Toelichting minister-president op pakket economische maatregelen
Persbericht | 25-03-2009
Minister-president Balkenende heeft in de Tweede Kamer een toelichting
gegeven op de maatregelen van het kabinet om de economische crisis het
hoofd te bieden.
Mevrouw de voorzitter,
De afgelopen weken is indringend gesproken over een maatregelenpakket
dat Nederland moet helpen om de crisis het hoofd te bieden. Die
gesprekken zijn vanochtend afgerond en ik maak graag gebruik van de
gelegenheid die de Kamer mij biedt om namens het kabinet een
toelichting te geven op de uitkomst. Dank daarvoor.
Mevrouw de voorzitter, de mondiale economische crisis stelt de
Nederlandse samenleving voor een grote opgave. Banen en
inkomenszekerheid staan op het spel, bedrijven hebben het moeilijk en
de staatsschuld loopt in snel tempo op. Voor het kabinet heeft in deze
omstandigheden herstel van werk, bedrijvigheid en soliditeit absolute
prioriteit, ook in de context van behoud van sociale samenhang. In de
wetenschap dat Nederland alleen de mondiale recessie niet kan
opheffen, hebben wij de afgelopen weken gesproken over een
maatregelenpakket dat een aantal samenhangende doelen dient. Gerichte
stimulering van de werkgelegenheid op korte termijn. Versterking van
de structuur en verduurzaming van de Nederlandse economie. En gezonde
overheidsfinanciën op middellange en lange termijn om de houdbaarheid
van onze publieke voorzieningen mogelijk te maken.
Het kabinet is zich er ten diepste van bewust dat achter alle cijfers
concrete zorgen schuil gaan van heel veel Nederlanders. Heb ik straks
nog een baan? Kan ik mijn huis nog betalen? Hebben mijn kinderen een
toekomst? En hoe zit het met mijn pensioen? Deze zorgen zijn terecht.
De feiten zijn dat we te maken hebben met een krimpende economie, een
oplopende werkloosheid en een oplopend tekort op de begroting. Elke
dag opnieuw horen we weer berichten die bevestigen hoe uitzonderlijk
de wereldwijde crisis is.
Het is goed om hier nog eens te onderstrepen dat deze crisis in de
kern om méér gaat dan geld alleen. De morele agenda die ons voor ogen
staat, is erop gericht om doorgeschoten onevenwichtigheden in het
financiële systeem te herstellen, duurzaam gedrag te stimuleren en
vast te houden aan internationale solidariteit. Met name in de
financiële sector is een cultuurverandering nodig. Vanuit die
overtuiging richt het kabinet zich op versterking van het financieel
toezicht - ook internationaal - en zal er een passend beleid worden
ontwikkeld voor de beloningsstructuur binnen financiële instellingen
die staatssteun ontvangen.
Mevrouw de voorzitter, wat in deze situatie het allerbelangrijkst is,
is dat we het hoofd niet in de schoot werpen, maar de handen
ineenslaan. Dat is de centrale opgave waarvoor we met elkaar staan.
Bestuurders, werkgevers, werknemers; álle Nederlanders. Dat is ook de
reden dat we uitdrukkelijk het gesprek met de sociale partners hebben
gezocht. Alleen samen kunnen we de veerkracht opbrengen om zo snel
mogelijk weer de weg omhoog in te slaan.
Naar onze overtuiging presenteren wij vandaag een pakket dat een goed
evenwicht biedt tussen het dempen van de effecten van de recessie op
korte termijn, het benutten van kansen om de economische structuur te
versterken, en herstel en houdbaarheid van de overheidsfinanciën. Dat
heeft tijd gekost, want zorgvuldigheid stond voorop. Juist die
koppeling maakt dat er geen eenvoudige oplossingen waren. Het ging ons
van meet af aan om een totaalpakket.
Welke afspraken zijn nu gemaakt?
Om te beginnen kiest het kabinet ervoor de komende twee jaar de
geplande uitgaven op peil te houden en het trendmatige
begrotingsbeleid en de automatische stabilisatoren hun werk te laten
doen. Hiermee wordt de consumptie en economie in 2009 en 2010 met 50
miljard euro gestimuleerd.
Aanvullend is er een gericht stimuleringspakket voor 2009 en 2010, met
een beperkte doorwerking in 2011. Daarvoor is in totaal 6 miljard euro
beschikbaar, plus - naar verwachting - anderhalf miljard van de
provincies en gemeenten. Dat pakket bevat drie speerpunten:
1. ten eerste een stimuleringspakket met gerichte maatregelen voor de
korte termijn,
2. ten tweede duidelijke afspraken over het herstel van de
overheidsfinanciën,
3. en ten derde: noodzakelijke hervormingen die nodig zijn om onze
publieke voorzieningen op peil te houden en de economische
structuur te versterken en te verduurzamen.
Met het stimuleringspakket voor de korte termijn wil het kabinet
mensen aan het werk houden en bedrijven de ruimte bieden.
Met dit stimuleringspakket willen we vier dingen bereiken.
* Ten eerste zet het kabinet alles op alles om zoveel mogelijk
mensen aan het werk te houden en de bedrijvigheid te stimuleren.
