Partij van de Arbeid

Bos over resolutie integratie

11-03-2009 11:29

Komend weekend komt het PvdA-congres bijeen. Hier zal onder meer de integratieresolutie worden vastgesteld. In het NRC Handelsblad een interview met Wouter Bos hierover: De PvdA kan laten zien dat ze echt iets geleerd heeft en bereid is vastgeroeste posities te verlaten. Dat ze moed durft te tonen, en tegelijk haar principes trouw kan blijven.

Het volledige artikel. dat 10 maart in NRC Handelsblad verscheen:

Wouter Bos schaakt op veel borden tegelijk. Vrijdag hoopt hij als minister van Financiën een plan voor het bestrijden van de economische crisis te presenteren. Zaterdag hoopt hij als PvdA-leider de verwerking van een historisch trauma voor zijn partij af te sluiten: de blindheid voor het multiculturele drama, die in 2002 tot een daverende verkiezingsnederlaag leidde.

Met een integratienota wilde de PvdA-top die open wond eindelijk hechten. Maar veel leden vonden de nota te hard, te veel gebaseerd op een wij-zij gevoel. Het leidde op partijbijeenkomsten over de nota waar ook Bos regelmatig bij was tot heftige en emotionele discussies. Op het partijcongres aanstaande zaterdag stemmen de leden over de nota, die na de kritiek is aangepast.

Moet de minister van Financiën zich in crisistijd bezig houden met een integratienota van de PvdA?
Het is voor mij bijna een welkome afleiding. Ik heb altijd een speciale band met het onderwerp gehad. Het stond symbool voor de verkiezingsnederlaag van de PvdA in 2002, maar ook voor mijn opkomst als PvdA-leider. Het is onverminderd belangrijk en kennelijk actueel. Het is vast een van de redenen dat Geert Wilders zo hoog in de peilingen staat. En de geschiedenis leert ons dat juist in economisch slechte tijden mensen naar zondebokken gaan zoeken.

Wat wilt u met de nota bereiken?
Ik vind het een verarming dat je bij integratie maar twee keuzes hebt: als je er tegen was, verbood je iets, en als je het tolereerde, moest je er je mond over houden. Bij integratie is juist de tussenweg de meest effectieve. Je kan mensen het recht gunnen onwelgevallige dingen te zeggen en te doen, maar hen er wel mee confronteren, de polarisatie zoeken. Je mag hun dingen verwijten. Debat kan ook therapeutisch werken.

De nota heeft ook een electorale functie. Willen we er bij de verkiezingen beter voorstaan, dan moeten we helder zijn over een paar onderwerpen waarvan onze koers onduidelijk is. Bovenaan dat lijstje stond integratie. De PvdA kan laten zien dat ze echt iets geleerd heeft en bereid is vastgeroeste posities te verlaten. Dat ze moed durft te tonen, en tegelijk haar principes trouw kan blijven.

Wat staat er verder op dat lijstje?
Bos lacht: Moet ik dat nou zeggen? Nou ja, er is één ander groot onderwerp waar het de vraag is of we met zn allen hetzelfde liedje zingen: marktwerking. Maar dat is iets voor volgend jaar.

Waarom is integratie voor uw partij zoveel heftiger dan voor anderen? Wij zijn, meer dan andere partijen, een spiegel van de samenleving. Ik ben er trots op. Dat het debat bij andere partijen niet plaatsvindt, betekent dat zij die spiegel niet zijn. De SP is een homogene witte partij. GroenLinks is een grachtengordelpartij, heeft niks met volksbuurten. De VVD is een hartstikke witte, relatief elitaire partij. Het CDA zou in dit opzicht een volkspartij kunnen zijn, maar laat het debat helemaal liggen. Ze zijn dóódsbang om over religie en religiekritiek te moeten praten. De partij heeft zich er vier jaar lang bij neergelegd dat Verdonk in hun naam integratiebeleid voerde.

Bos lacht: Nu leggen ze zich net zo makkelijk bij ons neer. Dat verwelkom ik uiteraard.

Op een bijeenkomst zei iemand: hier zitten allemaal gelijkgestemden. De kiezers voor wie deze boodschap bedoeld is, is de PvdA al kwijtgeraakt.
Dat is ook wel mijn zorg. Ik... Bos aarzelt. In de politiek moet je je binnencirkel bekeren. Je trekt eerst het partijkader over de streep. Zij moeten het verhaal dan brengen naar alle mensen die niet in die zaaltjes zitten. Wat mij meer verontrustte was dat mensen zeiden dat integratie helemaal niet meer belangrijk was. Dan vroeg ik mij wel af: wanneer ben jij voor het laatst in de Schilderswijk geweest, of in Slotervaart? Het kader is niet representatief. Er zijn veel hoogopgeleide en elitaire mensen die hun eigen boontjes wel kunnen doppen, die wat minder zorgen hebben over het samenleven van verschillende culturen en religies.

U heeft toch ook geen tijd om naar die wijken te gaan? Nou... Ja, toch wel.

U haalt lokale PvdA-bestuurders van allochtone afkomst als inspiratie aan. Toch nemen veel van hen afstand van de nota. Hoe kan dat? Het wisselt. Zij zeggen: allemaal aardig en waar wat je opschrijft. Maar kijk nou eens naar mijn succesverhaal, ik wil mij ook herkennen in die nota. Dat zat te weinig in de integratienota. Misschien gingen wij er ook té automatisch van uit dat het met hen wel goed gaat. Dat succesverhaal is een van de meest betekenisvolle toevoegingen aan de nota.

Sommige zeggen ook: op lokaal niveau hebben we dat integratiedebat echt wel gehad. Het is de partijtop die achterloopt. We hebben jonge honden die vooruitlopen op een heleboel mensen in de partij. Je kan dan als voorloper zeggen: we zijn er al voorbij, maar je kan ook zeggen, laten we ons inspannen om die anderen mee te nemen.

Door de poging blanke arbeiders terug te krijgen, voelen allochtone PvdAers zich aangevallen.
Dat is mij ook opgevallen. Door het debat de afgelopen jaren vroegen zij zich af of ze wel welkom waren. Ze worden in het diepst van hun identiteit gekwetst. Ze voelen: we motten jou hier niet, we hebben niks met wie je bent, we geloven niet in je loyaliteit. Als die toon domineert, word je natuurlijk wantrouwend, ook als je eigen partij vooropgaat in het debat.

Is het niet pijnlijk, dat u met de nota bijdraagt aan dat gevoel? Dat wil ik juist niet. Het tragische van de overreactie op de relatieve onverschilligheid van voor 2002 is dat we mensen dreigen te verliezen die gematigd zijn, superloyaal aan de Nederlandse samenleving. Zij zijn de belangrijkste bondgenoten in het bouwen van bruggen tussen gemeenschappen. Persoonlijk pijnlijk vond ik dat er binnen de partij werd getwijfeld aan mijn integriteit, als ik bijvoorbeeld de problemen rond Marokkaanse rotjochies noemde. Dat mensen zich stiekem afvragen of ik niet net zo slecht ben als Wilders.

Is de nota door al die interne tegenstand niet erg verwaterd? Dat is niet onze indruk. Hij doet wat hij moet doen, de partij verenigen en helderheid bieden. Inhoudelijk zijn er weinig verschillen tussen de eerste en tweede versie. De context is evenwichtiger, maar de keuzes zijn zo goed als gelijk gebleven. Ik ben niet alleen partijleider om mensen mee te krijgen met hoe ik denk. Ik ben er ook om de partij te verenigen. Als dat niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.