Vrije Universiteit Amsterdam
PRESS verbetert sociaal leven
Elke dag oefenen voorkomt spraak-, slik-, en schouderklachten
12 maart 2009
Patiënten met hoofd- en halskanker hebben na de behandeling vaak last
van hun nek en schouders. Ook hebben ze problemen met praten en
slikken. De hoofdhalswerkgroep van VU medisch centrum ontwikkelde
daarom een oefenprogramma voor hen.
Elke dag oefenen voorkomt spraak-, slik-, en schouderklachten. Foto:
Mark van den Brink "Het gaat om mensen met kwaadaardige afwijkingen in
het hoofdhalsgebied met uitzondering van de hersenen en de ogen",
vertelt projectleider Irma Verdonk. "De tumor kan op het
strottenhoofd, in de mond, achter in de keel en in de neus zitten.
Chirurgie en bestraling zijn opties voor behandeling, vaak in
combinatie. Bij grote tumoren vindt er vaak ook chemotherapie plaats."
De behandeling maakt de spieren stijf en het weefsel stug. Wanneer er
speekselklieren zijn bestraald wordt het speeksel minder en taai. Als
de klieren in de hals zijn weggehaald kunnen er bovendien ook nek- en
schouderklachten ontstaan. Dit alles heeft grote impact. Verdonck:
"Naast lichamelijke klachten, is er het sociale aspect. Samen eten kan
een probleem worden doordat mensen zich vaak verslikken of langzamer
eten. Daarbij komt dat patiënten na de behandeling vaak een stuk
zachter praten en moeite hebben met articuleren. Dit alles kan ertoe
leiden dat het sociale leven op een laag pitje komt te staan. Uit
onderzoek blijkt dat de patiënt, maar ook zijn of haar partner,
hierdoor depressieve klachten kan ontwikkelen."
Tips voor feestjes
Het programma press (preventie van spraak-, slik-, en
schouderklachten) is ontwikkeld in samenwerking met logopedist IJke
Aalders en fysiotherapeut Cees de Goede. Er zijn losmaakoefeningen
(schouders op en neer; kantelen van het hoofd), articulatieoefeningen
en stemoefeningen (klanken op verschillende toonhoogtes in de mond
laten resoneren). De tijdsinvestering: drie tot vijf keer per dag zo'n
tien minuten. De patiënt begint met oefenen voordat de radiotherapie
is gestart. Het programma bevat ook tips om de communicatie en het
slikken beter te laten verlopen. Verdonck: "Vraag mensen je aan te
kijken als je praat en zoek op feestjes een rustig hoekje op. En zit
rechtop en slik geconcentreerd." Een speciale website met filmpjes
waarin de oefeningen worden voorgedaan is in de maak.
Dagboek
Vorig jaar vroeg logopedist-onderzoeker Ingrid Cnossen aan tien
patiënten zes weken lang een dagboek bij te houden over de uitvoering
van de oefeningen. De meerderheid hield het vier tot zes weken vol.
"Het wordt soms wel moeilijker naarmate de bestralingen hun effect
krijgen", aldus Verdonck. "We hebben ook geleerd dat het belangrijk is
wekelijks contact te hebben met de mensen. Dat motiveert. Als de
website klaar is, kunnen we hen wekelijks via email gaan coachen."
Annemarie van den Hoven
Fotobijschrift: Irma Verdonck-de Leeuw, psycholoog-logopedist;
projectleider, Ingrid Cnossen, logopedistepidemioloog en uitvoerder
van dit project, Cees de Goede, fysiotherapeut en IJke Aalders,
logopedist ontwikkelden gezamenlijk een oefenprogramma voor patiënten
met hoofd- en halskanker
bron: Tracer