Universiteit Maastricht

Transnationale gezinnen in Ghana
NWO-subsidie voor onderzoek naar gevolgen van migratie

Valentina Mazzucato studeerde Politieke Wetenschappen en Frans in de VS waarna ze promoveerde in de Landbouweconomie. Vervolgens deed ze in verschillende Afrikaanse landen antropologisch en economisch onderzoek. Tijdens haar werk in Ghana werd ze gegrepen door het thema migratie. "Ik kan een heel positief verhaal vertellen", zegt ze. "Zeker in economische zin. Een vader of moeder die erin slaagt om onderdak te vinden in bijvoorbeeld Nederland, die vindt werk en stuurt een deel van de verdiensten naar Ghana. Hoe onderbetaald ze ook zijn als schoonmaker of bediende, ze slagen er altijd in om geld op te sturen. En honderd euro is in Ghana een groot bedrag."

Inkomsten
Die inkomsten uit het westen zijn uiterst belangrijk voor de Ghanese economie. Naar schatting zijn er momenteel één tot anderhalf miljoen Ghanezen die vanuit het buitenland hun familie onderhouden. "Via deze weg komt veel meer geld binnen dan de reguliere ontwikkelingshulp. Het stelt de familie in staat medicijnen en onderwijs te bekostigen," zegt hoogleraar Mazzucato die in maart van dit jaar overstapte van de Universiteit van Amsterdam naar Maastricht. "Of een begrafenis. Een mooie begrafenis is in Ghana heel belangrijk voor het behoud van sociale verbanden tussen migranten en hun familie en andere verwanten. Dit mechanisme geldt natuurlijk voor veel meer Afrikaanse landen. Inkomsten van migranten zijn van groot economisch belang. Maar ik concentreer me op Ghana en daar stel ik de laatste jaren vast dat er een keerzijde aan het verhaal zit. Er zijn steeds meer problemen met de achterblijvers."

Op zich is het in de Ghanese cultuur geen probleem om kinderen tijdelijk onder te brengen bij familie, legt Valentina Mazzucato uit. "Het is er zelfs gewoonte op het platteland. Kinderen worden ingezet om te helpen in de huishoudens en op het land. Dat oma een deel van de opvoeding doet of een broer die niet gezegend is met veel nakomelingen een neefje of nichtje gestuurd krijgt; het is volstrekt normaal. Maar tijden veranderen. Meer mensen leven in de grote steden. Daar is de opvang van kinderen niet zo vanzelfsprekend. En als papa of mama naar Europa vertrekt om werk te zoeken, dan is het de bedoeling dat het gezin snel volgt."

Hereniging
En dat laatste is door de aangescherpte immigratieregels steeds moeilijker geworden. "Het duurt jaren voordat een economisch asielzoeker een vergunning krijgt, als het al lukt. Hereniging van het gezin is eerder uitzondering dan regel. Dat wachten frustreert en bovendien zijn er zorgen over de opvang. Geld om regelmatig het geboorteland op te zoeken is er niet. Reizen is sowieso moeilijk, omdat je daarvoor een verblijfsvergunning en paspoort moet hebben. Omdat ze hun leven hier niet kunnen opbouwen en er zorgen zijn om thuis, functioneren Ghanezen niet goed in Nederland als zij problemen ervaren met de opvoeding van hun kinderen in Ghana. Ze zijn regelmatig ziek, raken psychisch in de problemen en integreren niet. Zeker vrouwen in zulke situaties hebben het moeilijk en uit de cijfers blijkt dat net het aantal vrouwelijke emigranten groeit." Uit de cijfers blijkt ook dat de helft van de gemigreerde Ghanese ouders, kinderen achterlaat. "Het gaat om grote aantallen, misschien wel een half miljoen kinderen. Een deel van hen heeft problemen, zo hebben we vastgesteld na bezoeken aan scholen en in workshops met onderwijzers. En de kinderen die veel later dan gepland uiteindelijk naar Nederland komen, hebben het evenzeer moeilijk. Ze komen in slechte buurten terecht, op zwarte scholen waar drugs, seksueel losbandig gedrag en slechte schoolprestaties zorgen voor spanningen. En de integratie bemoeilijken. Met alle sociale gevolgen en kosten vandien. Uit onderzoek is komen vast te staan dat kinderen die jong naar Nederland komen, veel beter de cultuur en gewoontes oppikken en verder normaal presteren."

Valentina Mazzucato gaat met een team in Ghana onderzoeken wat er gebeurt met de gezinsleden die achterblijven. Tegelijkertijd wordt bekeken hoe de immigranten het ervan afbrengen in Nederland. "Twintig gezinnen gaan we heel intensief volgen. We willen graag weten of emigranten beter integreren als de opvang thuis goed geregeld is. En natuurlijk wat de gevolgen zijn voor een gezin als de vader of de moeder emigreert om een betere toekomst te zoeken. Zeker als de scheiding lang duurt." In Ghana wordt bovendien een grootschalige studie uitgevoerd onder schoolkinderen, om te zien wat de effecten zijn van de migratie van hun ouders op hun opleiding, gezondheid en geestelijke gesteldheid.

Politiek
Eigenlijk wil de onderzoekster er geen politiek issue van maken. Maar ze beseft dat er geen ontkomen aan is. "De resultaten van dit onderzoek hebben direct te maken met de Europese migratiepolitiek. Ik begrijp dat er politici zullen zijn die het onderzoek aangrijpen als argument om iedere buitenlander weg te sturen. Maar de grenzen sluiten is geen oplossing, mensen terugsturen al helemaal niet. Mensen migreren nu eenmaal, dat is een feit. En ze houden nauwe banden met hun thuisland. Het zou beter zijn om de integratie te bevorderen door beleid te maken die rekening houdt met deze feiten. Dit kan door of gezinnen snel te laten herenigen, of ze goed te laten functioneren in transnationaal verband, door bijvoorbeeld het heen en weer reizen van ouders te vergemakkelijken. Met dit nieuwe onderzoek wil ik daar wetenschappelijk bewijs voor vinden."

Contactgegevens:
Prof. dr. Valentina Mazzucato, Faculteit der Cultuur en Maatschappijwetenschappen, tel 043 388 3381, e-mail v.mazzucato@maastrichtuniversity.nl