Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Nederland en Duitsland: samen één
14 april 2009
Cultureel gelijk op tijdens de Verlichting
De Verlichting in Nederland heeft het imago suf, christelijk en weinig
opwindend te zijn geweest. Zeker in vergelijking met de buurlanden die
bol stonden van radicale politieke en filosofische veranderingen. De
roerige tijden lieten Nederland niet ongemoeid. Lang is gedacht dat
vooral Frankrijk de Verlichting in Nederland beïnvloedde; aandacht
voor de cultuurtransfer vanuit Duitsland was er nauwelijks.
NWO-promovendus Viktoria Franke toont aan dat juíst Duitsland en
Nederland op cultureel vlak een sterke eenheid vormden tijdens de
Verlichting. Zij promoveert op 20 april aan de Radboud Universiteit.
De Verlichting staat voor een periode waarin de oude, conservatieve
opvattingen over politiek, wetenschap en religie binnen de westerse
wereld hevig ter discussie stonden. Franke reconstrueerde het
Verlichte debat en diens invloed op de Nederlandse samenleving. Binnen
dit Verlichte debat vormden twee Duitse filosofieën de belangrijkste
thema's: de protestantse theologie en de meer rationele Kantiaanse
filosofie. De aanhangers van deze filosofieën stonden lijnrecht
tegenover de behoudende christelijke achterhoede. Zowel in Duitsland
als in Nederland trad deze tweedeling op. De achterhoede wilde
vasthouden aan de orthodox-christelijke samenleving. De discussie
draaide uiteindelijk vooral om de plaats van het christendom in de
maatschappij.
De gelijke culturele ontwikkelingen in Duitsland en Nederland liepen
rond 1820 weer ten einde. Toen wakkerden de vroege Duitse Romantiek en
het Duitse Idealisme het nationalisme in Duitsland aan. Vervolgens
maakte de Nederlandse theologie en filosofie zich los van de Duitse en
scheidden zich de culturele wegen van Duitsland en Nederland. Franke
deed deze bevindingen door culturele tijdschriften uit het
achttiende-eeuwse Nederland te bestuderen. Deze tijdschriften geven
niet alleen een beeld van de Verlichting, maar speelden zelf ook een
sturende rol tijdens de Verlichting.
Actualiteit
Het onderzoek geeft meer inzicht in de relatie van Nederland met zijn
buurlanden in het verleden. Dit is door de huidige globalisering en de
Europese eenwording ook nu actueel. Ook laat het zien dat het huidige
debat over de plaats van godsdienst in de samenleving niet nieuw is.
De Verlichting was hier een belangrijke voorloper van.
Het onderzoek van Franke maakt deel uit van het NWO-project `The
cultural influence of the German-speaking countries in the Netherlands
between 1750 and 1850'. Na haar promotie wil Franke het onderzoek naar
de Verlichting in Nederland vervolgen met het onderzoek `The making of
the Netherlands in Early Modern German Pamphlets and Broadsheets'.
..............................
Meer informatie:
* Viktoria E. Franke (Radboud Universiteit Nijmegen)
* t.: +31 (0)26 379 2995 / +31 (0)6 1428 0778, viva_77@live.nl
* Promotiedatum: 20 april 2009
* Promotoren: prof dr. G. van Gemert, prof dr. A. Hanou.
Co-promotor: mw. dr. I. Leemans
laatst gewijzigd op 14 april 2009