De ontwikkeling van de elektriciteits- en aardgasmarkten in België in 2008

28/04/2009 11:00

VREG

Jaar 2008

Persbericht

Samenwerking tussen de vier Belgische energieregulatoren

Jaarlijks publiceren de vier regulatoren een statistisch overzicht van de elektriciteits- en aardgasmarkten in België. Het doel van deze publicatie blijft sinds de eerste publicatie in april 2005 onveranderd: de regulatoren willen de ontwikkeling van de mededinging opvolgen aan de hand van een gezamenlijk transparant document met uniforme en consistente statistieken over de energiemarkt in België en in de respectieve gewesten.

Markante gebeurtenissen van het afgelopen jaar worden overlopen en gegevens over het aardgas- en elektriciteitslevering in de verschillende markten worden in het rapport belicht.

Wat de ontwikkeling van de Belgische energiemarkt aangaat was de belangrijkste gebeurtenis van 2008 ongetwijfeld de finalisatie van de reeds in 2006 aangekondigde fusie van Suez en Gaz de France. Als gevolg van de begeleidende maatregelen die door de nieuwe fusiegroep werden voorgesteld om de openstelling van de energiemarkt en de vrije mededinging te waarborgen, kon ook de Europese Commissie haar goedkeuring hechten aan het fusieplan. Vooreerst heeft Suez in 2008 haar participatie (57,24%) in Distrigas na een biedprocedure afgestaan aan de Italiaanse onderneming Eni S.p.A in ruil voor onder meer activa op de Italiaanse markt. De overdracht werd definitief op 30 oktober 2008, wat inhoudt dat de gevolgen op de aardgasmarkt pas echt voelbaar zullen zijn vanaf 2009. Aansluitend heeft het Britse Centrica in 2008 bekendgemaakt de participatie van GDF in SPE die 25,5% bedroeg en waarop zij een voorkooprecht had, over te nemen waardoor Centrica de volledige meerderheid (51%) verworven heeft in SPE, de tweede elektriciteitsproducent van het land. De officiële bevestiging van de overname gebeurde begin 2009. Verder heeft Electrabel in december 2008 aangekondigd een deel van zijn elektrische centrales en van zijn nucleair productiepark te zullen ruilen met de Duitse stroomproducent E.ON. Door deze operatie, die was afgesproken in het kader van het zogenoemde Pax Electrica 2 akkoord met de Belgische regering, krijgt E.ON in de toekomst tussen de 10 en 15 procent van de Belgische elektriciteitsproductie in handen en wordt een belangrijke speler na GDF Suez (Electrabel) en SPE.

Eveneens aansluitend bij de vorming van de fusiegroep GDF Suez en deels in afspraak met de Belgische regering, hebben Publigas, de holding die de belangen van de Belgische gemeenten in de gassector overkoepelt, en de groep GDF Suez een akkoord bereikt over het aandeelhouderschap van Fluxys, de beheerder van het Belgische aardgasvervoersnet, en over de controle van de LNG-gasterminal te Zeebrugge. Ingevolge het akkoord zal Publigas zijn belang in Fluxys tegen eind 2009 optrekken tot 51,28%. Op het einde van 2008 bezaten GDF Suez en Publigas beide 45% van Fluxys. GDF Suez verkrijgt wel 60% van het kapitaal van Fluxys International, de nieuw op te richten organisatie die wordt afgesplitst van Fluxys en die onder andere de participatie in de LNG terminal controleert. Publigas krijgt 20% van Fluxys International en Fluxys het saldo (20%). Fluxys zal tevens instaan voor het beheer van de terminal.

Dankzij de ingebruikname door Fluxys LNG van de vierde opslagtank voor vloeibaar aardgas en van de verdubbeling van de vergassingsinstallatie op de site van de LNG terminal te Zeebrugge verdubbelde in 2008 de Belgische invoercapaciteit voor vloeibaar aardgas van 4,5 BCM /j naar 9 BCM/j.

