Rijksuniversiteit Groningen

The influence of the environment on the evolution of galaxies

Datum: 13 maart 2009

Promotie: G. Sikkema, 13.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: The influence of the environment on the evolution of galaxies

Promotor(s): prof.dr. R.F. Peletier, prof.dr. E.A. Valentijn

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Evolutie van sterrenstelsels

Gert Sikkema onderzocht hoe eigenschappen van sterrenstelsels afhangen van de omgeving waarin zij zich bevinden. Het proefschrift bestaat uit twee gedeelten, met elk hun eigen waarnemingsset.

Het eerste deel bestaat uit waarnemingen van een breedbeeld CCD-camera aangesloten op een middelgrote telescoop. In Groningen is een softwaresysteem, ASTRO-WISE, ontwikkeld dat waarnemingen van de toekomstige breedbeeld CCD-camera OmegaCAM gaat verwerken. De breedbeeldwaarnemingen waren een 'pilot-project', waarmee ASTRO-WISE uitgebreid getest kon worden. Sikkema bekeek een gebiedje ter grootte van 16 volle manen, waarin zich enkele clusters van sterrenstelsels bevinden, alle op ongeveer een miljard lichtjaar. Een bepaalde type sterrenstelsel, de zogeheten S0s, zijn de afgelopen paar miljard jaar in een snel tempo gevormd in clusters. Waarschijnlijk evolueren deze S0s uit spiraalstelsels. Zijn waarnemingen leveren aanwijzingen over hoe en waar deze transformatie plaatsvindt. Hij vond dat de zogeheten rode spiraalstelsels mogelijk een overgangsfase naar S0s vormen. Verder vond hij verschillen voor bepaalde categorieën sterrenstelsels in lege en volle gebieden.

Het tweede gedeelte van het proefschrift bestaat uit Hubble Space Telescope waarnemingen van zes relatief nabije schilstelsels. Schilstelsels zijn elliptische sterrenstelsels die bepaalde afwijkingen (schillen) vertonen in hun lichtverdeling. Sikkema heeft nauwkeurig de kleur en de vormen van de schillen gemeten en de aanwezigheid van stof bepaald in deze sterrenstelsels. De uitkomsten impliceren dat deze schillen de restproducten zijn van dwergsterrenstelsels die zijn opgeslokt door de veel grotere elliptische stelsels. Hij keek ook naar het bestaan van mogelijke nieuw ontstane bolvormige sterrenhopen. In twee van de zes stelsels vond hij mogelijke nieuwe kleine populaties van bolhopen.

Gert Sikkema (Delfzijl, 1973) studeerde sterrenkunde in Groningen. Het onderzoek werd uitgevoerd bij het Kapteyn Instituut voor Sterrenkunde van de RUG.