Utrechtse stadspoorten weer terug in de stad
UTRECHT, 20090313 -- De Utrechtse stadspoorten, die eeuwenlang van vitaal belang waren voor de stad, werden in de 19e eeuw afgebroken. Ze verdwenen uit het stadsbeeld, maar bleven gelukkig op papier bewaard in honderden tekeningen en prenten die in Het Utrechts Archief liggen. Nu zijn de poorten terug in de stad, uit het papier gereconstrueerd door beeldend kunstenaar Lieuwe Wynia. De poorten vormen het middelpunt van de nieuwe tentoonstelling in Het Utrechts Archief, Poorten der Verbeelding. Utrechtse stadspoorten herbouwd door Lieuwe Wynia. 28 maart - 20 juni 2009.
Utrechtse stadspoorten
Met het stadsrecht kreeg Utrecht in 1122 ook het recht zich te verdedigen. Het begon met een aarden wal en een buitengracht, die in de 13e eeuw versterkt werd met een stenen muur toen bakstenen op grote schaal konden worden geproduceerd. De ommuurde stad kreeg ook enkele waltorens en verschillende stadspoorten. Deze maakten de stad vanuit vier windrichtingen toegankelijk: in het zuiden de twee Tolsteegpoorten, in het westen de Catharijnepoort, de Weerdpoort in het noorden en de Wittevrouwenpoort aan de oostkant.
Ze hielden zich tot begin van de 19e eeuw staande. Toen in 1824 de Nieuwe Hollandse Waterlinie in gebruik werd genomen, hadden ze geen verdedigingsfunctie meer. Bovendien belemmerden ze de uitbreidingsplannen van de stad. Utrecht groeide en groeide en wilde zich ook buiten de muren ontwikkelen. De toenemende bedrijvigheid en het verkeer van en naar de binnenstad maakten de smalle toegangspoorten een hinderlijke sta-in-de-weg. Nadat het gemeentebestuur in 1828 toestemming kreeg van koning Willem I werden wal en poorten gesloopt. De Commissie tot Uitbreiden en verfraaiing der Stad Utrecht boog zich vervolgens over plannen om de stad te herinrichten.
Een van de eerste vernieuwingen vormde het uitbreidings- en inrichtingsplan van de Haarlemse tuinarchitect Jan David Zocher, over wiens plantsoenen we nog dagelijks de contouren van de binnenstad kunnen bewandelen.
Herbouwd door Lieuwe Wynia
Van de poortgebouwen zelf is niets bewaard gebleven. Daarentegen zijn ze veelvuldig afgebeeld op plattegronden, tekeningen en prenten en zelfs op de oudste foto (1858). Alle bewaard in Het Utrechts Archief. Daardoor is bekend waar ze gestaan hebben, hoe ze heetten en hoe ze eruit gezien moeten hebben. De oude bronnen inspireerden Lieuwe Wynia tot de herbouw van de zes stadspoorten. "Ik vind het een sensatie iets te maken, iets op te roepen, wat niet bestaat, of er niet meer is", aldus Wynia.
De nieuwe poorten zijn bijzondere bouwwerkjes en beslist geen exacte reconstructies: "Doordat elke poort een compilatie is van verschillende onderdelen uit vele tientallen afbeeldingen uit verschillende tijden, aangevuld met mijn eigen perspectieven kun je zeggen dat vrijwel niets meer klopt ten opzichte van de oorspronkelijke poorten. Ook zien ze er tamelijk ruïneus uit, refererend aan het feit dat ze afgebroken zijn. Toch is onmiddellijk te zien om welke poort het gaat omdat het hoofdgebouw klopt. Alles is overigens in smetteloos wit gebouwd; alleen de aarde en het groen zijn realistisch, in contrast met het wit. Dit wit en het feit dat ze `verborgen' zijn in transparante `vitrines' maken het tot een hallucinerende ervaring. Zo is er een andere wereld opgeroepen."
Lieuwe Wynia - voorheen docent aan de Hogeschool van Utrecht en de Jelburg te Baarn - is sinds 1990 free-lance ontwerper van tentoonstellingen. Ook maakt hij eigen werk, waarbij zijn interesse vooral uitgaat naar gebouwen (klassicisme) en landschap. Beide thema's worden vaak verwerkt in glazen kistjes en transparante vitrines. "Een fantasie, een voorstelling, in de intimiteit van een kistje achter glas, is als een kort verhaal in een boek met een mooie kaft", aldus Wynia.
Tentoonstelling
Poorten der Verbeelding. Utrechtse stadspoorten herbouwd door Lieuwe Wynia
28 maart 2009 - 20 juni 2009
Het Utrechts Archief / Hamburgerstraat 28 / Utrecht
Dinsdag t/m zaterdag 10.00 - 17.00 uur
Zondagen 19 april, 10 mei en 14 juni 13.00 - 17.00 uur
Toegang gratis
www.hetutrechtsarchief.nl
Programma Zaterdag 9 mei
Hoe verbeeld je verdwenen poorten? Lezing door Lieuwe Wynia.
Aanvang 14.30 uur, toegang gratis
Workshop Poorten bouwen van bamboe
Aanvang 12.00 - 16.00 uur
Ingezonden persbericht