Door de indienstneming vorig jaar van de dwarsregeltransformator op 380 kV in het hoogspanningsstation Zandvliet en van twee dwarsregeltransformatoren op 380 kV in het hoogspanningsstation Van Eyck, kan Elia de elektriciteitsstromen uit onze buurlanden op het zeer hoge spanningsnet beter beheersen en beter spreiden. Deze investering heeft een gunstige invloed op de mogelijkheid tot uitwisseling van elektrische energie met de buurlanden en bijgevolg op de toekomstige ontwikkeling van de markt.

Tevens introduceerde Elia vanaf 1 juli 2008 het principe van 'netting' van tegengestelde nominaties op de interconnectie met Frankrijk, wat leidde tot een efficiënter gebruik van de interconnectiecapaciteit. In de loop van half september 2008 werd dit principe ook toegepast op de interconnectie met Nederland.

De Belgische elektriciteits- en aardgasmarkt

In 2008 bedroeg het totale aardgasverbruik in België 190,9 TWh, wat een lichte stijging (+0,87%) betekent tegenover het verbruik in 2007 (189,3 TWh). Deze lichte stijging is het netto resultaat van een tegengestelde evolutie waarbij de daling van het verbruik door de industriële afnemers en de elektriciteitsproducenten werd gecompenseerd door de iets sterkere toename van het verbruik door de openbare distributie. Het jaar 2007 was inderdaad uitzonderlijk warm.

Op de groothandelsmarkt voor aardgas die de leveringen aan de rechtstreekse afnemers aangesloten op het net van Fluxys evenals de bevoorrading van de distributienetten omvat, zijn vorig jaar drie bijkomende spelers begonnen met de leveringen van aardgas, waardoor in 2008 in totaal 9 ondernemingen actief waren op de Belgische markt. Bij de nieuwkomers blijft het marktaandeel van Eneco Intenational BV beperkt tot 0,3% en E.ON Ruhrgas behaalt slechts een zeer miniem marktaandeel (0,02%). Norsk Hydro Energie AS dat slechts in de tweede jaarhelft van start ging met de leveringen behaalt een marktaandeel van 0,7%.

Het aandeel van Distrigas op de groothandelsmarkt daalde in 2008 verder in vergelijking met 2007 en bedroeg 72,4%. De daling (-5.8%-punt) is groter dan de daling van de voorbije jaren (vb. 2007/2006: -2,4%-punt). Ook de nieuwe fusiegroep GDF Suez, de tweede grootste speler op de markt, verloor marktaandeel en komt uit op 13,0% (-2,2%-punt) marktaandeel. Het verlies van GDF Suez komt volledig ten gunste van SPE,dat zelf de shippingactiviteiten overnam ten behoeve van de eigen gasgestookte elektriciteitscentrales. SPE verwierf hierdoor in een klap een marktaandeel van 6% en werd de vierde speler op de markt, onmiddellijk na Wingas, dat zijn marktaandeel met 0,6% wist te verstevigen tot 6,6%. De nieuwkomers van 2007 boekten lichte vooruitgang: EDF steeg met 0,3%-punt tot een marktaandeel van 0,4% en Essent Energy Trading groeide met 0,1%-punt tot een marktaandeel van 0,6%.

Wat de werking van de hub te Zeebrugge aangaat heeft de lancering van nieuwe diensten door FLUXYS in 2008 gezorgd voor een meer optimaal gebruik van de beschikbare capaciteit, wat rechtstreeks af te leiden is uit de hogere fysische en verhandelde aardgasvolumes op het einde van het jaar. Specifiek was de lancering van de ZEE Platform Service een succes waardoor aardgas lokaal zonder enige capaciteitsbeperking kan getransfereerd worden. Maar daarnaast en meer bepaald op de doorvoerroutes naar Frankrijk heeft men ook de introductie gekend van de onderbreekbare capaciteit. De positieve resultaten sturen alvast aan op uitbreiding van deze nieuw geïntroduceerde diensten.

Wat elektriciteit betreft, daalde het totale volume aan energie dat door de eindafnemers van het transmissienet werd afgenomen van 14,2 TWh in 2007 tot 13,7 TWh in 2008. Het marktaandeel van Electrabel bedroeg ongeveer 87,3%, wat neerkomt op een afname met ongeveer 2,4 procentpunten ten opzichte van 2007.

