NEN
Van 'de 954' naar PL en SIL
woensdag 13 mei 2009, 11:18
Na een overgangsperiode van drie jaar moet de machinebouwer eind dit
jaar toch echt overschakelen van de oude veiligheidscategorieën in de
norm NEN-EN 954 naar de PL- of SIL-niveaus volgens NEN-EN-ISO 13849 en
NEN-EN-IEC 62061.
Veiligheidsfuncties van een machinebesturing dienen op dit moment te
voldoen aan de Europese normen NEN-EN 954-1 of NEN-EN-IEC 62061. De
954 wordt als geharmoniseerde Europese norm vervangen door zijn
opvolger NEN-EN-ISO 13849 deel 1 met zijn PL-indeling. Daarnaast kan
de SIL-indeling volgens de vernieuwde
NEN-EN-IEC 62061 worden toegepast.
Gevaren
Een van de grootste gevaren bij een machine wordt gevormd door de
energetisch aangedreven bewegende delen. Indien toegang tot deze delen
tijdens normaal bedrijf noodzakelijk is, kan gebruik worden gemaakt
van verschillende besturingstechnische veiligheidsmaatregelen,
waaronder een blokkeerscherm (toegangsdeur, -klep of -hek), een
lichtscherm, tweehandenbediening of een schakelmat.
Bij het ontwerp van deze besturingstechnische maatregelen wordt op dit
moment gebruikgemaakt van de Europese norm NEN-EN 954-1. Deze norm
kent een kwalitatieve risicobeoordelingsmethodiek, risicograaf
genoemd, die het risico in vijf categorieën (B, 1, 2, 3 of 4)
verdeelt. De norm komt echter binnenkort te vervallen. Deze norm werd
ook op internationaal niveau gewaardeerd en is al in 1999 aangenomen
onder de aanduiding ISO 13849 deel 1.
Validatie
De huidige norm NEN-EN 954-1 is echter slechts gericht op het ontwerp
van onderdelen van het besturingssysteem dat een veiligheidsfunctie
vervult. Omdat een besturingstechnische veiligheidsfunctie, zoals een
hekbeveiligingscircuit, altijd wordt opgebouwd uit meerdere
onderdelen, zoals een signaalopnemer of sensor, de logische
verwerkingseenheid (veiligheidscomponent) en een signaalgever plus
bijvoorbeeld een magneetschakelaar, ontstaan hierdoor in de praktijk
problemen. Regelmatig komt het voor dat een hardware-engineer wel
veiligheidscomponenten voor de juiste NEN-EN 954-categorie selecteert,
maar ze foutief toepast en daarmee de categorie van het totale
veiligheidscircuit verlaagt. Bovendien wordt het veiligheidscircuit
van de gehele keten niet gevalideerd.
In 2003 werd daarom deel 2 van NEN-EN 954 ontwikkeld en meteen
geharmoniseerd tot NEN-EN-ISO 13849 deel 2. Sinds dat moment behoort
validatie op het ontworpen veiligheidscircuit als geheel tot
activiteit die de norm voorschrijft. In de dagelijkse praktijk is er
echter een aantal problemen met de toepassing van NEN-EN 954-1, vooral
als het gaat om de digitale veiligheidsbesturingen. Daarvoor hebben de
elektrotechnici van de internationale IEC in 2005 de norm NEN-EN-IEC
62061 met een indeling naar Safety Integrity Level (SIL) ontwikkeld.
Deze is in 2006 geharmoniseerd onder de Europese Machinerichtlijn.
zie ook de volgende gerelateerde onderwerpen:
NEN Machinebouwmail (Publicatie)