De Nederlandse Bank
Kroniek van de kredietcrisis
Kroniek van de kredietcrisis (1) - 9 maart 2009
De kredietcrisis houdt de Nederlandse financiële sector al ruim
anderhalf jaar in haar greep. De spanningen zijn sinds september 2008
acuut. DNB heeft in nauwe samenwerking met andere officiële
instellingen bijgedragen aan een reeks maatregelen om de financiële
sector te steunen.
De liquiditeitsverstrekking is verruimd, rentes zijn verlaagd, de
depositogarantie is verhoogd, de middellange financiering van banken
kan worden gegarandeerd, individuele financiële instellingen zijn
geherkapitaliseerd en de risico's op een grote besmette portefeuille
van een bank zijn afgedekt.
Op 26 maart verschijnt het DNB jaarverslag waarin uitgebreid op deze
maatregelen wordt ingegaan. Onderstaand volgt een overzicht van
recente ontwikkelingen.
De beursindex voor financiële ondernemingen
De wereldwijde beursindex voor financiële ondernemingen heeft sinds de
jaarwisseling ruim een kwart aan waarde verloren. Dit is toe te
schrijven aan verdere afschrijvingen, kostbare herkapitalisaties en
zorg over toekomstige verliezen. De steunmaatregelen aan instellingen
als AIG, Citigroup, RBS en UBS hebben inmiddels geleid tot grote
overheidsparticipaties in het Amerikaanse, Britse en Zwitserse
bankwezen. Hierbij hebben deze landen aangegeven hun steun zo te
willen vormgeven, dat de instellingen zo veel als mogelijk in private
handen blijven. Dit vermindert mededingingsproblemen, bevordert een
commerciële aansturing gericht op waardebehoud en vergemakkelijkt een
terugkeer naar een particuliere financiële sector. Ook kan het de
nationalisatie-angst verminderen, die de neerwaarste koersdruk heeft
versterkt.
Het verbod op short selling
Op 24 februari heeft de AFM in overleg met DNB het verbod op short
selling van aandelen van Nederlandse financiële instellingen verlengd,
in principe tot 1 juni. Short selling is een verzamelnaam voor
handelstechnieken gericht op het profiteren van een koersdaling. Dit
kan bijvoorbeeld door het verkopen van geleende aandelen, met als doel
deze open positie later af te dekken als de koers lager is. De reden
voor deze maatregel is dat short selling in de huidige extreme
marktomstandigheden een zichzelf versterkende neerwaarste
koersdynamiek op gang kan brengen en daarmee de stabiliteit van
betrokken financiële instellingen kan ondermijnen. De Nederlandse
maatregel sluit overigens aan bij die in de andere Euronext-landen
Frankrijk en België, waar een vergelijkbaar verbod geldt.
Het De Larosière rapport
Op 25 februari verscheen het De Larosière rapport over de vormgeving
van het Europese toezicht. Het rapport bevat een evenwichtige analyse
van oorzaken van de huidige financiële crisis en doet voorzichtige
voorstellen voor meer financieel toezicht op het Europees niveau. Ook
geeft het rapport tanden aan de verantwoordelijkheden van de Europese
centrale banken op het terrein van financiële-stabilitietstoezicht: er
moet een European Systemic Risk Council komen met vergaande
bevoegdheden op macroprudentieel terrein.
De brochure "Thema's DNB Toezicht 2009"
Op 2 maart is de brochure "Thema's DNB Toezicht 2009" gepubliceerd met
de gebieden waar DNB het komende jaar extra aandacht aan wil besteden.
Vanzelfsprekend vormt de financiële crisis de eerste prioriteit: DNB
kijkt nauwgezet hoe de instellingen stand houden in de financiële
storm en zal ingrijpen zodra de weerbaarheid van instellingen in
gevaar komt. De liquiditeitsontwikkeling en de kwaliteit van
uitzettingen worden scherper gemonitord en slechtweerscenario's
(`stress tests') worden vaker uitgevoerd. Daarnaast ontwikkelt DNB een
toezichtkader met criteria voor prestatiegerelateerde
beloningsystemen; instellingen zullen hieraan worden getoetst. In
breder verband vormt de integriteit van de financiële sector een
overkoepelend thema, met specifieke aandacht voor
computercriminaliteit (banken), een beheerste bedrijfsvoering
(verzekeraars) en het beleggingsbeleid (pensioenfondsen).
Centraal- en Oost Europa
De economische situatie in Centraal- en Oost Europa verslechtert snel,
met name door de combinatie van een ingezakte wereldhandel en een
sterk afgenomen financiering naar deze regio. Deze ontwikkelingen
beïnvloeden op hun beurt het internationale bankwezen, dat hier grote
exposures heeft. Dat geldt met name voor banken uit Oostenrijk,
België, Zweden en Griekenland, maar in beperkte mate ook voor
Nederland. Het spreekt voor zich dat de Europese Unie momenteel
intensief nadenkt over de vraag hoe de regio te steunen. De bijdragen
van de EBRD, EIB en ECB moeten goed zwaluwstaarten met de bijdragen
van het IMF en de Wereldbank.
De rente met een half procentpunt verlaagd
Tegen de achtergrond van de scherpe conjuncturele vertraging en de
gunstige inflatie-ontwikkeling, heeft de ECB op 5 maart de rente met
een half procentpunt verlaagd tot 1,5%. Tegelijk is aangegeven dat het
Eurosysteem tegen een vast tarief onbeperkte liquiditeiten zal
verschaffen, net zo lang als nodig is en tenminste tot het eind van
het jaar. Tegelijk studeert het Eurosysteem nu op andere
onconventionele maatregelen om de liquiditeitsverstrekking te
verruimen, waarbij alle mogelijkheden open worden gehouden. De Britse
en Amerikaanse centrale banken zijn al overgestapt op grootschalige,
niet-conventionele manieren om de liquiditeiten in de economie te
pompen.
Overzicht Financiële Stabiliteit
Afgelopen week is gestart met de voorbereidingen voor het DNB
Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS), dat medio mei wordt
gepubliceerd. De aftrap bestaat uit een brainstormsessie met experts
uit een zestal verschillende divisies, waarin wordt getracht de
financiële trends en risico's nader in kaart te brengen. Duidelijk is
dat de situatie nog ongekend kwetsbaar is. De financieel-economische
omgeving is in een buitengewoon hoog tempo verslechterd en de
stabiliteit van het financiële stelsel blijft ook in Nederland onder
grote druk staan.