Eind november 2006 ging de Belpex DAM, de Belgische groothandelsbeurs voor elektriciteit voor levering de dag nadien, van start. De Belpex DAM is gekoppeld met de Nederlandse en de Franse elektriciteitsbeurs. Deze koppeling bleek, zoals in 2007, ook in 2008 een succes wat tot een prijsconvergentie in de drie landen leidt. Ten opzichte van 2007 is de Belpex DAM-prijs gestegen van gemiddeld 41,7 ¤/MWh naar 70,6 ¤/MWh in 2008. De laatste maanden van 2008 kende een sterke daling van de Belpex DAM-prijzen, ten gevolge van een sterke verminderde elektriciteitsvraag. Op 13 maart 2008 startte Belpex met een nieuw marktsegment, namelijk de Belpex CIM of intra-day handel. Vanaf 1 april 2008 is SPE voor dit marktsegment een liquidity provider; dit houdt in dat SPE zich engageert om binnen een bepaalde prijsvork gedurende 80% van de tijd orders te plaatsen van 25 MW voor aan of verkoop. In 2008 werd op de Belpex CIM 89 GWh verhandeld, met tijdens bijna 20% van de uren een transactie.

Verder kan nog gemeld worden dat 13 ondernemingen houder waren van een federale leveringsvergunning elektriciteit (stand 31 december 2008), terwijl het aantal vergunningshouders voor aardgas 26 bedroeg.

De gewestelijke elektriciteits- en aardgasmarkten

▪ De Brusselse distributiemarkt

Tussen 2007 en 2008 is het aantal toegangspunten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nauwelijks geëvolueerd. Zowel voor elektriciteit als voor gas was er een stijging met 1,2 %. De evolutie ligt anders als we naar de totale leveringsvolumes kijken. Voor elektriciteit was er een daling met 0,8 % en voor gas een stijging met 6 %.

Het marktaandeel in volume van de alternatieve elektriciteitsleveranciers steeg van 8,3% in 2007 tot 12,2 % in 2008. In het huishoudelijke segment steeg dit marktaandeel van 1,2 % tot 3,49 %. In de professionele sector steeg het van 11,7 % tot 16,8 %.

De grootste alternatieve elektriciteitsleverancier in volume voor de huishoudelijke afnemers is LAMPIRIS, gevolgd door NUON. Wat de professionele afnemers betreft, is SPE de belangrijkste leverancier, gevolgd door E.ON BELGIUM, ESSENT, NUON en EDF.

Het marktaandeel in volume van de alternatieve gasleveranciers steeg van 3,3 % in 2007 tot 8,3 % in 2008. In het huishoudelijke segment steeg dit marktaandeel van 1,4 % tot 4,3 %. In de professionele sector steeg het van 5,1 % tot 12,0 %.

De grootste alternatieve gasleverancier in volume voor de huishoudelijke afnemers is LAMPIRIS. Voor de professionele afnemers is SPE de grootste leverancier, gevolgd door DISTRIGAS.

Het aantal beschermde afnemers steeg van 42 tot 728 voor elektriciteit, wat overeenkomt met 0,14 % van de huishoudelijke afnemers, en met 35 tot 629 voor gas, wat overeenkomt met 0,17 % van de huishoudelijke afnemers. De reden voor deze sterke stijging is dat de procedure om beschermde afnemer te worden pas de eerste effecten heeft opgeleverd in oktober 2007, en pas in 2008 ten volle werd toegepast.

In de loop van 2008 werd de leveringsvergunning voor elektriciteit van de Duitse onderneming E.ON SALES & TRADING GmbH ingetrokken en werd een leveringsvergunning voor elektriciteit toegekend aan E.ON ENERGY SALES GmbH.

▪ De Waalse distributiemarkt

Twee jaar na de openstelling hebben twee op drie afnemers van aardgas een contract met de leverancier van hun keuze gesloten. Een derde van deze actieve afnemers opteerde voor een andere leverancier dan die welke door hun netbeheerder werd aangeduid.

De nieuwkomers zetten hun opmars verder: een afnemer op acht heeft vandaag een contract met een andere leverancier dan de drie « historische » leveranciers, namelijk Electrabel Customer Solutions, SPE/Luminus en Distrigas. Gelet op de omvang van de residentiële markt en de kleine professionals, zijn het voornamelijk Essent Belgium, Lampiris en Nuon Belgium die de 77.000 afnemers die geen klant meer zijn bij de grote spelers, onder elkaar verdelen. De eerstgenoemde heeft een drempel in zijn groei bereikt, in tegenstelling tot de twee andere, die een aanhoudende groei vertonen. Van de kant van de « historische » leveranciers heeft Electrabel Customer Solutions zijn klantenportefeuille gestaag zien afnemen sinds de openstelling van de markt, in tegenstelling tot SPE, dat een lichte vooruitgang boekte.

Op de markt van de niet residentiële afnemers heerst een harde concurrentiestrijd. Distrigas verloor een derde van het volume gas dat in 2006 verkocht werd aan industriëlen die op de distributienetten aangesloten zijn.

EDF Belgium noteert een zeer duidelijke toename van zijn verkoopsvolume aan professionele afnemers, dat tussen 2007 en 2008 verachtvoudigde. Ook Eneco International heeft zijn intrede op de markt van de industriële afnemers gedaan en versterkt de concurrentie, naast Distrigas, Electrabel Customer Solutions, Wingas, GDF Suez, EDF Belgium, SPE, Essent Belgium en Nuon Belgium, die in dit segment al actief waren.

Ook de volledige openstelling van de Waalse elektriciteitsmarkt is sinds 1 januari 2007 een feit. Gedurende heel 2008 konden de klanten actief op zoek gaan naar een leverancier. Waar de afnemers die een leveringscontract afsloten eind 2007 al 1 op 2 (49,5 %) gebruikers vertegenwoordigden, is hun aantal in de loop van de volgende kwartalen nog toegenomen, en bereikte eind 2008 de verhouding van 3 gebruikers op 5 (58,6 %). Dit percentage is stabiel en heeft zowel betrekking op de residentiële afnemers (58,2 %) als op de professionele afnemers (61,3 %). De neiging van de gebruikers om de voor hun zone aangeduide leverancier te verkiezen wordt bevestigd (65 %), a fortiori voor de residentiële afnemers.

Beschouwt men het geheel van de leveringen in het Waals gewest (DN+LTN+TN), dan wordt 80 % van de in de loop van 2008 geleverde energie gedekt door een getekend contract. In termen van geleverd energievolume is het zo dat, waar het marktaandeel van SPE algemeen genomen stabiel blijft (15,75 % (+ 0,5 %)), dat van de groep Electrabel met ongeveer 4,7 % gedaald is in het voordeel van de nieuwe leveranciers (+ 4,1 %).

Vergelijkt men deze cijfers op basis van het aantal afnemers, dan wordt 1 gebruiker op 7 (of 13,4 % en 228.000 afnemers) bevoorraad door een nieuwkomer. Essent blijft de grootste (125.000 afnemers) maar ziet als enige zijn portefeuille krimpen (- 6 %) in de loop van het boekjaar 2008. De nieuwe leveranciers die er het sterkst op vooruitgaan zijn Lampiris (61.000 afnemers / + 26 %) en Nuon (37.500 afnemers / + 46 %). De andere (EDF, Eneco en EON) blijven eveneens vooruitgang boeken, maar gezien hun beleid om enkel niet residentiële afnemers te bevoorraden, blijft hun totaal aantal afnemers vrij bescheiden. Reibel gaat er eveneens op vooruit, maar als houder van een vergunning die beperkt is tot een bepaald vermogensplafond heeft het een portefeuille die slechts een beperkt aantal, hoofdzakelijk residentiële, afnemers omvat.

In 2008 maakten ook 2 nieuwe houders van een leveringsvergunning hun opwachting: E.ON Energy Sales Gmbh (dat de klanten van E.ON Energy Trading overneemt) en Recybois (vergunning beperkt tot bepaalde afnemers).

▪ De Vlaamse distributiemarkt

Eind 2008 waren er 21 houders van een leveringsvergunning elektriciteit. Dat is 1 meer dan eind 2007. DB Energie en E.ON Energy Sales GmbH verkregen een leveringsvergunning in 2008. Het aantal leveringsvergunningen voor aardgas komt in 2008 op 15.

