> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018 Schedeldoekshaven 200
2500 EA Den Haag 2511 EZ Den Haag
Postbus 20011
2500 EA Den Haag
www.minbzk.nl
Kenmerk
2009-0000197162
Datum 6 april 2009
Betreft Motie Koopmans-planbureaus
Onder verwijzing naar mijn brief van 20 februari jl. over de uitvoering van de
motie-Koopmans over directe toegang van de Tweede Kamer tot de planbureaus
bericht ik u als volgt.
In de Nota Vernieuwing Rijksdienst is ten aanzien van Planbureaus het volgende
opgenomen: "De functies van het Ruimtelijk Planbureau en het Milieu- en
Natuurplanbureau zullen worden ondergebracht bij een nieuw op te richten
Planbureau voor de Duurzame Leefomgeving. [..] Voor de resterende drie
planbureaus wordt gestreefd naar een eenduidige juridische en financiële
grondslag, met daarbij ook een duidelijke afbakening van het werk in betaalde
opdrachten."
Bij de uitvoering van dit laatste voornemen moet naar het oordeel van het kabinet
rekening worden gehouden met de staatsrechtelijke verhoudingen enerzijds en
met de historische ontwikkeling van de planbureaus anderzijds. Eveneens is voor
een verantwoorde regeling van de grondslag voor het functioneren van de
planbureaus de wetenschappelijke context waarbinnen zij functioneren van grote
betekenis. Om deze aspecten op de juiste manier te kunnen wegen is door de
Secretaris-Generaal voor de Vernieuwing van de Rijksdienst (SG VRD) aan
Staatsraad in buitengewone dienst mr. G.N. Roes gevraagd een rapport op te
stellen. Dit rapport is in november 2008 uitgebracht aan de SG VRD en bevat een
aantal aanbevelingen.
In deze brief zet het kabinet in het licht van deze aanbevelingen zijn standpunt
uiteen ten aanzien van de vormgeving van de financiële en juridische grondslag
van de planbureaus. Bij het behandelen van de juridische grondslag van de
planbureaus zal daarbij, tegen de achtergrond van de motie Koopmans ook
worden ingegaan op de wijze waarop de toegang van het parlement tot de
planbureaus kan worden vormgegeven.
Juridische grondslag
Voor de drie planbureaus Centraal Planbureau, Sociaal en Cultureel Planbureau en
het Planbureau voor de Leefomgeving geldt dat zij formeel onderdeel uit maken
van een ministerie. Daarmee vallen zij, net als alle andere onderdelen, onder
volledige ministeriële verantwoordelijkheid van de desbetreffende minister. Zij
vervullen ten behoeve van het kabinet de functie van kennisinstituut dat de
gevolgen van beleid voor de lange termijn verkent en de actuele gevolgen van
beleid in kaart brengt. De planbureaus zijn derhalve geen overheidsonderdelen
Pagina 1 van 4
Datum
6 april 2009
met een wettelijk geregelde taak en daaruit voorvloeiende zelfstandigheid, zoals
de Hoge Colleges van Staat en de ZBO's. Evenmin is ten aanzien van de Kenmerk
2009-0000197162
planbureaus bij wet sprake van enige verbijzondering of inperking van de
ministeriële verantwoordelijkheid.
Naar het oordeel van het kabinet vloeit uit het bovenstaande in de eerste plaats
voort dat een eenduidige juridische grondslag van planbureaus kan worden
bereikt door de planbureaus op te nemen in de departementale
organisatieregelingen, zoals voor departementsonderdelen gebruikelijk is. Een
wettelijke regeling is wenselijk noch noodzakelijk. Dit impliceert dat het Koninklijk
Besluit Planbureau van de Leefomgeving en het Besluit houdende instelling van
een Sociaal en Cultureel Planbureau zullen worden ingetrokken.
Ten aanzien van het Centraal Planbureau is echter een kanttekening op zijn
plaats. Het CPB wordt genoemd in de wet van 21 april 1947, Stb. H 127,
houdende de voorbereiding van de vaststelling van een Centraal Economisch Plan.
De strekking van de wetsbepaling is beperkt: er is een Centraal Planbureau dat
ressorteert onder de Minister van Economische Zaken. De wet betreft verder
vooral het Centraal-Economisch Plan en niet de oprichting en het functioneren van
het Centraal Planbureau. Opnemen van het CPB in een departementale
organisatieregeling als bovenbedoeld strijdt dan ook niet met de genoemde wet.
In de tweede plaats acht het kabinet het wenselijk de functioneringsvoorwaarden
(waaronder wetenschappelijke onafhankelijkheid, begeleiding, werkprogramma)
van planbureaus vast te leggen door middel van een besluit van de ministerraad.
Op deze wijze kan ook de naar het oordeel van het kabinet vanzelfsprekende
onafhankelijkheid van de planbureaus voor wat betreft hun methoden van
onderzoek en rapportages afdoende worden gewaarborgd. Daarbij spelen ook
begeleiding en visitaties door externe experts een rol.
Voor de volledigheid zij opgemerkt dat de onafhankelijkheid van de planbureaus
ziet op onafhankelijkheid in wetenschappelijke zin, niet op zelfstandigheid in de
zin van niet formeel ondergeschikt zijn aan een minister. Zo zal het beheer van
het planbureau altijd een verantwoordelijkheid blijven van de betrokken minister.
Toegang van het parlement
In het licht van hetgeen hiervoor over de juridische grondslag van planbureaus is
uiteengezet, reageert het kabinet als volgt op de in de motie Koopmans
neergelegde wens van rechtstreekse toegang tot de planbureaus.
Het kabinet kan zich de wens van de Tweede Kamer goed voorstellen om toegang
te krijgen tot de rijke kennisbron die een planbureau is. Hij wil daar ook gaarne
aan meewerken en daarvoor ruimte bieden. Uitgangspunt is dan ook dat het
parlement in voorkomende gevallen een beroep zal kunnen doen op de
planbureaus. Formeel moet het verzoek daartoe aan de betrokken minister
worden voorgelegd, gelet op de hierboven uiteengezette, formele positie van de
planbureaus. Het kabinet acht het daarbij goed werkbaar de afspraak vast te
leggen dat een verzoek van de Kamer gelijktijdig en ongeclausuleerd met de
formele toezending aan de minister wordt toegezonden aan het planbureau.
Punt van aandacht is wel dat de verzoeken van de Kamer inpasbaar zijn in de
werkzaamheden van het betreffende planbureau. Conform de huidige praktijk zal
het planbureau dit in eerste instantie zelf beoordelen, waarbij aangetekend wordt
dat de uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt bij de relevante minister.
Pagina 2 van 4
Datum
6 april 2009
Een rapportage van een planbureau, gevraagd door de Tweede of Eerste Kamer, Kenmerk
2009-0000197162
zal door de minister waaronder het planbureau ressorteert na voltooiing terstond
en ongewijzigd naar het parlement worden gezonden. Daarbij zal geen ruimte zijn
voor noch sprake zijn van eventuele amendementen van de zijde van het
ministerie. Wel is aandacht nodig voor het feit dat de minister verantwoordelijk is
en blijft voor wat een planbureau doet. Zowel de staatsrechtelijke als anderszins
juridische aansprakelijkheid van de minister is onverkort aanwezig, ook al is de
minister niet degene die om een rapportage heeft gevraagd. De praktijk zal
moeten leren of dit tot problemen c.q. aanvulling van de afspraken moet leiden.
Financiële grondslag planbureaus
De financiële grondslag van de planbureaus is op dit moment als volgt. Als
onderdelen van ministeries ontvangen de planbureaus uit de desbetreffende
departementale begroting een vast budget waarvan de omvang over een langere
periode vrijwel constant is gehouden. Het aantal externe, betaalde opdrachten is
betrekkelijk gering en is afkomstig van een beperkt aantal organisaties,
gewoonlijk de overige ministeries of buitenlandse organisaties.
Een op deze wijze ingerichte, vaste financiële basis voor de planbureaus is om
twee redenen van belang. Ten eerste biedt een vaste financieringsgrondslag de
basis voor de wetenschappelijke onafhankelijkheid van de planbureaus. Ten
tweede waarborgt een stabiele financieringsbron de continuïteit van de productie
van de planbureaus. Het CPB en het Planbureau voor de Leefomgeving kennen op
dit moment reeds een dergelijke financiële basis.
De huidige wijze van financiering van het SCP daarentegen is voor de regering
aanleiding geweest te overwegen over te gaan tot herstructurering van de
financiering van dit planbureau. De financiële grondslag van het SCP wordt
momenteel gekenmerkt door een te grote afhankelijkheid van externe
financiering, i.e. financiering verkregen uit de verrichting van externe opdrachten.
Op een totale begroting van ca. 10 miljoen euro voor het jaar 2009 komt
ongeveer 50% van het budget van SCP voort uit externe, ad hoc opdrachten
(opdrachtgever wel binnen het rijk maar geen vaste financieringsgrondslag), en is
50% regulier afkomstig uit de begroting van het departement waar het SCP is
ondergebracht, het ministerie van VWS.
In de nota Vernieuwing Rijksdienst is de gewenste verhouding tussen begrotings-
gefinancierde en extern gefinancierde opdrachten gesteld op 80:20. Om deze
verhouding voor het SCP te bewerkstelligen en zodoende de financiële basis van
het planbureau te verstevigen zal via een groeimodel, op budgettair neutrale
wijze, gekomen worden tot de gewenste verhouding. Een deel van de nu ad hoc
opgedragen en gefinancierde werkzaamheden zal op deze wijze in het reguliere
werkprogramma kunnen worden verwerkt. Daarvoor is wel nodig dat het SCP ook
meer ruimte krijgt in zijn vaste personeelsbegroting. Hoewel dit op gespannen
voet staat met de afslanking, is dit een betere situatie dan nu, waarin het SCP
hetzij extern moet inhuren hetzij (betaalde) opdrachten van departementen moet
weigeren. Een deel van de nu ad hoc opgedragen en gefinancierde
werkzaamheden zal op deze wijze in het reguliere werkprogramma kunnen
worden verwerkt.
Met het bovenstaande is naar de mening van het kabinet de gewenste eenduidige
juridische en financiële grondslag van de planbureaus gerealiseerd. Tevens is naar
Pagina 3 van 4
Datum
6 april 2009
de mening van het kabinet voorzien in een werkbare procedure voor de toegang
van het parlement tot de planbureaus. Kenmerk
2009-0000197162
DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES
Mevrouw dr. G. ter Horst
Pagina 4 van 4
---- --
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties