Het Koninklijk Huis
Toespraak door Prinses Laurentien tijdens het symposium Kansrijk Werken en
Leren te Apeldoorn, 16 april 2009
Excellentie, Mijnheer de Burgemeester, dames en heren,
"Kansrijk werken en leren"... Kansrijk staat voor "uitzicht",
"mogelijkheden", zelf-ontwikkeling, meedoen in de samenleving en een
nuttige bijdrage leveren. Dit heeft volgens mij twee kanten: het
hoofd en het hart. Wat bedoel ik daarmee: wij kunnen kansrijk vanuit
het hoofd - de ratio - bekijken en bespreken wat er concreet moet
gebeuren. Daar wil ik het zeker ook over hebben. Maar laten wij
altijd voorop stellen dat het uiteindelijk om het hart gaat. Met
andere woorden, het gaat om mensen. Ieder mens, met een eigen
levensverhaal, eigen uitdagingen en mogelijkheden. Wij mensen
functioneren bij de gratie van kansen die wij hebben, krijgen en
durven nemen...
Uw sector als geheel staat voor de term 'kansrijk' en een positieve
grondhouding - en juist daarom vind ik het zo geweldig om hier vandaag
aanwezig te zijn. Uw missie sluit volledig aan bij dat wat er voor de
aanpak van laaggeletterdheid nodig is: stel de mens centraal en bekijk
vanuit dat perspectief naar wat mensen nodig hebben om zo zelfstandig
mogelijk te functioneren in de samenleving.
Want is een samenleving uiteindelijk niet een verzameling van mensen,
die samenkomen binnen organisaties, gemeenschappen en groepen? Die
structuren bestaan niet zonder mensen. Juist daarom moeten wij samen
een inclusieve samenleving creëren, waarin iedereen kan en durft mee
te doen. Iedereen doet er toe. Iedereen verdient een kans.
Ook laaggeletterden. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden. Anderhalf
miljoen volwassenen missen kansen op werk, welvaart en
zelfontplooiing. Hun kinderen missen vaak een eerlijke start van hun
schoolcarrière. Hun werkgevers - u dus ook - missen meer flexibele,
beter geschoolde, breder inzetbare werknemers. De samenleving als
geheel mist voor haar volwaardig democratisch functioneren een grote
groep burgers. Het begrijpen en verwerken van informatie - veel ervan
digitaal - tekent onze samenleving. Waar zijn wij dan als wij niet
goed kunnen lezen, schrijven en rekenen? Het is de basis van ons
zelfstandig functioneren en van dus duurzame deelname aan de
samenleving - en dus uiteindelijk ook van een stabiele samenleving.
Kansrijk is niet alleen het thema van vandaag, maar ook de missie van
uw sector als geheel. Uw dagelijks werk gaat om de ontwikkeling van
mensen, met als doel dat zij zo zelfstandig mogelijk kunnen
functioneren in de samenleving.
Zoals u wellicht weet, hebben zo'n 16.000 mensen in uw sector zoveel
moeite met lezen en schrijven dat zij niet voldoende mee kunnen doen.
Dat is tegen de 20% van uw werknemers. Juist u kunt daarom zo'n
belangrijke rol spelen in de aanpak van laaggeletterdheid binnen uw
sector. En is dat niet in ieders belang? In het belang van de mensen
om wie het gaat, van uw bedrijven en van de samenleving als geheel.
Waar staan wij in de aanpak van laaggeletterdheid?
Veel verschillende organisaties zijn gelukkig actief betrokken bij het
voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. Stichting Lezen &
Schrijven werkt samen met velen en organiseert de aanpak rondom drie
hoofdtaken:
1. De communicatie: Het vergroten van de bekendheid over
laaggeletterdheid, het bespreekbaar maken van het thema om het
taboe te doorbreken. Steeds weer duidelijk maken dat geletterdheid
naar het hart van onze samenleving gaat én dus invloed heeft op
alle facetten van onze maatschappij. Communciatie is nodig om de
ongemakkelijke waarheid aan te pakken dat er in Nederland nog
zoveel mensen zijn die niet genoeg kunnen lezen en schrijven om
volledig zelfstandig te kunnen functioneren - en dan heb ik het
nog niet eens over de kinderen en jongeren.
