Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)
Grote subsidie voor het zichtbaar maken van kankercellen
Publicatiedatum: 10 maart 2009 | PERSBERICHT
Aandachtsgebieden: Research
Het is tijdens een operatie voor een chirurg zeer moeilijk om vast te
stellen waar een tumor eindigt. Als het tumorweefsel zichtbaar kan
worden gemaakt, kan het tumorweefsel veel nauwkeuriger worden
weggehaald. De vooruitzichten van de patiënt zijn dan beter.
Fluorescerende stoffen die specifiek aan kankercellen binden kunnen
hierbij een grote rol gaan spelen. "Dit kan een revolutie in de
oncologische chirurgie teweegbrengen", aldus LUMC-hoogleraar Clemens
Löwik, gespecialiseerd in moleculaire beeldvorming en principle
investigator van het consortium dat de komende vijf jaar tien miljoen
euro subsidie ontvangt om hier onderzoek naar te doen.
Schildwachtklier
De eerste fase van het onderzoek richt zich op het zichtbaar maken van
de lymfeklier in de buurt van tumoren. Dit wordt ook wel de
schildwachtklier genoemd, de lymfeklier waarop de tumor zijn
lymfevocht afvoert en waar uitzaaiende tumorcellen als eerste terecht
komen. De schildwachtklier verschaft informatie over uitzaaiingen die
belangrijk is voor het behandelplan. Het vinden en verwijderen van de
schildwachtklieren wordt een stuk makkelijker dankzij de fluorescente
stoffen, omdat die zich ophopen in schildwachtklieren en oplichten
wanneer ze beschenen worden met licht met een golflengte tussen de 700
en 800 nm (nabij-infrarood). Om de zwakke lichtbronnen te kunnen zien,
wordt er gebruikt gemaakt van een innovatief multi-spectraal
stereoscopisch camerasysteem, dat ontwikkeld is door het Nederlandse
bedrijf O2View en dat verder wordt geoptimaliseerd. "Licht wordt het
nieuwe gereedschap voor de chirurg", voorspelt LUMC-onderzoeker Jouke
Dijkstra, gespecialiseerd in medische beeldverwerking en co-principle
investigator.
Expansiedrift
De tweede fase richt zich op het tumorweefsel zelf. Hierbij wordt
handig gebruik gemaakt van de expansiedrift van kankercellen. Om te
groeien produceren ze veel proteasen (knip-enzymen) waarmee ze het
omliggende weefsel afbreken. Knip-enzymen knippen de fluorescente stof
in stukjes waarna deze pas licht gaat geven. Hierdoor wordt het
tumorweefsel zichtbaar, met name de randen van de tumor waar veel van
het knip-enzym aanwezig is. "In Amerika wordt dit nu getest bij
eierstokkanker. Wij gaan het als eerste toepassen bij borstkanker",
vertelt Löwik. "We verwachten dat deze techniek over vijf jaar routine
is bij oncologische operaties in het LUMC."
Verhitting
In latere fasen zal gekeken worden naar antilichamen die zich
specifiek aan bepaalde kankersoorten binden. Deze worden nu vaak
therapeutisch gebruikt; om de tumorgroei te remmen. Door er een
fluorescente stof aan te koppelen, kunnen deze antilichamen worden
ingezet als zogenaamde biomarkers, die zichtbaar maken waar de tumor
zich bevindt.
In samenwerking met de Technische Universiteit Twente zal daarnaast de
bruikbaarheid van kleine gouddeeltjes gekoppeld aan fluorescente
stoffen getest gaan worden. In eerste instantie om het
fluorescentiesignaal te versterken. In tweede instantie om de tumor te
vernietigen door verhitting van de gouddeeltjes met behulp van een
laser. Naast het gebruik van het camerasysteem voor open chirurgie,
zal er samen met de TU Delft een camerasysteem worden ontwikkeld voor
minimaal invasieve chirurgie (laparoscopie).
Dit project is mede tot stand gekomen dankzij Medical Delta, een
samenwerkingsverband tussen het LUMC, TU Delft en het Erasmus MC. Ook
het Nederlands Kankerinstituut (NKI) en de Universiteit Twente zijn er
bij betrokken. De betrokken industriële partners zijn: O2View, ARA,
Percuros, VisEN, DEAM, MicroCandela en Luminostix.