Het Nationaal Archief


Weerzien met Manhattan, 400 jaar Hudson
Johannes Vingboons, Gezicht op Nieuw Amsterdam, 1665.
Den Haag, 19 maart 2009
Samenwerking Rijksmuseum en Nationaal Archief

Vanaf 2 april toont het Rijksmuseum in samenwerking met het Nationaal Archief verschillende documenten die te maken hebben met het ontstaan van de Nederlandse kolonie Nieuw-Nederland en de handelspost Nieuw-Amsterdam aan het begin van de 17de eeuw, het tegenwoordige New York. Eén van de topstukken van de presentatie, getiteld Weerzien met Manhattan, is ongetwijfeld de Schaghenbrief uit 1626, afkomstig uit het Nationaal Archief. De Schaghenbrief is het vroegste document dat melding maakt van de aankoop van Manhattan, het eiland waar de kolonie Nieuw-Nederland gesticht werd. De brief getuigt niet alleen van de overeenkomst die de indianen in 1626 met de Nederlanders sloten, maar ook van de eerste kinderen die de pioniers in de Nederlandse kolonie ter wereld brachten. Dit jaar wordt gevierd dat 400 jaar geleden de ontdekkingsreiziger Henry Hudson in dienst van de VOC het eiland Manhattan ontdekte.

In april 1609 vertrok ontdekkingsreiziger Henry Hudson, bijgestaan door twintig bemanningsleden, met het schip De Halve Maen uit Amsterdam. Zijn missie: een snellere doorvaart zoeken naar Azië, voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Vijf maanden later voer hij voorbij het eiland Manhattan de rivier op, die later naar hem zou worden genoemd. Een waterweg door Amerika vond hij niet, maar hij ontdekte wél een vruchtbaar gebied aan de Amerikaanse oostkust, waar schepen veilig voor anker konden gaan. In 1625 werd op Manhattan de handelspost Nieuw-Amsterdam gekozen als de locatie voor de hoofdvestiging van de Nederlandse kolonie en een jaar later werd het eiland door de Nederlanders aangekocht.

Het echte aankoopcontract van het eiland Manhattan bestaat niet meer. De Schaghenbrief wordt vaak aangeduid als de aankoopakte van Manhattan, maar is dat in feite niet. Pieter Schaghen was een vertegenwoordiger van de Staten-Generaal. Zijn brief is een verslag van de aankomst van het schip Wapen van Amsterdam, dat net uit Nieuw-Nederland was teruggekeerd mét het leuke nieuwtje dat schipper Adriaen Joris Thienpont te vertellen had: de aankoop van een stuk land, Manhattan geheten, voor goederen voor de waerde van 60 gulden. De brief is het enige bewijs van de historische gebeurtenis. Meer informatie over de Schaghenbrief en de rol van de Nederlanders die ten grondslag ligt aan het ontstaan van Nieuw-Amsterdam is te vinden op www.nationaalarchief.nl.

Op de presentatie is tevens de oudste kaart te zien die Manhattan als een eiland toont (1614) evenals het beroemde stadsgezicht van Nieuw-Amsterdam door Johannes Vingboons uit ca. 1665. Naast deze unieke historische documenten uit het Nationaal Archief worden twee prenten van 17de-eeuwse Wenzel Hollar getoond, een indiaanse man en vrouw, en een deel van de vermaarde Atlas Blaeu, uit de collectie van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap.

Weerzien met Manhattan, 400 jaar Henry Hudson, in samenwerking met het Nationaal Archief. Te zien in het Rijksmuseum, Jan Luykenstraat 1, 31 maart t/m 1 juni

Boekuitgave: I.s.m Uitgeverij Nieuw Amsterdam wordt het boek New York- Nieuw-Amsterdam, De Nederlandse oorspong van Manhattan (auteur Martine Gosselink) uitgegeven.