Eerste Kamer: zorgen over autonoom Curaçao en St. Maarten
22 mei 2009
De Eerste Kamer heeft dinsdag 19 mei na een debat met staatssecretaris
Bijleveld-Schouten van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en
minister Hirsch Ballin van Justitie op hoofdlijnen groen licht gegeven
aan het proces van staatkundige vernieuwing van het Koninkrijk (
31.568 ). Verschillende fracties in de senaat hebben de bewindslieden
echter aangekondigd kritisch te zullen kijken naar de wetsvoorstellen
waarin de staatkundige vernieuwing nader wordt uitgewerkt. Het gehele
pakket moet uitmonden in ontbinding van het land de Nederlandse
Antillen, de autonome status binnen het Koninkrijk van Curaçao en
Sint Maarten en het omvormen van de eilanden Bonaire, Sint Eustatius
en Saba (BES-eilanden) tot openbare lichamen binnen Nederland. Het
eiland Aruba dat twintig jaar geleden een status aparte verwierf
blijft een land binnen het Koninkrijk naast Nederland en in de
toekomst Curaçao en Sint Maarten.
Over de situatie op Aruba leven in de Eerste Kamer grote zorgen. Met
instemming werd het voornemen van staatssecretaris Bijleveld begroet
om binnen een half jaar een wetenschappelijk onderzoek te laten
instellen naar de bestuurscultuur op dit eiland.
Staatssecretaris Bijleveld zei in het debat met de Eerste Kamer met
nadruk dat Nederland zich niet op een einddatum voor invoering van de
nieuwe verhoudingen op de Antillen heeft vastgelegd. "Eind 2010 is een
realistischer inschatting dan begin 2010", verklaarde de
staatssecretaris in antwoord op opmerkingen in de senaat dat Curaçao
waarschijnlijk meer tijd nodig heeft om als zelfstandig land binnen
het Koninkrijk te kunnen functioneren. Van meerdere kanten werden in
de senaat zorgen geuit over de mogelijkheden van Curaçao en vooral
van Sint Maarten om voldoende draagvlak te vinden voor een zelfstandig
bestaan binnen het Koninkrijk. Wat de positie van Sint Maarten
aangaat, liet mevrouw Bijleveld weten dat zij een 'plan B' achter de
hand houdt voor het geval dit eiland niet blijkt te kunnen voldoen aan
de criteria voor het verwerven van de status als zelfstandig land
binnen het Koninkrijk.
Eenstemmigheid is er in de Eerste Kamer over de voorwaarden die
Nederland aan de autonomie van de twee eilanden heeft gesteld op het
gebied van financieel beheer, goed bestuur en rechtshandhaving. Op
deze terreinen mogen geen verdere concessies worden gedaan. Nu
Nederland de sanering van een schuld van 1,7 miljard euro op zich
neemt, kunnen zijn aanvullende wensen gerechtvaardigd, was de
redenering van enkele fracties. Mevrouw Linthorst zei namens de
PvdA-fractie dat zij het verwijt van neokolonialisme verre van zich
werpt. De meeste woordvoerders gaven aan dat de uitslag van het
referendum op Curaçao - waarbij 52% zich uitsprak voor de
staatkundige hervorming - op zichzelf verheugend is, maar dat tegelijk
is gebleken hoe verdeeld de bevolking over dit onderwerp is. Met name
de Antilliaanse politici hebben een taak in het overbruggen van de
kloof tussen voor- en tegenstanders van de voorwaarden voor autonomie,
vinden de meeste senatoren. OSF-senator Ten Hoeve pleit er voor dat
ook vanuit Nederland een handreiking wordt gedaan aan de oppositie.
Hiermee doelt hij echter niet op een versoepeling van de gestelde
voorwaarden.
