Embargo tot 22.00 uur
Amsterdam, 23 maart 2009
Schildklierhormoon werkt ook via de hersenen
Schildklierhormoon heeft effect op tal van lichaamsprocessen, waaronder de aanmaak van glucose in de lever. Daarbij reist het hormoon als het ware door het vaatstelsel - de boodschap wordt afgegeven via de bloedbaan. Uit onderzoek van de afdeling Endocrinologie en Metabolisme van het AMC blijkt echter dat schildklierhormoon ook een alternatieve, snellere route tot zijn beschikking heeft, die loopt via de hersenen. Het hormoon stuurt daarbij een hersenkern aan, die op zijn beurt weer onderdelen van het autonome zenuwstelsel gebruikt om bijvoorbeeld de glucoseproductie in de lever te verhogen. De resultaten van de studie worden vandaag gepubliceerd in PNAS (Proceedings of the National Academy of Science), het blad van de Amerikaanse Academie van Wetenschappen. 'We tonen aan dat er een neurale component is in de werking van schildklierhormoon', aldus hoogleraar Endocrinologie Eric Fliers in een interview over het onderzoek dat verschijnt in het komend nummer van AMC Magazine.
De paraventriculaire kern (PVN) in de hersenen is onderdeel van de hypothalamus. Het toedienen van schildklierhormoon in de PVN van ratten leidt heel snel tot een verhoging van de glucoseproductie in de lever. Snijdt men vervolgens de sympathische zenuwtakken door die de hypothalamus met de lever verbinden, dan blijft die reactie uit. Blijkbaar stuurt het schildklierhormoon de hersenkern, die op zijn beurt weer sympathische zenuwen stimuleert. Dit betekent dat het hormoon niet alleen organen beïnvloedt via het bloed, maar ook via de hersenen. Daarmee wordt aangetoond dat naast de bekende en directe endocriene gevolgen van schildklierhormoon ook indirecte, neurale effecten een rol spelen. 'We leggen hier echt een nieuw stukje biologie bloot,' aldus Fliers in AMC Magazine. Klinische consequenties voor patiënten met te veel of te weinig schildklierhormoon heeft de ontdekking nog niet. Maar 'we snappen misschien wel bepaalde symptomen beter.'
In de nabije toekomst hoopt Fliers het betreffende mechanisme ook bij mensen te kunnen bestuderen. Daarbij zal hij gebruik maken van beeldvormende technieken om de activiteit van de hypothalamus bij schildklierpatiënten zichtbaar te maken. Tevens onderzoekt hij de komende jaren, de rol van neurale verbindingen van dat hersengebied met de lever en andere organen in diverse hormonale systemen.
Schildklierhormonen regelen de intensiteit van de stofwisseling. Een teveel aan hormonen (hyperthyreoïdie) leidt onder andere tot een versnelde stofwisseling, verhoogde hartslag, overmatig zweten en nerveus gedrag. Behandeling bestaat doorgaans uit block en replacement: de eigen overproductie van schildklierhormoon wordt platgelegd en vervangen door precies genoeg (synthetisch) schildklierhormoon. Patiënten met een tekort aan schildklierhormoon (hypothyreoïdie) hebben vaak last van kouwelijkheid, gewichtstoename,traagheid in denken en handelen en vermoeidheid. Zij worden behandeld met een synthetische variant van het hormoon.
Sympathische zenuwen zijn onderdeel van het autonome zenuwstelsel. Dat regelt een groot aantal onbewuste functies, waaronder vecht-, vlucht- en angstreacties.
Onderzoekers van het Laboratorium voor Experimentele Endocrinologie van het AMC kregen de twee afgelopen jaar drie NWO-onderzoeksbeurzen toegekend voor onderzoek naar de hypothalamus: een VENI en een VIDI (beiden bedoeld ter stimulering van wetenschappers in een bepaalde fase van hun carrière) en een TOP-subsidie (bedoeld om innovatieve onderzoekslijnen te versterken).
Noot voor de redactie (
Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam