Het Koninklijk Huis
Toespraak door Prinses Laurentien bij de viering van het 225-jarig jubileum
van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
Voorzitter, Mijnheer de Commissaris, Mijnheer de Burgemeester, dames
en heren,
Zoals de professoren Visser en Thijssen al zo eloquent verwoordden:
van het verleden kunnen we leren. Deze wijsheid werd ook mij nog eens
duidelijk ter voorbereiding van vandaag. U weet als geen ander hoe
visionair Jan Nieuwenhuijzen was als initiatiefnemer van uw bijzondere
organisatie. Het genootschap dat hij voor ogen had, moest mensen die
daartoe zelf niet de mogelijkheid hadden, helpen om kennis te
verwerven door hen te voorzien van (school)boeken in eenvoudige taal.
225 jaar later is de gedachte van boeken in eenvoudige taal nog even
relevant: zo reikte ik vorige week de eenvoudige versie uit van het
boek De Voorlezer van Bernhard Schlink aan twee voormalig
laaggeletterden. Het boekje maakt deel uit van de "Leeslicht" versie
van Stichting Lezen & Schrijven, dat literatuur in eenvoudige taal
laat omzetten. Plus ça change...!
Uw doelstellingen blijven inspirerend en relevant, en ik wil u dan ook
heel hartelijk gelukwensen met uw 225-jarig jubileum. Ik kan mij
voorstellen dat het niet altijd eenvoudig is om de juiste balans te
vinden tussen het behouden van kernwaarden en missie, en toch mee te
gaan met de tijd - zeker in een samenleving die constant en snel
verandert. Dit vraagt om het vermogen in de spiegel te kijken en zich
te blijven realiseren waarom u bestaat. Daarmee doet u uw naam eer
aan: het dienen van het algemene doel en de mensen om wie het gaat,
waarbij de organisatie het instrument is om dat te bereiken. U streeft
naar samenwerking en onderstreept het belang van activiteiten op
lokaal niveau. Velen plukken de vruchten van deze werkwijze.
U wilt mensen door educatie meer weerbaar te maken in hun
maatschappelijk functioneren om hun deelname aan de samenleving te
bevorderen. Uw inzet op sociale cohesie via educatie initiatieven
heeft een dubbele positieve uitwerking. Allereerst natuurlijk de
mensen die hier baat van hebben. Maar ook de inzet van de vele
vrijwilligers in de besturen en activiteiten van de Nutsdepartementen
bevordert het maken van verbindingen in gemeenschappen.
Doordat u zo dichtbij mensen en hun omgevingen staat, heeft u een
schat aan kennis over wat er leeft in onze samenleving - van educatie
tot Europa, van diversiteit tot duurzaamheid. Mijn idee kan alleen
maar zijn - voor zover u dat niet al doet - deel die kennis; juist
oprechte stemmen die het algemeen belang dienen zijn zo nodig.
Dan kort iets over laaggeletterdheid - zoals u weet zijn er talloze
raakvlakken met uw doelstellingen. Ik kom zo met een paar cijfers.
Maar lezen en schrijven gaat veel dieper dan aantallen:
· Wij kunnen niet voor lief nemen dat iedereen opgroeit met een
gevoel van eigenwaarde. Deelnemen aan de samenleving is belangrijk.
Maar dat kan alleen als mensen het gevoel hebben dat ze er genoeg toe
doen om deel te nemen. Niemand verdient het om te leven met schaamte
en in isolement. Om je eenzaam te voelen en te denken dat je de enige
bent met een probleem. Natuurlijk is het ook aan mensen zelf om iets
aan hun taalachterstand te doen. Maar als het om zo'n grote groep
mensen gaat zoals het geval is, dan is het niet alleen een kwestie dat
niemand het verdient om in isolement te leven... nee, dan raakt het de
hele samenleving. Dan is het dus aan de samenleving als gehéél, om
hier iets aan te doen.
· Om sociale cohesie te bereiken moeten wij elkaar iets gunnen
- succes, geluk, ruimte. Maar is het niet gemakkelijker iemand iets te
gunnen als je zelfvertrouwen hebt en je sterk en veilig voelt? Leren
lezen en schrijven van kinderen en volwassenen voedt zelfvertrouwen en
het gevoel van zelfstandigheid. Hoe beter uitgerust individuen, hoe
sterker onze samenleving.
Ook bij Stichting Lezen & Schrijven staat de mens centraal in alles
wat wij doen. Het gaat om anderhalf miljoen volwassenen in Nederland
die niet genoeg kunnen lezen en schrijven om geheel zelfstandig te
kunnen functioneren in de samenleving. Hiervan zijn 1 miljoen mensen
geboren en getogen in Nederland. Het gaat ook om de kinderen. Teveel
van hen verlaten nog de basisschool met een leesachterstand: een kwart
van de kinderen begint - èn verlaat - de basisschool met een
taalachterstand van twee jaar. Maar vertellen deskundigen ons niet dat
in principe ieder kind kan leren lezen en schrijven?
Dit is een onnodige en ook een ongemakkelijke waarheid voor een
welvarend land als Nederland - en vele andere westerse landen. Wij
moeten durven erkennen dat een grote groep laaggeletterde klanten,
kiezers en burgers onvoldoende kan participeren in onze maatschappij.
Samen moeten wij dit kunnen aanpakken. Het zal ons ook helpen om naar
de kern te gaan van belangrijke vraagstukken als jeugdwerkloosheid,
voortijdig schoolverlaten, drempels tot deelname door mensen die op
latere leeftijd naar ons land zijn gekomen en armoede. Taal en
taalvaardigheid helpen om aansluiting te vinden, om meer te durven, te
ondernemen, om zelfstandiger te functioneren - thuis, in je omgeving
en op je werk.
Educatie begint bij de geboorte. Lezen en schrijven is daar één aspect
van. Het begint met voorlezen, daarna moet het een prioriteit blijven
- van onderwijs, naar de werkomgeving en volwasseneneducatie. Want
alleen met een leven lang leren kunnen wij ons constant aanpassen aan
de eisen van een veranderende samenleving.
Via Stichting Lezen & Schrijven ga ik graag de dialoog aan hoe de
Nutsdepartementen kunnen bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van
laaggeletterdheid. De ongemakkelijke waarheid houdt het taboe rond
laaggeletterdheid in stand, wat een omvangrijke en structurele aanpak
bemoeilijkt. Het begint dus bij erkenning en bewustzijn.
In een tijd van complexiteit en onzekerheid, is samenhang en bruggen
bouwen belangrijker dan ooit. Hebben wij niet allen de individuele en
gezamenlijke verantwoordelijkheid om sociale cohesie inhoud te geven?
Om naar elkaar te kijken, te luisteren en daar ook naar te handelen?
Educatie en geletterdheid gaan naar het hart van de samenleving en
onze democratie. En laten wij het niet vergeten: iedereen verdient een
eerste, tweede en ook een derde kans - dat is in ons aller belang.
Vandaag is - heel terecht - een feestelijke dag. Met stevige wortels
en een blik op nu en de toekomst heeft uw bijzondere organisatie alle
reden om feest te vieren. Ik wens u een inspirerend en daadkrachtig
jubileumjaar!
Dank u wel.
* © RVD