Gemeente Almere presenteert Kadernota Grondbeleid: Solide bodem voor
toekomstige ontwikkelingen
09-04-2009
Het stadhuis vanaf de Landdrost De bijzondere (groei)opgave waar de
gemeente Almere de komende decennia voor staat vraagt om nieuw en
vernieuwend grondbeleid. Beleid dat duurzame en vitale stedelijke
ontwikkeling, herstructurering en beheer mogelijk maakt. Met de
ontwikkeling van de Kadernota Grondbeleid, die de wethouders Adri
Duivesteijn (Ruimtelijke Ordening en Wonen) en Johanna Haanstra
(Financiën) vandaag presenteerden, worden verschillende strategische
doelstellingen - bijvoorbeeld de realisatie van de Almere Principles,
of het stimuleren van particulier opdrachtgeverschap - verankerd. Er
wordt nadrukkelijk voor gekozen om voorrang te verlenen aan burgers en
stakeholders.
De Kadernota Grondbeleid ligt, als een inspirerend en praktisch
beleidsdocument, aan de basis van alle toekomstige ruimtelijke
ontwikkelingen. Wethouder Adri Duivesteijn: "De nota geeft richting
aan de wijze waarop wij grond in de komende tientallen jaren zullen
verwerven, uitgeven en gebruiken. Grond moet zó worden ingezet, dat
het bijdraagt aan de verwezenlijking van maatschappelijke
doelstellingen. Met de Kadernota Grondbeleid hebben we een duidelijke
koers uitgezet. Deze koers richt zich met name op de participatie van
burgers, eindgebruikers en -beheerders. Zíj krijgen het eerste recht."
Strategische doelstellingen
Het faciliteren van de realisatie van de Almere Principles
In april 2008 werden de Almere Principles gepresenteerd: zeven
richtlijnen voor een ecologisch, sociaal en economisch duurzaam
Almere. De Almere Principles zijn opgesteld in intensief overleg met
William McDonough, samen met Michael Braungart grondlegger van de
Cradle-to-Cradle filosofie. De Almere Principles liggen aan de basis
van alle toekomstige ontwikkelingen, en hebben dan ook grote invloed
op het grondbeleid. Conform de Almere Principles richt het grondbeleid
zich op realisatie van de gemeentelijke duurzaamheidambitie: de
vertaalslag van inspirerende richtlijnen naar concrete activiteiten.
Een aantal belangrijke stappen is reeds gezet: het Cascadepark in
Almere Poort krijgt vorm als `etalage van duurzaamheid', er is gekozen
voor een integrale wijkaanpak - om te komen tot een duurzame
samenleving - in bijvoorbeeld Stedenwijk en De Wierden, en Hout Noord
wordt de eerste Nederlandse `sociaal duurzame' wijk.
Het bevorderen van ruimtelijke kwaliteit
Eén van de Almere Principles is `Mensen maken de stad'. Het gebruik
van de kennis, de inzichten, de creativiteit en de ervaringen van de
mensen die - vandaag en morgen - daadwerkelijk in de stad (zullen)
wonen, is essentieel. Ook de inbreng van bedrijven en maatschappelijke
organisaties is waardevol. Er is dan ook een belangrijke rol weggelegd
voor bewoners en private partijen; zij zullen worden betrokken bij de
inrichting en het beheer van de bestaande en de nieuwe stad.
Het faciliteren van de stedelijke economie
Grondbeleid heeft niet alleen betrekking op woongebieden, het is ook
gericht op de economische ontwikkeling van de stad. Het nieuwe
stadscentrum vormt een inspirerend voorbeeld van de wijze waarop grond
de ruimte en stedelijke economie met elkaar verbindt. Met de
nadrukkelijke keuze om de stedelijke economie te stimuleren, wordt
grond in de toekomst vaker als een dergelijke schakel gebruikt.
Het inspelen op de Schaalsprong
Almere staat aan de vooravond van een tweede start. De stad groeit met
60.000 woningen en 100.000 arbeidsplaatsen, tot een stad met 350.000
inwoners in 2030 - de `nummer vier' van Nederland. De groei is niet
alleen een ruimtelijke of kwantitatieve opgave. Met de Schaalsprong
maakt Almere letterlijk en figuurlijk de sprong naar een andere
categorie stad. Een complete, duurzame en diverse stad. Het
grondbeleid is `Schaalsprong bestendig', en levert een belangrijke
bijdrage aan de groeiopgave: er worden tijdig aantrekkelijke en
gedifferentieerde locaties aangeboden, die aansluiten op de - vaak
dynamische - vraag van huishoudens en bedrijven.
Het faciliteren van het programma van de bestaande stad
Hoewel de nadruk ligt op de ontwikkeling van nieuwe gebieden zoals
Almere Oost en Almere Pampus, krijgt ook het bestaand stedelijk gebied
te maken met grote ontwikkelingsopgaven. Deze opgaven hebben een ander
karakter dan het `simpelweg bouwen van woningen'; het gaat om
revitalisering van bedrijventerreinen, om inbreiding van de
woningbouw, om herstructurering van woongebieden of om integrale
wijkaanpak. Een belangrijk uitgangspunt is dat actuele kansen en
(markt)potenties, problemen en risico's aan de basis liggen van
verdere ontwikkeling van de bestaande stad.
Het veilig stellen van de betaalbaarheid van sociale woningen en
maatschappelijk vastgoed
Een belangrijke voorwaarde voor stedelijke dynamiek is dat een
substantieel aantal huur- en koopwoningen betaalbaar en financieel
bereikbaar is én blijft voor mensen met een kleine(re) portemonnee.
Als sociale woningen niet langer bereikbaar zijn voor personen die
daar wél recht op hebben, gaat dit ten koste van de diversiteit - en
daarmee van de kracht - van de stad. De betaalbaarheid van sociale
huur- en koopwoningen vormt dan ook een belangrijk punt van aandacht.
Het faciliteren van particulier opdrachtgeverschap
Woningen werden tot voor kort slechts in - vaak grootschalige -
projectvorm gerealiseerd. Met de start van het programma
`IkbouwmijnhuisinAlmere' heeft er een grote omslag plaats gevonden.
Door mensen zeggenschap te geven over de eigen woonomgeving, wordt de
opdrachtgever eindgebruiker. Dit betekent dat iedere particuliere
opdrachtgever vorm en inhoud kan geven aan de eigen, individuele
(woon)wensen en zorg draagt voor het beheer op de lange termijn. Met
de uitgifte van een groeiend aantal separate kavels - onder andere in
het Homeruskwartier, Noorderplassen West en Vogelhorst - worden
opdrachtgever en eindgebruiker steeds vaker verenigd in één persoon,
en krijgt Almere steeds meer stakeholders: partijen die zich langdurig
committeren aan de stad.
Het beheersen van de financiële risico's en het benutten van
financiële kansen
Een adequate beheersing van de financiële risico's en het optimaal
benutten van financiële kansen vormen een essentieel onderdeel van het
grondbeleid. Met het Rijk zijn, in het kader van het Urgentieprogramma
Randstad, afspraken gemaakt over onderzoeken naar de financiële
positie van Almere. In de gemeenteraad is gesproken over kosten die
gepaard gaan met groot onderhoud en de vervangingsinvesteringen in het
bestaand stedelijk gebied. Deze afspraken en overwegingen krijgen,
samen met andere voorstellen en keuzes, betekenis in de Kadernota
Grondbeleid.
Passende instrumenten
"De geformuleerde doelstellingen zijn ambitieus, maar zeker te
verwezenlijken", zegt wethouder Johanna Haanstra. "We hebben
verschillende instrumenten ontwikkeld, specifiek gericht op de
realisatie van de Almeerse doelen." Deze instrumenten hebben
betrekking op het verwervingsbeleid, het kostenverhaal,
kostenverevening en het grondprijs- en uitgiftebeleid. Wethouder
Haanstra: "Een complex instrumentarium! Waar het feitelijk op
neerkomt, is dat er op verschillende manieren voor wordt gezorgd dat
wordt geïnvesteerd in de stad. Niet alleen door de gemeente, maar ook
door partijen die hier woningen of een bedrijventerrein ontwikkelen.
Als de gemeente grond bouwrijp maakt voor bijvoorbeeld een corporatie,
moet de betreffende corporatie daar in het vervolg ook een bijdrage
aan leveren. En van de grote winsten die partijen maken op goedkoop
gekochte grond, moet een deel terugvloeien in de maatschappij.
Daarnaast zal in de toekomst steeds meer sprake zijn van
kostenverevening. In Almere hebben we lang te maken gehad met een
`bruidsschat': een groot gedeelte van de grond van de bestaande stad
hebben wij gekregen. Nieuwe gebieden zoals Pampus, Poort en Hout,
zullen we moeten kopen. Dit betekent dat wij vaker te maken zullen
krijgen met negatieve planexploitaties: exploitaties waar wij geen
winst op maken, maar zelfs op moeten toeleggen. Kostenverevening maakt
het mogelijk dat toch wordt geïnvesteerd in de kwaliteit van gebieden
die niet voldoende `opleveren', bijvoorbeeld door gebruik te maken van
andere grondexploitaties, die wél een positief saldo hebben."
Per exploitatieplan kan uit dit brede repertoire aan instrumenten
worden geput. Er is dus geen sprake van een statische werkwijze;
iedere keer wordt opnieuw bezien welke instrumenten nodig zijn.
Vervolg
De Kadernota schetst de hoofdlijnen van het grondbeleid. Wethouder
Duivesteijn: "Het vormt letterlijk en figuurlijk een raamwerk, dat wij
de komende jaren zullen uitwerken en verdiepen in een aantal
deelnotities. Het grondbeleid gaat gepaard met grote financiële
risico's. Het is dan ook van groot belang dat beleidskeuzes worden
verankerd. Dat is nu gebeurd. Onze huishouding is op orde, de
fundamenten liggen vast. We kunnen nu starten met de invulling van
deze beleidslijnen."
Gemeente Almere