Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Peruaanse stalagmieten verraden klimaatverandering
28 april 2009
Krijgt Nederland als waterrijk land in de toekomst te maken met de
door Al Gore voorspelde `Inconvenient truth'? NWO-onderzoeker Martin
van Breukelen, promovendus aan de Vrije Universiteit te Amsterdam,
analyseerde stalagmieten uit het Zuid-Amerikaanse Amazonebekken in
Peru. Met behulp van deze stalagmieten kan hij klimaatveranderingen
uit het verleden reconstrueren. Van Breukelen promoveert op maandag 11
mei.
Informatie om klimaatmodellen te testen ligt op aarde in verschillende
vormen opgeslagen; in ijsformaties, plantenresten, oceanen en in
grotten. Kalkformaties in grotten, zogeheten speleothemen, bieden
inzicht in het landklimaat. De meest bekende speleothemen zijn
stalagmieten, staande formaties, en stalactieten, hangende formaties.
Van Breukelen vond in Zuid-Amerika stalagmieten die informatie geven
over het klimaat tot ruim 13.000 jaar geleden.
Stabiele zuurstofisotopen
In de kern van een stalagmiet is een kleine hoeveelheid (fossiel)
grotwater ingesloten, zogeheten vloeistofinsluitsels. Dit ingesloten
water is net zo oud als het carbonaat van de stalagmiet waar het in
opgesloten zit. Om klimaatverandering te kunnen bestuderen, heeft Van
Breukelen de zuurstofisotopenverhouding van zowel het grotwater als de
stalagmiet geanalyseerd. Door middel van een extractietechniek kan de
isotopenverhouding van het 'fossiele' water gemeten worden. Omdat dit
water duizenden jaren opgesloten heeft gezeten, geeft het unieke
informatie over de klimaatgeschiedenis.
Veel klimaatonderzoek op land en zee is gebaseerd op het meten van
subtiele veranderingen in de verhouding van stabiele zuurstofisotopen
in bijvoorbeeld ijs- of steenformaties. Isotopen van een element
hebben een verschillend aantal neutronen maar altijd een gelijk aantal
protonen. Lichte isotopen (16O) reageren anders op
klimaatveranderingen dan de zwaardere isotopen (18O). Deze
klimaatveranderingen resulteren in een veranderde verhouding van de
16O en 18O isotopen. De verhoudingen van de verschillende
isotoopelementen zuurstof, koolstof en waterstof leveren zo bruikbare
informatie op over het klimaatsverleden. Van Breukelen gebruikt deze
informatie voor het reconstrueren van temperatuur- en
neerslagveranderingen.
Een `Inconvenient truth' voor Nederland?
Klimaatonderzoek laat zien dat ook zonder menselijke invloeden het
klimaat op aarde in het verleden veranderlijk was. In hoeverre de mens
sinds de industriële revolutie de klimaatveranderingen heeft
beïnvloed, is nog steeds onduidelijk. Het blijft belangrijk te
beseffen dat studies naar het klimaatverleden inzicht kunnen geven in
het natuurlijke gedrag van het klimaat in het heden. Daarnaast kunnen
de huidige klimaatmodellen alleen worden verbeterd als er meer
gegevens uit het verleden beschikbaar zijn om de nauwkeurigheid van
deze modellen te testen. De door Van Breukelen gebruikte
onderzoeksmethode waarbij gekeken wordt naar stalagmieten is van groot
belang voor klimaatonderzoek. Deze methode biedt de mogelijkheid om
nauwkeurig en onafhankelijk temperatuurveranderingen en
neerslagpatronen te reconstrueren van duizenden jaren geleden.
Van Breukelen voerde zijn onderzoek uit met behulp van een subsidie
van NWO-onderdeel WOTRO Science for Global Development. WOTRO richt
zich op het financieren van vernieuwend wetenschappelijk onderzoek
naar ontwikkelingsvraagstukken, in het bijzonder duurzame ontwikkeling
en armoedebestrijding.
..............................
Meer informatie:
* Martin van Breukelen (Vrije Universiteit)
* t.: 06 286 63 202, martin.van.breukelen@falw.vu.nl
* Promotiedatum: 11 mei 2009
* Promotor: prof. dr. D. Kroon, copromotor: dr. H.B. Vonhof
laatst gewijzigd op 28 april 2009