1 1
> Retouradres: Postbus 20901, 2500 EX Den Haag
De voorzitter van de Tweede Kamer Plesmanweg 1-6
der Staten-Generaal 2597 JG Den Haag
Binnenhof 4 Postbus 20901
2500 EX Den Haag
2513 AA DEN HAAG T 070 351 61 71
F 070 351 78 95
Ons kenmerk
VENW/DGLM-2009/918
Uw kenmerk
Datum 20 maart 2009 31232-16/2009D10062
Onderwerp Verslag schriftelijk overleg inzake geschillencommissie luchtvaart Bijlage(n)
---
Geachte voorzitter,
Hierbij reageer ik op de schriftelijke vragen van de commissie voor Verkeer en
Waterstaat over de geschillencommissie in de luchtvaart (kamerstuk 21 232, nrs.
16 en 17).
Algemeen
Ik dank de fracties voor hun waardering voor de totstandkoming van een
geschillencommissie luchtvaart. Net als u hecht ik waarde aan een laagdrempelige
vorm van klachtenafhandeling waar passagiers terechtkunnen met hun geschillen
met luchtvaartmaatschappijen omtrent de naleving van passagiersrechten.
Aard van de geschillencommissie
De geschillencommissie luchtvaart berust op zelfregulering. De
brancheorganisatie BARIN en de Consumentenbond zijn overeengekomen dat de
geschillencommissie zal worden ingericht naar Nederlands recht, maar dat deze
uitspraken zal doen over geschillen die betrekking hebben op drie Europese
verordeningen inzake consumentenrechten in de luchtvaart. De inrichting en
samenstelling van de geschillencommissie zal niet identiek zijn aan die van de
andere commissies die onder de Stichting Geschillencommissies voor
Consumentenzaken (SGC) vallen. De geschillencommissie luchtvaart doet
namelijk geen uitspraken op basis van bindend advies maar op basis van
arbitrage. Vanwege het internationale karakter zal de geschillencommissie
luchtvaart bovendien tweetalig worden: niet alleen Nederlands, maar ook Engels.
De partijen bij de zelfregulering zijn overeengekomen dat het voor reizigers niet
noodzakelijk is dat de toegang tot de geschillencommissie in hun reis- en
vervoersvoorwaarden is geregeld. Het moment van boeking is niet bepalend voor
toegang tot de geschillencommissie, maar alleen het moment van de vlucht.
In de huidige situatie, nog zonder operationele geschillencommissie, kunnen
consumenten naar de Inspectie Verkeer en Waterstaat (hierna: de Inspectie) en
de rechter. Als de geschillencommissie eenmaal operationeel is, kunnen
consumenten nog steeds naar de Inspectie en de rechter, en daar komt de
geschillencommissie bij als laagdrempelig alternatief voor de rechter.
a
Pagina 1 van 6
Datum
Alle luchtvaartmaatschappijen die zijn aangesloten bij de BARIN, inclusief
buitenlandse luchtvaartmaatschappijen, zijn gehouden aan de uitspraken van de Ons kenmerk
geschillencommissie. BARIN telt op dit moment 77 leden. Dat is ongeveer 90% VENW/DGLM-2009/918
van het aantal luchtvaartmaatschappijen dat op Nederlandse luchthavens
opereert.
De luchtvaartmaatschappijen zijn eraan gecommitteerd om de geleden schade na
een uitspraak van de geschillencommissie daadwerkelijk te betalen. Indien
noodzakelijk wordt dit afgedwongen via executie door een deurwaarder.
Compensatie van de schade bij elke luchtvaartmaatschappij is daarmee juridisch
verhaalbaar.
BARIN en de Consumentenbond zijn overeengekomen dat de geschillencommissie
een geschil niet zal behandelen of de behandeling zal staken, indien aan de
ondernemer surséance van betaling is verleend, deze in staat van faillissement is
geraakt of zijn bedrijfsactiviteiten feitelijk heeft beëindigd, voordat het geschil ter
zitting door de commissie is behandeld en een eindbeslissing is gewezen. Dit is
een standaardbepaling die men terugziet bij alle andere geschillencommissies. De
oprichting van een garantieregeling bij faillissementen zou neerkomen op het
overnemen van het ondernemingsrisico en dat gebeurt in geen andere sector. De
geschillencommissie biedt de consument een laagdrempelige vorm van
geschillenbeslechting ten aanzien van de drie Verordeningen. Een garantieregeling
bij faillissementen past daarom niet bij deze geschillencommissie.
