Ingezonden persbericht

Cultuurverandering nodig om milieu- en gezondheids-problemen te voorkomen

Bij alle bestuurslagen en in alle ruimtelijke beslissingen moeten gezondheidsknelpunten meegewogen worden. Daarbij moet het preventiedenken worden verbreed, naast leefstijl moet ook de leefomgeving een prominente plaats krijgen. Dit waren de belangrijkste aanbevelingen van het symposium Signalen uit de samenleving, dat het Platform Gezondheid en Milieu en de Vereniging Partners voor een Gezond Leefmilieu afgelopen donderdag 19 maart hielden In het symposium kwamen een breed scala van gezondheid- en milieuproblemen aan de orde die door maatschappelijke organisaties gesignaleerd waren. Burgers met milieugerelateerde gezondheidsproblemen konden hier ruimschoots van gedachten wisselen met deskundigen en beleidsmakers over oplossingen. Ook een panel van VWO leerlingen reageerde fris van de lever op de aangedragen informatie en discussiepunten.

Signalen uit de samenleving
Voorafgaand aan het symposium had het Platform Gezondheid en Milieu een brede inventarisatie gehouden onder milieuorganisaties, patiëntenorganisaties, vrouwenorganisaties en wetenschapswinkels over welke gezondheids- en milieuproblemen men signaleerde. De resultaten daarvan, aangevuld met bijdragen van deskundigen en gespecialiseerde organisaties, zijn eind februari gepubliceerd op de website van het Platform. Deelnemers aan het symposium kregen het rapport van tevoren toegestuurd. Onder de gesignaleerde problemen bevinden zich niet alleen nieuwe risico's zoals nanotechnologie, maar ook nog niet erkende ziektebeelden zoals overgevoeligheid voor elektromagnetische velden, en problemen die samenhangen met voortschrijdend inzicht, zoals risico's van genetisch gemodificeerd voedsel en vitamine K tekort in het ongeboren kind. Sommige gezondheidsproblemen hangen samen met toegenomen gebruik, bijvoorbeeld geurstoffen en vuurwerk; andere zijn helemaal niet nieuw maar worden genegeerd omdat de wet niet overtreden wordt. Vraagtekens worden geplaatst bij de kwaliteit van de emissiecijfers en de wetenschappelijke rapporten waarop de overheid haar beleid baseert. Pogingen om die aan te vechten stuiten vaak op een muur van onwil, gevestigde belangen en een doofpotcultuur. Een instelling voor onafhankelijke arbitrage of toezicht op de kwaliteit van overheidsrapporten ontbreekt.

Jeugdpanel
Leerlingen van de Democratische School in Soest roerden zich stevig in de discussie. Waarom zouden genetisch gemodificeerde planten wezenlijk verschillen van traditioneel veredelde gewassen? En leden de mensen met overgevoeligheidssyndromen niet aan ingebeelde ziekten? De praktijkgevallen van huisarts Liesbeth Adriaansens maakten wel indruk. Zij gebruikt in haar praktijk een field analyser. Met behulp van dat apparaat kan zij laten zien dat het gebruik van een headset al een hoop verschil kan maken. Ook zijn er verschillen tussen de verschillende merken toestellen. Suggestie van de jeugd: plaats op mobieltjes, net zoals op pakjes sigaretten, een waarschuwing. Na de pauze stalen de leerlingen de show door hun kennis van gezondheid en milieu te demonstreren in een door dagvoorzitter Hans Böhm geleide quiz. Zij bleken door de bank genomen allen behoorlijk goed op de hoogte en eindigden dan ook gelijk.

Anders kijken, anders meten
Goed meten is een probleem, dat werd geïllustreerd door de Vereniging Houd Zijpe Leefbaar. Naar aanleiding van vragen en klachten van bewoners in de Bollenstreek over pesticiden in de lucht deed TNO onderzoek. Maar in het eindrapport werden de resultaten van in het hele land gemeten waarden gemiddeld, zodat de zeer hoge waarden in de bloembollengebieden onder de tafel verdwenen. Geld om het gehalte bestrijdingsmiddelen in het lichaam van de bewoners te meten, kon niet gevonden worden. Uit de zaal komt een woord van hoop: waterschappen laten tegenwoordig urine van bewoners analyseren op zware metalen en medicijnresten in verband met de werking van de waterzuiveringsinstallaties. Misschien valt er langs die weg iets te bereiken?
Combinaties van blootstellingen aan meerdere milieufactoren blijken toch tot ziekte te kunnen leiden, hoewel per factor de normen niet overschreden worden. Maar soms werken de milieufactoren op hetzelfde orgaan in of veroorzaken ze hetzelfde ziektebeeld. Lawaai, licht, stank, elektromagnetische straling en zich zorgen maken kunnen leiden tot slaapstoornissen Slaaponderzoeker Peter Meerlo van de Rijksuniversiteit Groningen hield de klachtenregistratie van het Meldpunt Gezondheid en Milieu tegen het licht en verklaarde dat de meest gemelde gezondheidsproblemen die veroorzaakt worden door geluid, best zouden kunnen samenhangen met een verstoorde slaap. Verstoorde slaap wordt in verband gebracht met tal van gezondheidsproblemen: concentratiestoornissen, vermoeidheid, hart en vaatziekten, diabetes en depressie. Naar verhouding ontbreekt het aan experimentele gecontroleerde studies, waar oorzaak en gevolg goed kunnen worden onderscheiden. Maar er is meer en meer bewijs dat bijvoorbeeld depressie eerder een gevolg is van slaapstoornissen dan een oorzaak. Hij bepleitte het monitoren van slaapkwaliteit, eenvoudig en goedkoop, als indicator voor een gezonde leefomgeving.

