Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Regeldruk en administratieve lastenvermindering

Toespraak Staatssecretaris bij Conferentie Regeldruk en Administratieve Lastenverlichting

2 april 2009

Conferentie regeldruk Toespraak staatssecretaris Bijleveld

In Amsterdam staat een beeld van Baruch Spinoza. In een aantal andere steden overigens ook, want Spinoza was iemand die steeds moest verhuizen. Tegenwoordig vinden we hem een groot denker, toen vond men hem vooral vaak lastig. Maar dat terzijde. Wat staat op de sokkel onder het beeld? Daar staat: "Het doel van de staat is de vrijheid". Dat is "de Verlichting", in acht woorden gedefinieerd.

Misschien hebben de organisatoren bij de titel van deze conferentie: "Verlichting van de regeldruk voor burgers" niet meteen gedacht aan het filosofische gedachtengoed dat ons van de middeleeuwen naar de moderniteit bracht, maar het heeft er - ondanks een langdurige omweg - toch alles mee te maken.

Vrijheid; dat is een zo groot mogelijke verlichting van regels en lasten door de overheid. Het doel van de staat is vrijheid. En daar gaat het om. Het is niet aan de overheid om te bepalen of de stelschroeven van de druk op de burger iets verder of iets minder aangedraaid moeten worden. De vraag is hoe we als overheid de inwoners van dit land kunnen vrijwaren van nodeloze druk. Het is niet iets gradueels, het is een principe. En het bepaalt de inzet en de visie van de dienaren van het openbaar bestuur.

Dat is een besef dat langzaam doordringt; het is ook een prioriteit van dit Kabinet en - heel aktueel - het is een deel van de strijd tegen de problemen waarmee onze economie en samenleving nu - tamelijk plotseling - worden belast.

Dames en heren, Welkom op de conferentie "Verlichting van regeldruk voor burgers". We praten vandaag over hoe we opnieuw een flinke duw - een krachtige impuls, heet dat in ambtenarenjargon - kunnen geven aan een verdere verlichting van de regeldruk op burgers. We bekijken wat we van elkaar kunnen leren en ik hoop dat we elkaar ook eerlijk vertellen waar we - soms individueel, soms samen - tekort schieten. Want verdere verlichting, verder doorpakken, blijft absoluut nodig. Het is nodig omdat het - terecht - van de overheid geëist wordt. We moeten doen wat burgers ons opdragen en die burgers - we hebben dat nu te vóór en te na uitgezocht - hebben genoeg van onnodige regels. Dat was de aanleiding om aan het begin van deze Kabinetsperiode de tien belangrijkste knelpunten te formuleren.

We moeten het nu helemáál doen, want in een crisis groeit de neiging om de schaarse overheidssteun te omgeven met allerhande regels. En dat betekent dat degenen die het toch al zwaar voor de kiezen zullen krijgen nog eens extra lastig gevallen zouden kunnen worden door bureucratisme. Als mensen hun baan verliezen, afhankelijk worden van een uitkering en moeten verhuizen hebben ze behoefte aan een begrijpende en meevoelende overheid, niet aan nieuwe regels.

Het is ook niet voor niets dat in het aanvullend beleidsakkoord is gekozen voor een intensivering van de vermindering van de regeldruk, zoals kortere wacht- en doorlooptijden; het verminderen van juridische procedures; meer ruimte voor vrijwilligers en het makkelijker vinden van inkomenafhankelijke regelingen.

Wat willen we vandaag van elkaar leren?

We gaan geen nieuwe eieren van Columbus neerzetten; we gaan geen nieuwe truuks en foeven presenteren. Wat we willen bereiken is dat alles wat we in gang hebben gezet en wat werkt, ook door anderen, liefst door allemaal, wordt overgenomen. Zo simpel is het, als dingen blijken te werken op de ene plek, kan dat - misschien met lokale variaties - elders ook.

En realiseert u zich wel dat we al een flink eind zijn opgeschoten! Ik kan het niet claimen, maar het is nog niet zo lang geleden, dat de overheid ieder kwartaal 180.000 verkeerd ingevulde formulieren voor een aanvraag voor kinderbijslag moest terugsturen, om opnieuw te worden ingevuld. En de belastingformulieren waren in een voor niet-accountants onbegrijpelijke taal gesteld. Dat was nog vóór dat we ons met de toptien bezig hielden.

Op dit moment is er sprake van een meetbaar grotere tevredenheid over het taalgebruik van de overheid; mensen staan korter voor een balie en hebben minder tijd nodig voor het invullen van hun belastingformulier. De meeste mensen kunnen het zelf doen. Er worden ook minder uittreksels aangevraagd omdat die niet meer zo veel nodig zijn.

Er zijn minder indicaties nodig voor voorzieningen en waar ze wel nodig worden geacht worden ze voor langere tijd afgegeven; gegevens zijn op formulieren al tevoren ingevuld. Steeds meer producten van de overheid zijn op het Internet te vinden en als er problemen zijn, omdat bijvoorbeeld een vergunning niet verleend kan worden, dan zie je dat de overheid vaak zelf contact zoekt met de burger voor een oplossing.

Er is op deze manier het afgelopen jaar meer dan 21 miljoen Euro en 1 miljoen uur bespaard. Begrijp me goed: de meeste burgers zullen er niet van uit hun dak gaan. Ze waarderen de overheidsdienstverlening op individueel niveau met een zeven. Dat is niet een cijfer om twee klassen over te slaan en meteen naar de Universiteit te mogen. Maar het is een ruime voldoende en dus een stuk beter dan onvoldoende.

Zijn we nu tevreden?

Ja, ik ben tevreden. Tevreden - zelfs trots- over de inzet, de inventiviteit en het enthousiasme dat er in - vooral - gemeenteland bestaat voor een betere, slimmere en regelbeperkende overheid. Kijk naar de zogenaamde pioniergemeenten. En nee, ik ben nog helemaal niet tevreden, omdat alles wat we samen bedacht hebben nog lang niet overal is ingevoerd. We hebben - hoewel meer overheden dan ooit daarmee aan de slag zijn - de tien belangrijkste knelpunten nog niet opgelost .

Ik kan en zal dus ook niet achterover leunen. Integendeel, ik ga de komende weken een versnellingsagenda opstellen.


- Maatregelen zoals automatische kwijtschelding kunnen dan breed worden ingezet en uitgebreid naar de waterschappen. Nu doen zo'n 100 gemeenten dat.


- Binnen het domein zorg moet vaker gewerkt worden met gegevensuitwisseling waardoor nog minder indicaties nodig zijn en de verantwoording wordt vereenvoudigd.


- Inkomensondersteunende regelingen worden gebundeld zodat mensen beter weten waar ze recht op hebben. Dat helpt ook bij het bestrijden van het koopkrachtverlies.
- De overheid moet ook vaker gebruik gaan maken van digitale nota's aan burgers en het aantal DigiD-transacties moet omhoog.

Het is erg jammer dat er, ondanks een stijging van 50% in 2008, nog te weinig van de gemeentelijke producten met behulp van digid wordt aangeboden, terwijl zo'n 400 gemeenten wel zijn aangesloten. Dat is 91% van alle gemeenten. Maar ze nemen maar 4,9% van de transacties voor hun rekening.

Ook op lokaal niveau moet de omslag naar het - net als bij de belastingdienst - toepassen van vooringevulde gegevens en digid worden gemaakt. Dat kan bijvoorbeeld door de parkeervergunning en dagontheffingen via internet aan te bieden, zoals ze in Delft en Texel doen.

Waar ik ook niet tevreden over ben is, dat maar 2% van de gemeentelijke internet-sites op alle onderdelen voldoet aan de webrichtlijnen. Dat is niet alleen nadelig voor slechtzienden en gehandicapten maar ook voor mensen die met hun mobiele telefoons de overheidssites willen benaderen. Het gaat om brede toegankelijkheid van de overheid. Voor deze specifieke punten vraag ik dan ook extra aandacht, zeker in het licht van het verder terugbrengen van de wacht- en doorlooptijden bij de overheid.

Verder moet er een landelijk toegankelijk vrijwilligersloket komen om een impuls te geven aan vrijwilligerswerk. Al deze punten uit mijn versnellingsagenda moeten er voor zorgen dat de overheid slim, efficiënt en empatisch werkt. Het is ook een antwoord op de wens van de VNG om de aanpak van de regeldruk verder te versnellen. Ik zal voor deze versnellingsagenda de komende 1,5 jaar middelen en capaciteit inzetten.

Dat was regeldruk, maar ik wil ook een versnelling in de dienstverlening.

Ik neem aan dat u ook het jaarverslag 2008 van de Nationale Ombudsman heeft gelezen. De Ombudsman geeft aan dat de dienstverlening in ketens verder moet verbeteren. Daar ben ik het helemaal mee eens: 16,5 miljoen Nederlanders hebben recht op eenduidige en goede dienstverlening van de overheid, ongeacht bij welk loket de burger aanklopt. Net als bij de Dienstenrichtlijn voor bedrijven moet er ook voor burgers worden geregeld dat de overheid eenduidige diensten levert.

Ik zou dan ook graag zien dat bestaande instrumenten als Overheid.nl, mijnoverheid.nl, en Antwoord© worden gebundeld in één loket dat door de gehele overheid wordt gebruikt.

Dames en heren, ik weet dat u hier, allemaal, graag de regeldruk voor uw inwoners wilt verlichten. Anders was u hier ook niet. Laat ik u daarom een paar argumenten in handen geven naar bestuurders toe, die denken dat we het alleen hebben over de zachte kant van de overheid. Die denken dat het wegwerken van de 10 belangrijkste knelpunten van burgers alleen een kwestie is van een vriendelijker overheid. Het gaat wel degelijk ook om hard geld en dure tijd.

Uit onderzoek blijkt dat het wegwerken van de top10 tot een bezuiniging van 40 miljoen euro en bijna 10 miljoen uur zou kunnen leiden.

Hoe? Ik geef voorbeelden.

Dat kan als gemeenten bijvoorbeeld de maandverklaring bij een bijstandsuitkering vervangen door een mutatieformulier. De helft van de gemeenten doet dat al en dat levert een besparing op van 3 miljoen uur en EUR 2.4 miljoen euro. Die daling van de administratieve lasten is geheel toe te rekenen aan gemeenten.

Ander punt: als het aantal vereiste bewijsdocumenten bij de aanvraag van een bijstandsuitkering in de gemeente daalt, leidt dat tot een verdere lastenvermindering; in Assen van maar liefst 138 tot 4 documenten. En als u zich af vraagt of dat tot meer fraude leidt: de eerste onderzoeken zien dat dit niet het geval is: de handhaving kan juist gerichter plaatsvinden.

En dan punt 3 uit de top10: bij de inkomensafhankelijke regelingen gebruik maken van basisadministraties. Dat betekent een maximale lasten vermindering van 5.5 miljoen uur en EUR 2.7 miljoen voor burgers, en het leidt ook tot terugdringing van niet-gebruik van regelingen voor mensen die het hard nodig hebben.

Minder vergunningen geeft een lastenreductie van 1.5 miljoen euro. Bij verlichting van bouwvergunningen kan bij 60 duizend aanvragen voor lichte bouwwerken een besparing worden gerealiseerd van ruim 33 miljoen euro. Begrijpelijke formulieren: de administratieve lasten dalen met zo'n 500.000 uren. Het inzetten van mediation-vaardigheden leidt tot een administratieve lastenvermindering van meer dan 100.000 euro en 900.000 uur.

Ook combinaties van top10 punten leidt tot scherpe verbeteringen. Zo heeft de gemeente Zwolle laten zien dat door de combinatie van begrijpelijke taal en mediationvaardigheden het aantal WOZ bezwaarschriften met 70% is gedaald.

De gemeenten Breda, Eindhoven en Groningen hebben laten zien dat door het eenvoudiger beschikbaar stellen van voorzieningen bijvoorbeeld aan ouderen boven de 75 of onder een bepaald budget, in het kader van de WMO, de uitvoeringskosten omlaag kunnen terwijl de dienstverlening verbetert.

Ik noem hier allemaal voorbeelden die vandaag extra in het zonnetje staan omdat de handreiking over vertrouwen vandaag verschijnt. U kunt hier direct mee aan de slag, op basis van ervaringen van andere gemeenten.

En er is een brede steun voor het verminderen van de lasten voor de burgers. We hebben het nagevraagd en meer dan de helft van de beleidsmedewerkers en bestuurders willen graag meer weten over wat ze kunnen doen om de top10 verder uit de weg te ruimen maar weten niet hoe.

Ik open vandaag dan ook met trots de site aanpaktop10. Daar kunt u alles nog eens nalezen. Daar kunt u ook, als u toch nog twijfels mocht hebben, bestuurders en burgers aan het woord zien over de mogelijkheden.

Na vandaag is er geen excuus meer is voor wie dan ook in Nederland om de dienstverlening niet verder te verbeteren en tegelijk de lasten te verlagen. En ook het kabinet zal zich er helemaal voor inzetten.

Dames en heren, Besturen is weten wat mensen willen en nodig hebben, Verlichten geeft vrijheid. En in een crisis toont de overheid of ze aan de kant van de mensen staat. Dat geef ik graag mee aan het begin van deze conferentie.