Universiteit van Amsterdam
Geheim Weens persfonds beïnvloedde Nederlandse journalistiek tijdens WOI Afscheidscollege Communicatiewetenschap
vrijdag 20 maart, 14.00 uur
Dhr. prof. dr. J.M.H.J. Hemels, hoogleraar Communicatiewetenschap, in het bijzonder communicatiegeschiedenis: Een journalistiek geheim ontsluierd.
Het is volgens Joan Hemels een hardnekkig misverstand te denken dat de journalistiek in het neutrale Nederland van de Eerste Wereldoorlog over de gehele linie haar onafhankelijkheid wist te bewaren. De verleiding om steekpenningen van één van de oorlogvoerende partijen te accepteren was groot omdat geheimhouding gegarandeerd leek. Ook deden al in de jaren 1914-1918 geruchten de ronde dat er kranten waren die vanwege financiële voordelen een anti-Duitse of pro-Engelse koers voer. De bewijsvoering ontbrak echter, óók sindsdien. Hemels stelt dat redacties en hun uitgevers er geen belang bij hadden zo'n redactiegeheim te ontsluieren. Pershistorici lieten na in buitenlandse archieven tijdrovend archiefonderzoek naar verdachte geldstromen te verrichten. Wel werd De Telegraaf steevast met een pro-Britse houding geassocieerd, maar waarom uitgever H.M.C. Holdert van die krant juist deze keuze maakte, bleef gissen. Hemels onthult in zijn afscheidscollege een geval van beïnvloeding van de publieke opinie in Nederland waarbij betalingen uit een geheim persfonds in Wenen plaatsvonden. Oostenrijk-Hongarije slaagde er zo in zijn slag te slaan op het slagveld van de oorlogspropaganda dat Nederland in de jaren van de Eerste Wereldoorlog was geworden. Op het gebied van het inpalmen van individuele journalisten en het omkopen van hele redacties had de Dubbelmonarchie al vóór het uitbreken van deze bloedige oorlog in binnen- en buitenland veel ervaring opgedaan. Hemels vindt het opmerkelijk dat de Nederlandse journalistiek onder druk van de verslechterde oorlogskansen in het vizier kwam. Het geeft volgens hem te denken in een tijd van embedded journalistiek.
Locatie: Aula van de UvA, Singel 411, Amsterdam.
Universiteit van Amsterdam