De geschillencommissie is zoals gezegd een vorm van zelfregulering. Vanwege het
draagvlak bij betrokken partijen heeft dit in beginsel de voorkeur boven
wetgeving. Ik hou de voortgang echter wel in de gaten omdat ik het belangrijk
vind dat er voor consumenten een instantie bij komt waar zij terechtkunnen met
hun geschillen. Partijen zijn in constructief overleg, maar het proces blijkt
tijdrovender dan aanvankelijk gehoopt. Bovendien blijkt de kostenbegroting veel
hoger uit te vallen dan op basis van eerste inschattingen kon worden verwacht.
Indien de komende maanden mocht blijken dat ingrijpen vanuit de overheid nodig
is, dan zal ik dat zeker niet nalaten. Consumenten kunnen nu met hun geschillen
uiteraard wel terecht bij de Inspectie en bij de rechter.
Ik ben mij ervan bewust dat naast de Consumentenbond geen andere
consumentenorganisaties betrokken waren bij de onderhandelingen over de
totstandkoming van de geschillencommissie. De geschillencommissie is tot stand
gekomen via zelfregulering tussen marktpartijen. Bij zelfregulering is het niet aan
de overheid om te bepalen welke partijen met elkaar om tafel gaan. Hierin
hebben partijen zelf een eigen verantwoordelijkheid. Het Consumentenoverleg
Luchtvaart waaraan wordt gerefereerd, speelt hierin geen rol want dit is een
informeel overleg op initiatief van de overheid, waaraan consumentenorganisaties
vrijblijvend kunnen deelnemen en vrijblijvend met elkaar van gedachten kunnen
wisselen over luchtvaartaangelegenheden. Reeds in mei 2008 is in het
Consumentenoverleg naar voren gebracht dat de onderhandelingen alleen tussen
BARIN en de Consumentenbond zouden gaan plaatsvinden. Naar ik heb begrepen
heeft BARIN aan de Consumentenbond te kennen gegeven alleen met de
Consumentenbond het overleg te willen voeren, omdat de Consumentenbond èn
een brede representatieve partij voor alle consumenten is èn zelf geen
commerciële activiteiten ontwikkelt (zoals de verkoop van vliegtickets en
vakantiereizen). De Consumentenbond heeft, bij de beslissing om het overleg
Pagina 2 van 6
zonder andere partijen te voeren, het belang van de consument het zwaarst laten
Datum
wegen. Ook voor mij staat het resultaat voorop. De totstandkoming van een
geschillencommissie luchtvaart is een doel dat al sinds jaren door Ons kenmerk
consumentenorganisaties wordt nagestreefd. Ik sta daar volledig achter en ben VENW/DGLM-2009/918
daarom net als u blij dat het doel nu binnen handbereik is, mede dankzij de
inzet van alle betrokkenen van de afgelopen jaren, waaronder de ANWB en de
VVR.
De geschillencommissie zal zo evenwichtig mogelijk worden samengesteld. De
commissie zal bestaan uit een onafhankelijke voorzitter (professor in de
rechtsgeleerdheid), twee deskundige leden aangewezen vanuit de
luchtvaartsector en vanuit de Consumentenbond en kan zich laten bijstaan door
een panel van deskundigen.
Scope van de geschillencommissie
Consumenten met geschillen met niet bij de BARIN aangesloten maatschappijen
die wel binnen de andere criteria vallen, zullen worden doorverwezen naar de
Inspectie en/of naar de rechter. Ook kunnen luchtvaartmaatschappijen die niet bij
BARIN zijn aangesloten, zich bij de geschillencommissie luchtvaart aansluiten. Alle
betrokken partijen hebben het op zich genomen om dit te stimuleren. Hierboven
heb ik reeds aangegeven dat alle luchtvaartmaatschappijen die op Nederland
opereren, automatisch onder de geschillencommissie komen te vallen, mits
aangesloten bij de BARIN (ongeveer 90% van het totaal). De geschillencommissie
is alleen inzetbaar voor vluchten met als eerste plaats van vertrek een luchthaven
in Nederland.
Alle luchtvaartmaatschappijen die zijn aangesloten bij BARIN zullen zich
conformeren aan de geschillenbeslechting door de geschillencommissie. Alle
betrokken partijen en in het bijzonder BARIN hebben op zich genomen om ervoor
te zorgen dat luchtvaartmaatschappijen die niet zijn aangesloten bij BARIN, maar
wel vanaf Nederlandse luchthavens vliegen, zich ook zullen conformeren aan de
geschillenbeslechting. Vanuit de BARIN zijn hiertoe reeds concrete acties
ondernomen. Met geschillen die buiten de scope van de geschillencommissie
vallen, kunnen passagiers van overheidswege uiteraard terecht bij de Inspectie en
bij de rechter.