2. De marktplaats: Door vraag én waarnodig ook aanbod te creëren en
bij elkaar te brengen heeft de aanpak een nieuwe dynamiek
gekregen. Door kennis met elkaar te delen voorkomen wij ook dat
organisaties hun kostbare energie steken in het opnieuw uitvinden
van het wiel.
3. Het projectenoffensief: Vanuit de gedachte van een sneeuwbaleffect
zijn er al veel innovatieve projecten ontwikkeld binnen allerlei
structuren - bedrijven, gemeenten, consultatiebureaus,
kinderopvang... er bestaan startpakketten om iedereen in staat te
stellen zelf aan de slag te gaan met de aanpak van
laaggeletterdheid.
Dit overzicht in vogelvlucht geeft hopelijk aan dat wij er alleen
komen als wij de handen ineen slaan. Als wij het erover eens zijn dat
geletterdheid in ieders belang is, heeft dus iedereen een steentje bij
te dragen. Medeverantwoordelijkheid betekent niet dat niemand zich
echt verantwoordelijk voelt. In tegendeel: door de aanpak van
laaggeletterdheid steeds toe te spitsen op de specifieke context,
uitdagingen en behoeften van een sector en van de mensen om wie het
gaat, is het de bedoeling dat iedereen zich mede-eigenaar voelt en dus
mede-oplosser wordt van het probleem. Dat is vandaag dan ook mijn
taak, dat begrijpt u!
Het glas is half vol, dat is altijd mijn uitgangspunt. Er is nu meer
aandacht voor het thema dan vijf jaar geleden, er zijn meer
organisaties betrokken. Maar tegelijkertijd is er dan nog steeds wel
die andere helft van het glas... Er moet nog veel gebeuren. Want om
eerlijk te zijn: echte prioriteit heeft geletterdheid nog niet. De
ongemakkelijke waarheid is nog steeds een realiteit, waardoor dat
gevoel van mede-eigenaarschap nog niet genoeg wordt beleefd. Wij
moeten het echt samen doen, anders komen we er niet. Meer organisaties
moeten dus op structurelere wijze betrokken zijn. En daarmee kom ik
ook bij u.
Binnen veel sociale werkplaatsen gebeurt er al veel om
laaggeletterdheid terug te dringen. Meestal vanuit de overtuiging van
kansen creëren en zelfstandigheid vergroten: Eén van u verwoordde dit
zo mooi: 'Zorgen voor is niet alles uit handen nemen, maar ook iemand
zo uitrusten dat hij zelf dingen kan. Je kunt niet altijd mee om een
treinkaartje kopen.'
Door laaggeletterdheid aan te pakken vergroot u mogelijkheden van
medewerkers en daarmee de kans dat zij goed functioneren in de
maatschappij. U vergroot het zelfvertrouwen van de medewerker zodat
zij sterker in hun schoenen staan. Maar het helpt ook uw
bedrijfsresultaten. Medewerkers die de basisvaardigheden beheersen
zijn productiever, lopen minder veiligheidsrisico's en kunnen beter
communiceren met collega's en externen. In een branche die zo bezig is
met professionalisering hoop ik dat dit u aanspreekt.Toch blijkt dat
78 procent van de hoofden P&O in uw sector laaggeletterdheid wel als
een probleem zien, maar het nog geen hoge prioriteit geven. Er zijn al
goede initiatieven, waar zeker op moet worden gebouwd. Maar dat is nog
niet hetzelfde als een structureel beleid binnen uw sector. De vraag
is dan: hoe brengt u uw mede-eigenaarschap van laaggeletterdheid in de
praktijk?
Dit kan op verschillende manieren. Bekendheid geven aan het thema is
een eerste, essentiële stap. Praat erover, doorbreek het taboe. En
betrek daarbij iedereen - leidinggevenden, de ondernemingsraad en de
vakbond als ook laaggeletterden. Zet uw communicatiekanalen in om
cursisten te werven - van uw personeelsblad en website tot posters en
ander campagnemateriaal. En maak duidelijke afspraken met
scholingsaanbieders in uw omgeving: want zodra mensen die grote stap
willen zetten om weer terug te gaan naar school, moeten zij ook direct
ergens terecht kunnen.Het is werk van lange adem om een cultuur te
creëren waarin mensen uiteindelijk die stap terug naar school steeds
gemakkelijker zetten. Maak het nut ervan duidelijk. Zoek aansluiting
bij de beleveniswereld van cursisten en blijf hen stimuleren. Houd uw
ogen gericht op wat wel is bereikt: dat halfvolle glas.
In sommige andere sectoren komt soms de vraag: "maar als we mensen
helpen hun basisvaardigheden te verbeteren, zijn we ze ook zo kwijt".
Mocht deze gedachte ook bij u spelen, denk dan aan het thema van
vandaag: kansrijk - voor de mensen om wie het gaat, voor u en voor de
samenleving. Zoals ik al zei, medewerkers die de basisvaardigheden
beheersen, zijn productiever, lopen minder veiligheidsrisico's en
kunnen beter communiceren. En vergeet het niet: een werknemer is nooit
alleen maar werknemer, maar ook een burger, vader of oma. Hij of zij
maakt uiteindelijk onze samenleving. Een samenleving die alleen sterk,
gezond en duurzaam kan zijn als zoveel mogelijk mensen daarbinnen
actief mee kunnen doen.
Terug naar de aanpak door uw SW-bedrijf. Het goede nieuws is: er
gebeurt al veel, de kennis en goede voorbeelden zijn er. Er is dus
geen reden om het wiel opnieuw uit te vinden. U kunt binnen en buiten
uw sector veel van elkaar leren als het gaat om de bestrijding van
laaggeletterdheid. Door het delen van kennis en door het initiëren van
gezamenlijke projecten in de strijd tegen laaggeletterdheid is er een
wereld te winnen.
Stichting Lezen & Schrijven, in nauwe samenwerking met SBCM en collega
SW-bedrijven, zal u helpen om die kennisuitwisseling te stimuleren. In
mei en juni dit jaar zullen verschillende SW-bedrijven hun deuren
openen voor andere bedrijven. Zij geven u de kans "een kijkje te nemen
in hun keuken" ter inspiratie voor uw de aanpak van laaggeletterdheid
binnen uw bedrijf. De dagen zijn heel praktisch opgezet, met
suggesties over hoe u laaggeletterdheid structureel kunt aanpakken
binnen uw organisatie en hoe u een plan van aanpak schrijft, maar ook
tips over het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden.
Uw branche heeft een zeer grote voorsprong op vele andere branches: uw
scholingsfonds (SBCM) is betrokken, de branche is overtuigd van het
belang en een tiental van uw collega SW-bedrijven is u voor gegaan.
Met andere woorden: uw aanpak is kansrijk. U heeft veel uitzicht op
goede mogelijkheden. Ik kan u alleen maar oproepen deze kans met beide
handen aan te grijpen om deze voorsprong te behouden. Niet alleen voor
uw eigen sector, maar als voorbeeld voor andere branches en bedrijven.
U heeft dus de kans om van anderen te leren. De publicatie "Een wereld
van Verschil" helpt om laaggeletterdheid in de sociale
werkvoorzieningssector aan te pakken. Deze publicatie is tot stand
gekomen dankzij SBCM - het Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds sociale
werkvoorziening.
Het is voor mij een groot voorrecht om de eerste 10 exemplaren aan te
bieden aan 10 mensen om wie het uiteindelijk gaat: 10 personen, allen
met uw eigen levensverhaal en uitdagingen, die de moed hebben gehad om
weer naar school te gaan. U bent de beste ambassadeurs binnen uw
sector!
Dank voor uw getoonde inzet rondom laaggeletterdheid tot nu toe en
veel succes met de verdere uitbreiding van de aanpak van een probleem
dat zoveel mensen raakt.
Dank u wel.
* © RVD