15 april 2009
Middeleeuwse mystica Hadewijch beïnvloedde literatuur na 1900
Promotie theologe en letterkundige Annette van Dijk
De Vlaamse middeleeuwse mystica Hadewijch mag zich in hernieuwde belangstelling verheugen met heruitgaven eerder dit jaar van haar liederen. Ze was van grote invloed op Nederlandse dichtkunst en Europese mystiek. In haar studie beschrijft theologe Annette van Dijk hoe het werk van Hadewijch ontvangen werd rond 1900. Ze doet dat door onderzoek naar de dichter en hoogleraar Albert Verwey (1865-1937) die Hadewijch bestudeerde en zich door haar liet inspireren. Ze toont aan hoe hij de middeleeuwse dichteres toegankelijk en actueel maakte.
In 1838 werd werk van de middeleeuwse mystica Hadewijch opnieuw ontdekt waarna interesse voor haar groeide, zoals bij de 'artiste-historicus' Verwey: als dichter in zijn eigen poëzie, als criticus over haar studies, als vertaler van haar visioenen en als hoogleraar in zijn colleges. Annette van Dijk onderzocht Hadewijchs invloed op hem. Zij maakt daarbij gebruik van nooit eerder gepubliceerd werk van Verwey. Ook beschrijft ze hoe de gedichten van Hadewijch ontvangen werden aan het begin van de twintigste eeuw en de invloed ervan op bekende Nederlandse fin de siècle schrijvers zoals Louis Couperus en Frederik van Eeden. Verwey waardeerde Hadewijch vooral als eigenzinnig kunstenares. Hij slaagde erin om haar poezie ook buiten de kerk bekendheid te geven. Verwey bewonderde Hadewijch als ketter, niet vanwege haar antikerkelijkheid, maar door haar strijdbaarheid en hartstocht, die hij in zichzelf herkende. Hij beschrijft alleen haar dichterschap in zoverre als zij het 'leven', de kern en het wezen van het bestaan zichtbaar maakt. In de theologie van Hadewijch was hij niet zozeer geïnteresseerd; de bestudering daarvan liet hij over aan andere wetenschappers. Hij plaatste Hadewijch op een lijn met grote schrijvers als Dante, Shakespeare, Vondel en Goethe en ze kreeg bijna mythologische proporties.
Hadewijchs werk als poëzie
Verwey vond dat alles wat Hadewijch schreef poëzie was en zo vertaalde hij ook haar visioenen. Voor hem was de vorm belangrijker dan de inhoud, mystiek hoefde niet begrijpelijk te zijn. Door zijn publicaties wist hij uit te leggen hoe haar dichtkunst gelezen moest worden en liet hij zien hoe boeiend en inspirerend zij was. Zo maakte hij Hadewijch toegankelijk voor een groter publiek. Volgens Verwey was de middeleeuwse dichteres 'van alle tijden'.
Annette van Dijk studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de RU Groningen en theologie (KTUA Amsterdam). Ze is werkzaam als docente Nederlands aan het Twents Carmelcollege Oldenzaal en docente theologie Fontys theologie-opleiding in Hengelo. Ze publiceert regelmatig in letterkundige tijdschriften.
Universiteit van Tilburg