Aangezien ik sta voor de rechten van passagiers, zal ik bij de Inspectie meer
dienstverlening organiseren in de vorm van informatie, voorlichting en digitaal
"klachtenloket" voor degenen die bij haar moeten of willen klagen. Waar mogelijk
zal de Inspectie dit samen met de geschillencommissie doen, zodat passagiers bij
beide instanties over hetzelfde informatie- en dienstverleningsniveau kunnen
beschikken.
BARIN en de Consumentenbond zijn overeengekomen dat reizigers met een
klacht over de drie Verordeningen ook al is de vlucht onderdeel van een
pakketreis - bij de geschillencommissie luchtvaart terechtkunnen. Met klachten
over andere aspecten van de pakketreis (bijv. over het verblijf) kunnen ze terecht
bij de geschillencommissie reizen. Niet enkel rechtstreeks bij
luchtvaartmaatschappijen gekochte tickets vallen onder de scope van de
geschillencommissie, maar ook de tickets die (al dan niet in een pakketreis) bij
reisbureaus zijn gehaald.
Pagina 3 van 6
Volgens de inwerkingtredingsbepaling van Verordening (EG) nr. 261/2004, is deze
Datum
sinds 17 februari 2005 van toepassing voor alle onderwerpen die onder deze
Verordening vallen. De geschillencommissie zal echter niet met een Ons kenmerk
terugwerkende kracht van twee jaar geschillen in behandeling nemen. De VENW/DGLM-2009/918
geschillencommissie neemt geschillen in behandeling over vluchten die
plaatsvinden vanaf de datum van inwerkingtreding van de geschillencommissie.
Reeds aangeschafte tickets vallen onder de terugwerkende kracht voor zover de
vlucht zelf op of na de ingangsdatum van de geschillencommissie plaatsvindt.
Zoals al aangegeven, het tijdstip van de vlucht is derhalve bepalend of geschillen
onder de werking van de geschillencommissie vallen of niet. Met geschillen die
zich hebben voorgedaan (en zullen voordoen) vanaf de inwerkingtreding van
Verordening (EG) 261/2004, kon en kan de consument terecht bij de Inspectie en
bij de rechter. De geschillencommissie komt hier straks als mogelijkheid bij.
Vervolg
Het streven is erop gericht de geschillencommissie reeds in de zomer 2009
operationeel te laten zijn. De digitalisering vormt het belangrijkste onderdeel in
de voorbereidingen, en met name deze digitalisering kent een lange doorlooptijd
en is bovendien zeer kostbaar. Om hier toch zorgvuldig mee om te gaan, wordt
momenteel bekeken aan welke functionele eisen de geschillencommissie precies
moet voldoen. Zodra de keuze van betrokken partijen hieromtrent bekend is, kan
SGC een functioneel ontwerp en een technisch ontwerp opstellen.
De geschillencommissie is weliswaar een eerste, maar wel een heel belangrijke
stap in de ontwikkeling van de passagiersrechten. Als tweede belangrijke stap zie
ik de aanscherping van het handhavingsinstrumentarium van de Inspectie. De
Inspectie heeft tot op heden bestuursdwang en last onder dwangsom tot haar
beschikking als middelen om de drie Verordeningen te handhaven. Recent heb ik
u een wetsvoorstel gestuurd (kamerstuknummer 31871) om dit instrumentarium
uit te breiden met de bestuurlijke boete en het openbaar maken van
onherroepelijk geworden sanctiebesluiten. Als derde stap zie ik het in acht nemen
van meer transparantie in de uitvoering van de Verordening. Hiertoe zal de
Inspectie twee maal per jaar een rapportage uitbrengen. De eerste rapportage
heeft u reeds mogen ontvangen als bijlage bij mijn brief van 10 maart 2009 met
kenmerk VenW/IVW-2009/908.
Verder hebben BARIN en de Consumentenbond afgesproken dat zij na
inwerkingtreding van de geschillencommissie opnieuw met elkaar in overleg zullen
treden, met als doel te komen tot uitbreiding van de scope van de
geschillencommissie. Ik steun dit initiatief van harte. Verder ben ik van mening
dat de geschillencommissie naar de toekomst toe zou moeten worden
opgeschaald tot Europees niveau, zodat alle passagiers met vertrek van of
aankomst in Europa hier met hun geschillen naar toe kunnen.
Onderdeel van de voorbereidingen vormt het opstellen van een communicatieplan
om de geschillencommissie bekendheid te geven bij consumenten. Ik zal in dat
kader ook aandacht vragen voor de verstrekking van informatie aan reizigers die
bijvoorbeeld vanaf Maastricht of Eindhoven vertrekken. Over de invulling van het
communicatieplan vindt nog overleg plaats. Uiteraard zal ook mijn departement
hieraan medewerking verlenen.