Door enkele fracties wordt in de senaat aangedrongen op uitvoering van
een in 2006 aangenomen motie-Schuurman , waarin de Eerste Kamer de
regering oproept het statuut voor het Koninkrijk uit 1954 te herijken
en aan te passen aan de eisen van de tijd. VVD en D66 kritiseren de
wijze waarop de regering statuut en Grondwet hanteert om de
staatkundige vernieuwing zonder wijziging van de Grondwet te kunnen
doorvoeren. De CDA-fractie heeft twijfels over het uitgangspunt dat
bij de verkiezing van leden van de Eerste Kamer de leden van de
eilandsraden van de BES-eilanden dezelfde positie hebben als de leden
van de Nederlandse Provinciale Staten. Volgens minister Hirsch Ballin
is deze oplossing wel in overeenstemming met de Grondwet.
De minister verklaarde in antwoord op meerdere vragen dat vrij verkeer
van personen tussen de verschillende delen van het Koninkrijk
uitgangspunt van beleid is. VVD-senator Van Kappen sprak in het debat
de vrees uit dat burgers als gevolg hiervan zullen verhuizen naar die
delen van het Koninkrijk waar het voorzieningenniveau en de rechten
van de burgers het beste zijn geregeld. Volgens hem begeeft Nederland
zich met de staatkundige vernieuwing in een uiterst moeizaam en
complex proces. De VVD is ervan overtuigd dat Sint Maarten nauwelijks
kan functioneren zonder structurele en blijvende ondersteuning vanuit
Nederland. Dit betekent volgens hem in feite een beperking van de
voorgestelde autonomie. Hij bindt de regering op het hart om strak
vast te houden aan de eisen van goed bestuur, rechtshandhaving en een
degelijke financiële huishouding. "Deze eisen markeren wat de VVD
betreft de grenzen waarbinnen de autonomie van Curaçao en Sint
Maarten vorm moet krijgen", aldus Van Kappen.
Voorts kritiseerde de VVD-senator het besluit om af te zien van één
politiekorps voor de hele Nederlandse Antillen. Nu is afgesproken at
er drie afzonderlijke politiekorpsen komen voor Aruba, Curaçao en
Sint Maarten. Van Kappen vraagt de regering of is gekeken naar de
Franse variant. Die houdt in dat de lokale politiekorpsen zich
bezighouden met de normale dagelijkse politiezorg, maar dat de zware
georganiseerde grensoverschrijdende criminaliteit wordt bestreden door
een gezamenlijk centraal geleide politieorganisatie. Minister Hirsch
Ballin antwoordde dat een gespecialiseerde recherchecapaciteit deel
uitmaakt van de voorgenomen gemeenschappelijke voorzieningen voor de
politie. Ook forensisch onderzoek valt hieronder, zo antwoordde hij op
een specifieke vraag van de fracties van CU en SGP.
Mevrouw Van Bijsterveld (CDA) stelt dat de staatkundige verandering op
de Antillen geen eindpunt mag zijn, maar juist een startpunt voor
nieuwe verhoudingen binnen het Koninkrijk. Bij de voorbereiding van
een nieuw statuut moeten ook maatschappelijke organisaties aan beide
zijden van de oceaan worden betrokken, zoals bepleit in het
CDA-rapport 'Naar een Salsa op klompen' pdf icoon . Mevrouw Van
Bijsterveld vindt dat de regering zich nu terecht beperkt tot de
noodzakelijke wijzigingen van het statuut in het kader van deze
herzieningen. Maar zij verlangt tegelijk een bredere visie bij de
evaluatie over vijf jaar. In antwoord hierop kondigt de
staatssecretaris een brede visie aan over herziening van het Statuut,
onder meer door het opstellen van een essaybundel en symposia. Ook
komt er een notitie over de wijze waarop in de autonome delen van het
Koninkrijk de fundamentele rechten van burgers kunnen worden
gewaarborgd.