Niet al deze ondernemingen richten zich tot dezelfde doelgroep. Sommige leveranciers zijn geïnteresseerd in de residentiële markt. Andere leveranciers mikken eerder op kleine of grotere bedrijven en/of de overheid.

Sinds de vrijmaking van de Vlaamse energiemarkt op 1 juli 2003, heeft meer dan vier op vijf van de afnemers (professioneel en huishoudelijk) een contract ondertekend met de leverancier van zijn keuze. Hoewel het marktaandeel van de standaardleveranciers niet meer eenduidig te bepalen is na de fusie van SPE met Luminus, is de groei van het aantal contracten voornamelijk toe te schrijven aan de voormalige standaardleveranciers die de hen toegewezen afnemers konden overhalen om een contract te ondertekenen. Net als vorig jaar slaagden de nieuwkomers er in 2008 niet in om hun marktaandeel gevoelig uit te breiden.

Iets minder dan 15% van de huishoudelijke elektriciteitsafnemers en 10% van de huishoudelijke aardgasafnemers had eind 2008 nog geen contract ondertekend. Bij de professionele afnemers schommelt dit voor elektriciteit iets boven de 20% en voor aardgas iets onder de 25%.

Markant is de verdere stijging van het marktaandeel van de netbeheerders, onder meer in hun rol van sociale leverancier. 2,72% van de Vlaamse huishoudelijke elektriciteitsafnemers (2,19% in de rol van sociale leverancier) en 3,23% van de huishoudelijke aardgasafnemers (2,60% in de rol van sociale leverancier) werd eind 2008 door hen beleverd. Zij bekleden hierdoor een steeds belangrijkere plaats (4e grootste marktaandeel) op de huishoudelijke energiemarkt. Het merendeel van deze afnemers zijn gezinnen waarvan het leveringscontract werd opgezegd door de commerciële leverancier om reden van wanbetaling of om een andere reden. Toch vallen deze gezinnen niet uit de boot. De netbeheerder neemt in dat geval de levering van elektriciteit en aardgas over.

De SPE-groep blijft, uitgedrukt in geleverde elektriciteit, de tweede belangrijkste leverancier na de Electrabel-groep. Daarna volgen, net als de voorgaande jaren, Nuon en Essent. Voor aardgas blijft SPE de nummer twee na Electrabel Customer Solutions/GDF SUEZ. Distrigas wordt, waar het voorheen als onderdeel van de Electrabel groep werd beschouwd, nu een onafhankelijke speler op plaats 3. Nuon en Wingas GmbH vervolledigen de top vijf.

Met uitzondering van 2007, toen het geleverde volume aan elektriciteit via het distributienet daalde, zien we in 2008 weer een lichte toename. Het geleverde volume elektriciteit op het transmissienet zet de dalende trend voort. De voortdurende daling van het volume op het transmissienet zou verklaard kunnen worden door het groeiende aantal decentrale productie-installaties die rechtstreeks aan verbruikers leveren zonder over het net te gaan.

De volumes geleverd aardgas op het distributienet stijgen in vergelijking met vorig jaar. Dit heeft voornamelijk te maken met de lagere temperaturen in 2008 ten opzichte van de temperaturen in 2007. Het aantal aansluitingen op het distributienet neemt in 2008 maandelijks met gemiddeld 4422 toegangspunten voor aardgas en 3173 toegangspunten voor elektriciteit toe.

Voor meer informatie over dit persbericht:

CREG: Laurent Jacquet, woordvoerder

+32 (0)2.289.76.90

laurent.jacquet@creg.be

VREG: André Pictoel, gedelegeerd bestuurder

+32 (0)2.553.13.79

andre.pictoel@vreg.be

CWAPE: Francis Ghigny, Président

+32 (0)81.33.08.13

cwape@cwape.be

BRUGEL: Pascal Misselyn

+32 (0)2.563.02.02

pmisselyn@brugel.irisnet.be

Voor eventuele hyperlinks en bijlagen: Zie het origineel

dinsdag 28 april 2009