* Nieuws
Paul Hooykaas Akademiehoogleraar
Prof. dr. Paul Hooykaas, hoogleraar moleculaire genetica in het
Instituut Biologie Leiden (IBL), is vandaag door de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) benoemd tot
Akademiehoogleraar.
Akademiehoogleraren ontvangen van de KNAW een bedrag van één
miljoen euro zodat zij zich volledig kunnen wijden aan
innovatief onderzoek en de begeleiding van jonge onderzoekers.
Prof. dr. Paul Hooykaas
Bodembacterie als inspiratie
Paul Hooykaas doet al jaren voorhoedeonderzoek naar het
ontcijferen van de wisselwerking tussen de bodembacterie
Agrobacterium tumefaciens en planten. Deze bodembacterie is een
eenvoudige maar oeroude en zeer ingenieuze bacterie. Al
miljoenen jaren draagt hij een complex van DNA en eiwitten over
op planten. Een infectie met de bacterie leidt tot tumoren bij
planten. In de plantenbiotechnologie is de bacterie een
hoofdrolspeler: het proces waarmee planten tegenwoordig
genetisch worden gemodificeerd is ervan afgekeken. De
bodembacterie kan namelijk zo gemanipuleerd worden dat hij ook
soortvreemde genen op planten kan overdragen.
Transportkanaal ontdekt
Lang was er onder onderzoekers discussie of het cruciale
transportkanaal van bacterie naar plant een DNA-kanaal of een
eiwitkanaal is. Hooykaas heeft ontdekt dat eiwitten van de
bodembacterie zelfstandig hun weg vinden naar de plantencel. De
bacteriële eiwitten gidsen het DNA, en niet andersom. Sinds de
ontdekking van het unieke transportsysteem van deze bacterie,
wordt dit wereldwijd toegepast bij het modificeren van gewassen
zoals maïs en tabak. En door meer recente ontdekkingen van
Hooykaas ook bij schimmels en gist voor toepassingen in de
industriële biotechnologie en voor de ontwikkeling van
medicijnen. Paul Hooykaas is een pionier in zijn vakgebied en
heeft gepubliceerd in de meest vooraanstaande bladen, waaronder
Nature en Science.
Plantentumoren veroorzaakt door Agrobacterium tumefaciens
Onderzoekspuzzels
Hooykaas laat weten, hoe kan het ook anders, erg content te
zijn met de benoeming. `Het is eervol, maar het is ook mooi om
de laatste tien jaar van je carrière weer meer aandacht te
kunnen besteden aan datgene waarom je ooit het vak bent
ingegaan, en je je aandacht en hersens weer aan
onderzoekspuzzels kunt wijden. Gaandeweg je carrière ga je
steeds meer besturen. Besturen vraagt veel zorg en aandacht, en
we hebben bij biologie de laatste jaren bovendien roerige
tijden meegemaakt.'
Gericht DNA inbrengen in genoom
Plannen en ideeën heeft hij volop. `Agrobacterium is altijd
onze inspiratie geweest, en zal dat de komende jaren blijven.
Maar het onderzoek heeft zoveel facetten. Als ik twee
voorbeelden mag geven, dan is er ten eerste de evolutievraag
die de laatste jaren steeds meer aandacht krijgt: hoe is dit
transportsysteem ontstaan en werkt het op dezelfde wijze bij
humane ziekteverwekkers zoals legionella en helicobacter? En
ten tweede is er de DNA-studie. We hebben nu Agrobacterium
getemd tot vector voor planten, gisten en schimmels. Maar, wat
ook voor andere vormen van gentherapie geldt: wat we nog niet
kunnen is efficient het DNA heel gericht aanbrengen in het
genoom. Je wilt niet dat het zomaar ergens in het genoom landt,
maar het moet precies terechtkomen op de plek waar je het wilt
hebben. Zoals je in de medische wetenschap heel gericht een
gendefect wilt repareren, zo willen wij biotechnologen heel
gericht het DNA inbrengen in het genoom van plant, gist of
schimmel. En daarvoor moeten we precies weten welke genen
zorgen voor die DNA-integratie en hoe we dat kunnen sturen.
Maatschappelijk is dit heel belangrijk; veel van de weerstand
tegen biotechnologie heeft toch te maken met dat onbeheersbare
element.'
Vrijdag 17 april komt Robbert Dijkgraaf, president van de KNAW,
Paul Hooykaas persoonlijk feliciteren op de Universiteit
Leiden.
Akademiehoogleraren
De KNAW benoemde vandaag vier Akademiehogleraren. Doordat de
betrokken universiteiten in ieder geval één jonge,
getalenteerde onderzoeksleider moeten aantrekken, beoogt de
KNAW met het programma Akademiehoogleraren tevens bij te dragen
aan de doorstroming van jonge onderzoekers naar leidinggevende
posities. De Colleges van Bestuur van de universiteiten kunnen
jaarlijks eminente hoogleraren tussen de 54 en 59 jaar voor het
programma voordragen.
Eerdere Leidse Akamiehoogleraren zijn
+ wiskundige Hendrik Lenstra (2007)
+ klinisch epidemioloog Jan Vandenbroucke (2006)
+ medisch farmacoloog Ron de Kloet (2004)
+ astronoom George Miley (2003)
Universiteit Leiden