Deeltijd-WW helpt daarbij en maakt het bedrijven makkelijker
meteen weer aan te haken als de economie zich herstelt. Als
werkloosheid toch onvermijdelijk is moet om- en bijscholing ervoor
zorgen dat een nieuwe baan snel binnen bereik komt. Het voorkomen
van jeugdwerkloosheid heeft hoge prioriteit.
* Ten tweede moeten we juist nu werken aan een schone en innovatieve
economie. Investeringen in duurzaamheid, energiezekerheid en
innovatie stimuleren de economie op korte termijn en op langere
termijn wordt Nederland er sterker van. Ook op dit punt doet het
kabinet concrete voorstellen. Denk bijvoorbeeld aan een
sloopregeling voor oude auto's en aan het isoleren van huizen.
* Ten derde gaan we investeringen in infrastructuur en in de bouw
versnellen. We halen onderhoud aan wegen en vaarwegen naar voren
en gaan geld besteden aan nieuwe of betere scholen en
ziekenhuizen. Dat is overigens niet alleen een kwestie van geld en
daarom versnellen we procedures via een speciale crisis- en
herstelwet, zodat bedrijven en burgers sneller kunnen bouwen.
* Tot slot richten we ons op het verruimen van de liquiditeit van
bedrijven - ook van het midden- en kleinbedrijf. En op de
bedrijvigheid die verbonden is met de luchthaven Schiphol. In dat
kader wordt de vliegtax afgeschaft.
Mevrouw de voorzitter, daarmee kom ik bij het tweede speerpunt van het
kabinet: herstel van de overheidsfinanciën.
Alle maatregelen om de economie op korte termijn te stimuleren, kosten
geld. Veel geld. Die kosten komen bovenop de 80 miljard euro die nodig
waren om de eerste klappen op te vangen en spaarders en investeerders
de zekerheid te geven dat het bancaire systeem zou blijven
functioneren. Zoals ik al zei komt daar een bedrag van 50 miljard euro
bij doordat we de overheidsuitgaven in 2009 en 2010 intact laten.
Gezien de economische situatie zijn deze keuzes noodzakelijk en
verdedigbaar. De keerzijde is wel dat het overheidstekort in hoog
tempo oploopt. De laatste ramingen van het CPB gaan uit van een tekort
van 5,7 procent in 2010. Om weer terug te keren naar solide
overheidsfinanciën zullen we vanaf 2011 het tekort ieder jaar
terugbrengen met ten minste 0,5% BBP. Dat is dus speerpunt 2: het
herstel van de overheidsfinanciën. De afspraken hierover zijn hard.
Het kabinet legt ze vast in een wet.
Tot slot: speerpunt 3: noodzakelijke hervormingen.
Het streven naar houdbare overheidsfinanciën is erop gericht om
collectieve voorzieningen op de lange termijn in tact te kunnen
houden. Ook de komende tien, twintig, dertig en veertig jaar moeten
Nederlanders kunnen vertrouwen op goede zorg, goed onderwijs en een
goed pensioen. Zelfs met een solide herstelbeleid voor de
overheidsfinanciën kan dat alleen als we ook bereid zijn eerlijk naar
die lange termijn te kijken. Bij een gemiddeld steeds ouder wordende
bevolking gaat het dan met name om bepaalde overheidsvoorzieningen,
zoals de zorg en de AOW. Ook hier geldt: we moeten allemaal bijdragen.
* Daarom brengen we in de context van de afspraken met sociale
partners de AOW-leeftijd naar 67 jaar.
* Daarom gaan we de zorgkosten nog beter beheersen.
* En daarom gaan mensen die in een huis wonen met een WOZ-waarde van
een miljoen of meer een hoger eigenwoningforfait betalen.
Deze hervormingen zijn noodzakelijk en solidair. Maar we beseffen dat
ze ingrijpend zijn voor mensen. Daarom voert het kabinet ze vanaf 2011
zorgvuldig en geleidelijk in.
Daarnaast, mevrouw de voorzitter, wil het kabinet ook voor de langere
termijn investeren in duurzaamheid, innovatie en economische
structuurversterking. Zo zorgt het kabinet er met dit pakket voor dat
we voldoende middelen hebben om de ambitie van 20% duurzame energie in
2020 te halen en reserveren we tenminste vanaf 2020 1 miljard per jaar
voor een solide Deltafonds. Heel belangrijk is ook dat we met dit
pakket inzetten op onderwijs, innovatie en kennis.
Mevrouw de voorzitter,
Tot zover in het kort een toelichting op de uitkomst van onze
gesprekken. De precieze cijfers en een uitgebreidere toelichting treft
u aan in de stukken. Ik kan u melden dat de minister van Sociale Zaken
de Kamer nog nader zal informeren over het akkoord met de sociale
partners. Kort samengevat, is het kabinet ervan overtuigd vandaag een
maatregelenpakket te presenteren dat bijdraagt aan behoud van
werkgelegenheid en bedrijvigheid. We investeren fors in de toekomst
van Nederland. In mensen. In economische kansen. En in de veerkracht
van de samenleving.
Dank u wel.
Ministerie van Algemene Zaken