De exacte ingangsdatum van de geschillencommissie is nog niet bekend. De
aangesloten luchtvaartmaatschappijen moeten uiterlijk een verwijzing naar de
Pagina 4 van 6
geschillencommissie maken vanaf het moment dat deze operationeel zal zijn. Het
Datum
streven is erop gericht om de geschillencommissie reeds in de zomer 2009
operationeel te laten zijn. De geschillencommissie blijkt veel kostbaarder te zijn Ons kenmerk
dan aanvankelijk ingeschat. De kostenbegroting van SGC wordt momenteel VENW/DGLM-2009/918
zorgvuldig beoordeeld en partijen zijn hierover in constructief overleg.
Europese Unie
U vraagt of de Europese Commissie voornemens is om, al dan niet door middel
van een verplichting, in iedere lidstaat te komen tot een geschillencommissie
luchtvaart. Tijdens een persconferentie op 24 november 2008, waarbij BARIN en
de Consumentenbond de intentieverklaring hebben ondertekend, heeft
Commissaris Tajani zich zeer positief uitgelaten over dit initiatief. Hij heeft
aangegeven te hopen dat andere Lidstaten dit Nederlandse voorbeeld zullen
volgen. Van een Europese verplichting lijkt echter vooralsnog geen sprake. Op dit
gebied loopt Nederland voorop in Europa.
Terecht merkt u op dat de Nederlandse geschillencommissie een voorbeeld moet
worden voor de rest van Europa. De geschillencommissie kan en zal niet in strijd
zijn met de Europese Verordeningen (EG) 261/2004, 1107/2006 en 2111/2005.
Aan de rechten van reizigers die zij via de verordeningen hebben, kan en zal niet
worden getornd. Zoals reeds uiteengezet zullen niet alle reizigers die een vlucht
maken die onder de verordening vallen, bij de oprichting al terechtkunnen bij de
geschillencommissie. Dit geldt bijvoorbeeld voor passagiers die vanaf Schiphol
een vlucht maken met een luchtvaartmaatschappij die niet is aangesloten bij de
geschillencommissie. Dat betekent niet dat deze reizigers minder rechten hebben.
Zij zullen met hun geschillen terecht kunnen bij de Inspectie en eventueel de
rechter i.p.v. bij de geschillencommissie. Deze laatste is niet minder, maar ook
niet meer dan een laagdrempelig alternatief voor de rechter.
Betrokken partijen hebben zich eraan gecommitteerd zich in te zetten de
geschillencommissie zo spoedig mogelijk op Europees niveau te laten
functioneren. Ook Verkeer en Waterstaat is deze inspanningsverplichting
aangegaan, en heeft hiertoe ook al de nodige inspanningen verricht en zal deze
blijven verrichten waar opportuun. Zo heeft Verkeer en Waterstaat op 24
november 2008 een persconferentie georganiseerd in aanwezigheid van
Commissaris Tajani. Ook op 2 december 2008, tijdens een vergadering van de
Europese Commissie met alle betrokken spelers in Europa (nationale
handhavingsinstanties, luchtvaartmaatschappijen en andere belanghebbenden),
heeft Verkeer en Waterstaat het Nederlandse initiatief uitgedragen. De reacties
waren positief, maar er zijn nog geen concrete aanwijzingen dat andere landen
ook een geschillencommissie gaan oprichten of zich wensen aan te sluiten bij de
Nederlandse geschillencommissie. Waarschijnlijk zal de Nederlandse
geschillencommissie eerst moeten bewijzen dat zij een blauwdruk voor Europa
vormt.
Naar mijn mening kan de geschillencommissie worden opgeschaald naar Europees
niveau als de Europese Commissie het Nederlandse initiatief overneemt en actie
onderneemt om te komen tot één overkoepelende geschillencommissie
luchtvaart, bijvoorbeeld in de vorm van een Europees Agentschap. Op geen
enkele andere wijze zal de Nederlandse geschillencommissie een Europese
geschillencommissie kunnen worden. Hiertoe zal de Verordening opengebroken
moeten worden. De Europese Commissie heeft aangekondigd in 2009 een rapport
Pagina 5 van 6
aan de Raad en het Europees Parlement te presenteren, met daarin een analyse
Datum
van de werking van de Verordening van de afgelopen vier jaar. Ook de noodzaak
voor eventuele verdere regelgeving zal in dit rapport worden geëvalueerd. Gebrek Ons kenmerk
aan of uitstel van Europese implementatie hoeft geen consequenties te hebben VENW/DGLM-2009/918
voor de Nederlandse geschillencommissie. Elke lidstaat heeft een eigen
verantwoordelijkheid in de uitvoering van de Verordening.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
ir. Camiel Eurlings
Pagina 6 van 6
Ministerie van Verkeer en Waterstaat