Kwetsbaarste groepen
Kankerspecialist professor Larebeke uit Gent hield het publiek voor, dat 75% van de genetische schade, die op latere leeftijd tot kanker kan leiden, al vóór de geboorte plaatsvindt. Foetussen en zuigelingen zijn vele malen gevoeliger voor allerlei soorten van blootstellingen. Veelgebruikte stoffen zoals bisfenol A, een weekmaker in plastic, zouden verboden moeten worden, ook al omdat zij in zeer lage concentraties kankerbevorderend werken bij volwassenen. Kanker neemt in Europa nog steeds toe en zal zich naar verwachting stabiliseren op 50% kans gerekend over het hele leven.
Het weinige onafhankelijke onderzoek dat gedaan wordt naar genetisch gemodificeerde gewassen wijst ook op foetussen en kinderen als de gevoeligste groep: bij een aantal studies worden groei- en ontwikkelingsstoornissen gevonden in dierproeven.
Ook onder volwassenen bestaan extreem gevoelige groepen. De gezondheidsklachten, die geregistreerd worden door het Meldpunt Gezondheid en Milieu zijn in meerderheid afkomstig van mensen, die overgevoelig zijn voor milieufactoren als geurstoffen, laagfrequent geluid of elektromagnetische velden. Het gebruik van geurstoffen is enorm toegenomen, evenals het aantal toepassingen. Maandverband, drukwerk, plastic zakken, babyluiers, alles moet een geurtje hebben. Er is zelfs een speciale lijn toiletpapier voor peuters met chocolade of aardbeiengeur! Nieuw zijn de omgevingsgeuren: de lucht van versgebakken brood of versgemalen koffie voor bakkerijen, espressobars of voor toepassing in verpakkingsmateriaal. Toppunt van deze onzin is een geur van verschaald bier en asbakken voor gebruik in cafés met rookverbod. Uit de zaal wordt gemeld dat mensen, die gevoelig zijn voor elektromagnetische velden, vaak ook gevoeligheid ontwikkelen voor geur en geluid.

Aanbevelingen
Panel en zaal zetten zich na dit alles aan de taak om aanbevelingen te formuleren voor de overheid. Er waren nogal wat punten: gebrek aan goed, onafhankelijk onderzoek, uitholling van de rechtspositie van de burger en ontmanteling van het systeem van overheidstoezicht op de volksgezondheid door bezuinigingen en privatisering. Een inwoner van Breukelen, die wilde inspreken op het rapport luchtkwaliteit, werd door de gemeente verwezen naar de provincie, door de provincie naar de regio, maar heeft uiteindelijk niet kunnen inspreken. De nieuwe wet ruimtelijke ordening is op het punt burgerparticipatie en gezondheid ook niet bepaald duidelijk. De MER (Milieueffectrapportage) is aan veranderingen onderhevig. Wil het gezondheidsbelang verantwoord worden meegewogen, dan moet het in een vroeg stadium worden meegenomen, maar de MER nieuwe stijl beperkt zich tot een toets aan het eind van het traject. Senator Paul Peters (SP) geeft de overheid mee, dat nieuwe wetgeving ook moet worden geëvalueerd, iets wat vrijwel nooit gebeurt. De organisaties en groepen geeft hij mee om meer in de huid van de overheid te kruipen: hoe zou jij het probleem aanpakken, als het jouw verantwoordelijkheid was? Cobi de Blécourt, oud 1e Kamerlid van de VVD vult aan, dat de burgers met één stem moeten spreken, in plaats van elkaar te beconcurreren. Zij bepleit een betere afbakening van bevoegdheden en verantwoordelijkheden, zodat het voor de burger ook helder is wie hij kan aanspreken. De overheid zou meer op de inhoud moeten letten in plaats van de procedure centraal te stellen. Geert Verstegen (Brabantse Milieufederatie) vindt het niveau van de gemeente te laag om de problemen van milieu en gezondheid te voorkomen. Europarlementslid Alexander de Roo (Groen Links) ziet meer heil in het stellen van strengere normen, ook voor elektromagnetische velden, en deze strikt te handhaven. Verder wil hij een verbod op stoffen die het ongeboren kind schaden. Diederick Sprangers van de Stichting Genethica bepleit een openbaar debat tussen prominente politici en wetenschappers over de hier gesignaleerde risico's met als inzet de vraag: Zijn maatregelen op grond van het voorzorgsbeginsel nodig?
Iedereen kan zich vinden in de aanbeveling dat gezondheidsknelpunten in een zo vroeg mogelijk stadium moeten worden meegenomen in alle bestuurslagen en in alle ruimtelijke beslissingen. Het preventiedenken moet worden verbreed, naast leefstijl moet ook de leefomgeving een prominente plaats krijgen.