Evenals andere senatoren hecht mevrouw Ten Horn (SP) groot belang aan
het vasthouden aan strikte criteria voor de uiteindelijke beslissing
of Curaçao en Sint Maarten een nieuw land binnen het Koninkrijk
worden. Zij vindt dat er voldoende vertrouwen moet zijn dat het nieuwe
land vanaf de eerste dag van de nieuw verworven status daadwerkelijk
in staat is om als zelfstandig land te functioneren. Voor de SP is het
belangrijkste dat de inwoners er uiteindelijk beter van worden.
Kritiek heeft mevrouw Ten Horn op Aruba, dat sinds de opstelling van
een protocol in 1993 nog steeds de afspraken niet is nagekomen. Zij
herinnerde de staatssecretaris tijdens het debat aan haar uitspraak in
de Tweede Kamer dat 'van belastingparadijzen op de BES-eilanden geen
sprake kan zijn'. Zij fulmineerde ook tegen het bestaan van
vrijhandelszones op de Nederlandse Antillen, die worden gebruikt voor
de doorvoer van verdovende middelen, andere smokkelwaar en het
witwassen van criminele gelden.
Mevrouw Linthorst van de PvdA-fractie meent dat de druk op de Eerste
Kamer om in te stemmen met de afspraken die de regering heeft gemaakt
met de Antillen en Aruba bijzonder groot is. "We zijn met dit proces
in een fuik gezwommen". Het is de PvdA-fractie opgevallen dat nu de
BES-eilanden 'bijzondere Nederlandse gemeenten' worden, meerdere
Nederlandse departementen zich nu verantwoordelijk voelen voor de
kwaliteit van de daar aanwezige voorzieningen. Er ontstaat een
discussie over het gewenste niveau van de sociale voorzieningen (er
mag niet teveel verschil met Nederland zijn, maar ook niet met de
Caribische omgeving in aanzuigende werking te voorkomen), het niveau
van het onderwijs en de gezondheidszorg, milieu en ruimtelijke
ordening en de veiligheid van vliegvelden die moeten voldoen aan
Europese veiligheidseisen. De PvdA-fractie vraagt zich af de
schuldsanering voldoende is om met een schone lei te beginnen en of de
eisen die aan de sanering worden gesteld afdoende zijn. Forse kritiek
heeft Linthorst op het bestuur van Aruba, waar geen leerplicht geldt
en volgens haar de economie mede draait op illegale arbeid.
Ook mevrouw Lagerwerf-Vergunst hekelde namens de fracties van SGP en
ChristenUnie het ontbreken van de leerplicht op Aruba. Volgens haar
staat op Aruba, ondermeer vanwege de kleinschaligheid van haar
voorzieningen en de lokale samenleving, de kwaliteit van de
rechtsstaat onder druk. GroenLinks-senator Laurier maakt zich zorgen
over de infrastructuur en de uitvoering van bestuurlijke taken op het
gebied van natuur, milieu en ruimtelijke ordening. Ook voor hem is
Sint Maarten het grootste zorgenkind. "Ik betwijfel of ze de weelde
van autonomie kunnen dragen".
Senator Engels van D66 wijdde zijn bijdrage aan het debat voor het
noodzakelijke wetgevingsproces dat naar zijn mening hier en daar op
gespannen voet staat met de Grondwet. D66 heeft weliswaar begrip voor
het uitzonderlijke karakter van de op handen zijnde
wetgevingsoperaties, maar vraagt de regering nadrukkelijk in de
komende wetsvoorstellen uitvoerig te motiveren en te onderbouwen,
waarom afbreuk zal worden gedaan aan het in de Grondwet verankerde
legaliteitsbeginsel. "In beginsel zijn delegatiebepalingen die de
mogelijkheid bieden zonder parlementaire machtiging af te wijken van
de wet staatsrechtelijk niet geoorloofd", oordeelde senator Engels.
Hij verwijst naar een door de Eerste Kamer in 2006 aanvaarde
motie-Jurgens waarin deze opvatting is vastgelegd.
---
* stenogram 19 mei 2009 pdf icoon
Eerste Kamer der Staten Generaal