internationale competitie toeneemt,
concludeert de Akademiepresident dat de Nederlandse wetenschap haar
eigen kredietcrisis heeft.
Dijkgraaf eindigde met twee oproepen aan de wetenschap. Hij brak een
lans voor het slechten van barrières tussen universiteiten omdat
internationaal succes een bundeling van krachten vereist: "Het is
kwalijk dat de landelijke onderzoekscholen dreigen te verwezen. We
staan op het punt intellectueel kapitaal te vernietigen en bedrading
door te knippen in plaats van aan te leggen." De grootste uitdaging
voor de wetenschap is volgens Robbert Dijkgraaf echter het aanboren
van nieuwe lagen van talent door de jeugd te enthousiasmeren voor de
wereld van het onderzoek. De rekening van de crises mag dan ook niet
bij de studenten van nu belanden. Dijkgraaf trok een parallel met de
roerige jaren zestig: "Ook nu zit de generatie die door de crisis
getekend wordt in de collegebanken. Het zijn onze studenten die
geraakt zullen worden door de brokstukken; het zijn onze studenten die
met moeilijke perspectieven op de arbeidsmarkt worden geconfronteerd,
óók in de wetenschap. Zij zijn het die de komende decennia de
infrastructuur van een nieuwe economische orde zullen moeten bouwen en
de wereld naar een duurzame toekomst moeten leiden."
De volledige tekst van de Jaarrede van de KNAW-president kunt u als
pdf downloaden van de KNAW-website.
KNAW, Het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam.
Postbus 19121, 1000 GC Amsterdam.
Afdeling Communicatie tel. 020-5510733, fax 020-6204941.
communicatie@bureau.knaw.nl
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen