Nederlandse Vereniging van Journalisten
Karzai moet kiezen voor persvrijheid
woensdag 1 april 2009 | Verschillende dagbladen, waaronder NRC
Handelsblad, nrc.next, de Volkskrant, Trouw en Het Parool hebben in de
afgelopen dagen een oproep geplaatst aan minister Verhagen van
Buitenlandse Zaken waarin wordt gepleit voor gratie voor de Afghaanse
journalist Sayed Parvez Kambakhsh. De oproep is een initiatief van
Free Voice, het Genootschap van Hoofdredacteuren, de NVJ en Press Now.
Het huidige Afghanistan telt 300 kranten (waaronder 14 die dagelijks
verschijnen), tenminste 15 TV stations, honderden radiostations (vaak
in privé-eigendom) en 7 nieuwsagentschappen. De Afghaanse regering en
de internationale gemeenschap verwijzen graag met trots naar deze
mediadiversiteit als een van de grote stappen voorwaarts sinds de val
van de Taliban, nu zeven jaar geleden.
Maar de journalistiek werkelijkheid is niet zo rooskleuring als het op
het eerste gezicht lijkt. Een paar weken geleden nog werd een lokale
correspondent in Kandahar vermoord. Op 10 februari van dit jaar werd
het dagblad Payman gedwongen te sluiten. Payman heeft zich regelmatig
kritisch uitgelaten over de regering, met name over
corruptiepraktijken.
In het hele land worden journalisten ernstig in hun werk belemmerd
omdat ze worden bedreigd, ontvoerd, of zonder eerlijk proces tot lange
gevangenisstraffen veroordeeld. Een missie van de Franse organisatie
Reporters Sans Frontières rapporteerde tussen juni 2007 en januari
2009 drie moorden, 24 gewonden, 35 doodsbedreigingen, 14 arrestaties,
en 7 ontvoeringen van journalisten. Tientallen journalisten, vooral
vrouwen en correspondenten in de provincies, werden gedwongen met hun
werk te stoppen door bedreigingen en aanhoudende intimidaties.
Farida Hares, de vrouwelijke hoofdredacteur van het in 2004 met hulp
van Free Voice opgezette Jeugdjournaal in Afghanistan bij RTA (Radio
Television Afghanistan), is daar een voorbeeld van. Niet alleen zij,
maar ook haar kinderen werden steeds vaker en heftiger anoniem
bedreigd. Dat heeft Farida uiteindelijk een half jaar geleden doen
besluiten om met man en kinderen te vluchten naar India.
De bedreigingen voor een vrije pers komen van verschillende kanten.
Farida Nekzad van het onafhankelijke nieuwsagentschap Pajhwok: "Onze
eerste zorg is de vijandigheid van de bewapende oppositie, vooral de
Taliban. Daarnaast belemmeren religieuze en traditionele krachten
vrouwelijke journalisten om hun werk te doen. Ook Warlords bedreigen
journalisten die het wagen kritiek op hen uiten. En dan zijn er nog de
internationale troepenmachten die journalisten hinderen in hun werk om
informatie te verzamelen, vooral als het gaat om informatie over
burgerslachtoffers."
Maar ook de Afghaanse overheid treft blaam. De regering van Hamid
Karzai doet er weinig aan om de cultuur van bedreigingen te
beteugelen. Justitie en politie maken geen werk van het opsporen en
berechten van moordenaars van journalisten. Journalisten worden zonder
eerlijk proces tot lange gevangenisstraffen veroordeeld en in het is
voor journalisten vaak lastig gewoon hun werk te doen omdat de
regering hen hindert bij het verkrijgen van toegang tot officiële
informatie.
De vraag is hoe Karzai kan werken aan de opbouw van een democratische
samenleving als er geen vrije pers is. Een vrije pers is immers
noodzakelijk om corruptie en machtsmisbruik aan het licht te brengen;
om met onderzoeksjournalistiek de werkwijzen van de drugshandel bloot
te leggen. Maar ook om economische en maatschappelijke ontwikkeling
mogelijk te maken door relevante informatie te verstrekken aan de
bevolking en nieuwe initiatieven aandacht te geven. Een vrije pers is
nodig in ieder land om mensen een stem te geven, op de hoogte te
brengen van hun rechten en informatie uit te wisselen zodat ze
geïnformeerde beslissingen over hun eigen toekomst kunnen nemen.
De angst is groot dat de positie van de Afghaanse pers de komende tijd
verder zal verslechteren door de verkiezingen dit jaar. Barry Salam
van het radionetwerk Good Morning Afghanistan zei tegen de missie van
Reporters Sans Frontières: "Met de deplorabele toestand in het land
zal de regering er alles aan doen om terwille van hun herverkiezing de
informatiestromen te beheersen. Wij zijn vrij, maar niet veilig."
Om die reden hebben vier Nederlandse journalistieke organisaties (Free
Voice, Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren, Nederlandse
Vereniging van Journalisten en Press Now) afgelopen
week hun zorg over de verslechtering van de persvrijheid in
Afghanistan aan minister Verhagen overgebracht. Daarbij is hem
gevraagd om dit onderwerp ter sprake te brengen in zijn ontmoeting met
president Hamid Karzai en aan te dringen op de vrijlating van de
Afghaanse journalist Kambakhsh.
Deze 23-jarige journalist werd in een geheim proces in 2007 ter door
veroordeeld wegens `godslastering', nadat hij was opgepakt wegens het
verspreiden van een artikel over de positie van vrouwen in de Koran.
Na wereldwijde protesten beloofde Karzai dat het recht zou zegevieren
"in the right way". De doodstraf werd daarna [DEL: alweer in een
geheim proces :DEL] omgezet in een gevangenisstraf van 20 jaar.
De laatste hoop van Kambakhsh, die zich aan niets strafbaars schuldig
heeft gemaakt, was in beroep te gaan bij het Afghaanse
Hooggerechtshof. Artikel 34 van de Afghaanse grondwet stelt immers dat
persvrijheid onschendbaar is. Maar in de zitting van dit hof op 11
februari, werd het vonnis van 20 jaar gevangenisstraf bekrachtigd,
wederom in een zitting waar noch Kambakhsh, noch zijn advocaat toegang
toe kregen.
Alle rechtsregels zijn in deze procesgang met voeten getreden. Ondanks
de miljoenen dollars en euros die door het buitenland de afgelopen
jaren in het Afghaanse rechtssysteem zijn gepompt. De advocaat Afzal
Nooristani vat de situatie kort samen: "De rechters van het
Hooggerechtshof zijn niet beter dan de Taliban."
De enige hoop van Kambaksh is nu nog een gratieverlening door de
president. Om die reden sluiten de vier Nederlandse journalistieke
organisaties zich aan bij het verzoek tot gratieverlening dat
Afghaanse en internationale journalistenverenigingen en
mensenrechtenorganisaties steeds luider laten klinken. Het is een
verzoek aan Karzai om te kiezen tussen de fundamentalisten in zijn
regering of de regels van het recht en de democratie.
De internationale Afghanistan-conferentie in Den Haag biedt een mooi
forum voor president Karzai om kleur te bekennen en de gratieverlening
voor Kambakhsh aan te kondigen.
Bronnen: Reporters Sans Frontières -Afghanistanreport, maart 2009, IFJ
verklaring 10/3/09, persbericht Reuters 18/0/09.
Thomas Bruning, Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ),
Bart Dijkstra, Free Voice
Leon Willems, Press Now